Słownik etymologiczny języka polskiego

dęty

diabelny

diabelski

diabelstwo

Diabeł

‘zły duch, szatan, czart’.

diabełek

zdrobnienie

diablę

zdrobnienie

diabli

diablica

Dla

1. Przyimek ‘na czyjąś korzyść, w czyimś interesie’; 2. ‘z powodu; w celu; w stosunku do’.

dlaczego

w XV w. występowała też forma czegodla

dlatego

w XV-XVI w. w postaci tegodla.

dłoniowy

dłoń

1. ‘wewnętrzna strona ręki’; 2. ‘ręka’; 3. dawniej ‘miara długości’; odXV w.; ogsłow. (czes. dlan, ros. ladón, wcześniejsza forma dolón) < psłow.*dolnь ‘wewnętrzna strona ręki; część ręki’; wyraz bałtosłow. (por. lit. dialektalne dálna ‘ts.’, także lit. délnas / délna ‘ts.’), pochodzi od pie. *dhel- / *dhol z przyrostkiem *-nĭ (w psłow. *-nь)

Dług

1. ‘zaciągnięta pożyczka, zobowiązanie, należność’; 2. przenośnie ‘zobowiązanie moralne wobec kogoś, obowiązek’; 3. ‘należność do odebrania, wierzytelność,zobowiązanie, powinność’ (XV-XVI w.); 4. także ‘pożyczanie na procent, lichwa’; ‘przewina’ (XV w.).

dłużniczka

dłużnik

dłużny

dmuchać

1. ‘wytwarzać ruch powietrza, wywoływać podmuch’; 2. ‘wiać silnie,dąć (o wietrze)’; 3. ‘oddychać’ (XVI w.); od XV w.; płnsłow. (por. czes. dmuchat, ukr. dmuchaty) < psłow. dialektalne *dъmuchati ‘wypychać z pewną siłą powietrze, wywoływać podmuch; dąć, wiać (o wietrze)’ – czasownik intensywny od *dąti

dmuchawa

dmuchawiec

dmuchawka

dmuchnąć

forma jednokrotna

Dno

1. ‘dolna powierzchnia, spód wgłębienia w skorupie ziemskiej; dolna powierzchnia, ścianka jakiegoś przedmiotu’; 2. ‘powierzchnia wewnętrzna czegoś wklęsłego, wgłębionego’.

Do

1. ‘przedrostek tworzący czasowniki pochodne, wyrażający osiągnięcie celu lub doprowadzenie jakiejś czynności do końca, np. doczytać, dodzwonić się, wykonanie jakiejś czynności uzupełniającej, np. dobudować, dokupić, osiągnięcie jakiegoś punktu w czasie lub przestrzeni, np. dopłynąć, dożyć, dostosowanie czegoś do czegoś innego, np. dobrać, dorobić’; 2. ‘część składowa przymiotników, przysłówków i rzeczowników mających za podstawę słowotwórczą połączenie przyimka do z rzeczownikiem w...

doba

1. ‘okres 24 godzin’; 2. ‘epoka, czas o charakterystycznych cechach,wyróżniająca się czymś’; 3. dawniej (od XV w.) ‘czas, chwila; pora dnia,roku’; od XVIII w.; ogsłow. (por. czes. doba ‘określony czas, pora; okres, epoka’, ukr. dobá ‘okres 24 godzin; pora, czas, epoka’, sch. dòba / dôba ‘wiek, starość; pora, czas; czasy’) < psłow. *doba (dobo, dobъ) ‘to, co jest odpowiednie, dobre, właściwe’, zwłaszcza ‘odpowiednia, stosowna pora, pomyślny czas’ – podstawą jest pie. *dhabh

dobielić

czasownik przedrostkowy

dobijać

dobrobyt

dobroć

‘skłonność do czynienia dobrze, życzliwość, łagodność’

dobrotliwość

dobrotliwy

Dobry

1. ‘stosowny, odpowiedni, właściwy’; 2. ‘o pozytywnych cechach’.

dobudować

czasownik przedrostkowy

dobudówka

dobyć

czasownik przedrostkowy

dobywać

czasownik przedrostkowy

docenić

czasownik przedrostkowy

dociąć

czasownik przedrostkowy

docinki

doctor honoris causa

‘honorowy tytuł, stopień naukowy nadawany przez uczelnie osobom zasłużonym na polu nauki lub kultury; dosłownie: doktor honorowy’

doczepiać

czasownik przedrostkowy

doczepić

czasownik przedrostkowy

dodać

czasownik przedrostkowy

dodawać

czasownik przedrostkowy

dogodny

dogodzić

czasownik przedrostkowy

dogonić

czasownik przedrostkowy

Doić

1. ‘wyciskać mleko z wymion’; 2. (XV-XVI w.) też ‘karmić piersią’; 3. potocznie w znaczeniu przenośnym ‘wyciągać od kogoś pieniądze lub inne korzyści’.

dojazd