‘mający równą powierzchnię’.
Pochodzenie:
Od XV w., ogsłow. (por. czes. hladky, ros. gladkij) < psłow. *gladъkъ ‘mający równą powierzchnię, gładki’ – podstawą niezachowany przymiotnik psłow. [*gladъ] ‘gładki, równy’ oparty na pie. *ghlādh-u- ‘błyszczący, gładki’.
Źródło
Gładkość miała w języku staropolskim odnośnie do niewiast znaczenie ich urody, piękności, przystojności, odnośnie zaś do mężczyzn była prostem przeciwstawieniem tego, co dziś zowiemy szorstkością, znaczyła więc ogładę w ułożeniu i obejściu towarzyskiem, ale także i w powierzchowności zewnętrznej. O płci niewieściej w znaczeniu jej urody mówi w „Sielankach” Zimorowicz:
Któż gładkości nie hołduje,
Kogóż ona nie zwojuje.
O gładkości męskiej pisze znowu w XVI wieku Górnicki w „Dworzaninie”: „Taka
gładkość niechaj będzie u mego Dworzanina, któraby nic niewieściego w sobie nie
miała: bo i owa jedwabna postawa, słowa pieszczone, zemdlona mowa (aby się pokazali,
iż z Panów idą, którym i tego szkoda, że się mężczyznami porodzili) nie wiem komuby się
na świecie podobać mogła: mężczyzna ma być mężczyzna i twarzą i postawą i słowy”.
Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, 1900-1903
poleca
b/d
gładzić
1. ‘przesuwać po czymś delikatnie ręką’; 2. ‘czynić coś gładkim, usuwać nierówności’; 3. przenośnie ‘unicestwiać’; od XV w.; ogsłow. (czes. hladit, ros. gladiť) < psłow. *gladiti ‘czynić gładkim, równym’ – czasownik odprzymiotnikowy od wcześniejszego [*gladъ]
poleca
b/d
-gładzać
forma wielokrotna; w czasownikach przedrostkowych: wygładzać, zgładzać
poleca
b/d
głaskać
1. ‘przesuwać delikatnie ręką po czymś, zwykle z pieszczotą’;2. stpol. ‘lizać’; 3. ‘łagodnie się z kimś obchodzić, rozpieszczać’; 4. ‘koić, łagodzić, uspokajać’ (XVI w.); od XV w.; pochodzi od pierwotnego *gladskać < *glad-sk-ati – czasownik zdrobniały z przyrostkiem -sk- od pol. gładzić, psłow. *gladiti
Podobne teksty: