Bardzo
1. przysłówek ‘wielce, w wysokim stopniu, znacznie’; 2. stpol. ‘całkowicie’,(XIV-XV w.); 3. ‘dobrze; dużo, wielce’ (XV w.).
barwinek
barwny
baśń
1. ‘opowiadanie o treści fantastycznej, bajka’, 2. dialektalnie również‘kłamstwo, nieprawda, wymysł; plotka’; od XV w.; ogsłow. (por. np.czes. báseň ‘wiersz, poemat’, stczes. básň / basň / báseň ‘bajka, baśń’, ros. basn’ ‘bajka, wymysł, łgarstwo; gadanina’, scs. basnъ ‘baśń, mit, bajka’)< psłow. *basnъ ‘gadanie’ > ‘opowieść fantastyczna, nieprawdopodobna’– wyraz pochodzi od pie. rdzenia *bhā-, od którego powstał też wyraz bajać
bawialnia
bawić
1. ‘dostarczać rozrywki, uprzyjemniać czas, zabawiać, sprawiać przyjemność, uciechę’; 2. ‘przebywać gdzieś, gościć’; 3. ‘podtrzymywać, powodować bycie, trwanie’ (XVII w.); od XVI w., chociaż formy przedrostkowe występowały już w XIV w.; ogsłow. < psłow. *baviti ‘powodować bycie, trwanie,zatrzymywać; zajmować czymś, rozweselać, cieszyć; zatrzymywać się, być, przebywać’ < *byti; pierwotnie w znaczeniu ‘powodować że coś istnieje, trwa, zatrzymywać’ > ‘zajmować czymś’ > ‘zajmować...
bądź
1. tryb rozkazujący 2 osoby liczby pojedynczej; 2. ‘albo’ (od XV w.); ogsłow. < psłow. *bądi, rozkaźnik ‘bądź, niech będzie’ < psłow. *będę
Bez (przyimek)
1. przyimek; 2. stpol. (XV w.) również ‘wbrew; oprócz; przed’; 3. z liczebnikiem w znaczeniu ‘około, w przybliżeniu’; 4. przedrostek wchodzący w skład rzeczowników i przymiotników, wyrażający brak lub nieposiadanie czegoś.
Bez (roślina)
‘roślina – krzew bez czarny (Sambucus nigra)’.
bezcenny
1. ‘bez wartości’; 2. ‘mający niezwykle wielką wartość’; w znaczeniu 1. od XVII w., od wyrażenia bez ceny; w znaczeniu 2. od XVIII w. wskutek skojarzenia ze słowem nieoceniony
bezcenny
bezczelny
bezczelny
‘zuchwały, bezwstydny’; od XVIII w., pochodzi od wyrażenia bez czoła ‘bez wstydu’
bezcześcić
‘znieważać, profanować’; od XVIII w.; pochodzi od dawnego rzeczownika bezcześć ‘nikczemność’ < wyrażenie bez czci
bezcześcić
bezdomny
bezeceństwo
również u Łukasza Górnickiego, utworzone na wzór słowa bezpieczeństwo
bezecny
bezecny
1. ‘nikczemny, podły, niecny’; 2. ‘pozbawiony czci’ (XVI w.); to słowo również pochodzi od wyrażenia bez czci nawiązując do przymiotnika cny
beznadzieja
beznadziejny
bezpieczny
1. ‘taki, któremu nic nie grozi’; 2. ‘chroniący przed niebezpieczeństwem’; 3. ‘beztroski, spokojny; śmiały, odważny; poufały, zażyły; pewny, pewny siebie’ (XVI w.); od XV w.; pochodzi od wyrażenia bez pieczy ‘bez opieki’ – pierwotnie w znaczeniu ‘niemający opieki, niewymagający opieki’> ‘pewny, któremu nic nie grozi’; dawniej występowała też forma przezpieczny ‘bezpieczny, beztroski’
bezstronny
‘nieopowiadający się po żadnej ze stron’; od XVIII w. w miejsce wcześniejszego niestronny.
bezustanny
‘ciągły, nieustanny’; od XVIII w.; także w formie bezprzestanny oraz nieprzestanny
będę
czasowniki czasu przyszłego, występują także w funkcji słowa posiłkowego przy tworzeniu czasu przyszłego od czasowników niedokonanych; od XIV w.
będzie
czasowniki czasu przyszłego, występują także w funkcji słowa posiłkowego przy tworzeniu czasu przyszłego od czasowników niedokonanych; od XIV w.
będziesz
czasowniki czasu przyszłego, występują także w funkcji słowa posiłkowego przy tworzeniu czasu przyszłego od czasowników niedokonanych; od XIV w.
Będzin
Nazwa ta pojawia się w źródłach od XIII w. W dokumencie lokacyjnym z 1358 r. określenie to dotyczy nie tylko miasta, ale również zamku. Pochodzi od nazwy osobowej Będą lub Będzin. Od XIV do XVIII w. występowała również w postaci Będzeń.
biadolić
białaczka
białek
białko
białkować
białodrzew
białogłowa
‘kobieta’; wyraz popularny zwłaszcza w XVI w.; określenie pochodzi od białej chustki na głowie i zastępowało słowo niewiasta, żona itp.; prawdopodobnie początkowo stosowano go w znaczeniu ‘panna młoda’, której podczas obrzędów weselnych zakładano na głowę białą chustkę; potem nastąpiło rozszerzenie znaczenia: ‘świeżo poślubiona’ > ‘kobieta zamężna’> w ogóle ‘kobieta’; podobnie działo się w in. językach słow., np. ros. dialektyczne bełogołóvka ‘młoda mężatka’; w XV-XVI w. słowo o tym...