1. ‘żywy organizm, osoba, stworzenie’; 2. ‘osobowość, charakter’; 3. ‘to, co jest w czymś zasadnicze, podstawowe’; 4. stpol. ‘poświadczenie, stwierdzanie aktu prawnego, złożenie oświadczenia, dowód, gwarancja’; 5. też‘majątek’ (XVI w.); od XV w.; podobne w czes. jistota ‘pewność, rzecz pewna; pewność siebie; gwarancja’, białorus. istóta ‘prawdziwe, rzeczywiste położenie czegoś’ i słoweń. istóta ‘identyczność’; podstawą psłow. *jьstota ‘pewność, prawdziwość, rzeczywistość’ – wyraz powstały przez dodanie przyrostka *-ota do psłow. przymiotnika *jьstъ; w stpol. w podobnym znaczeniu stosowano rzeczownik istność – współcześne w wyrażeniu w istocie ‘naprawdę, rzeczywiście’