pycio111 rozwiązane zadanie
pycio11
21.11.2014 (18:53)
STRUKTURA PIONOWA KRAJOBRAZU zwana też strukturą wertykalną, określa charakter, współwystępowanie oraz układ poszczególnych jego części składowych na pewnym obszarze (Przewoźniak 1987, Löffler 2002). Zróżnicowanie to powstaje w wyniku oddziaływania różnorodnych procesów przyrodniczych w różnych miejscach na Ziemi, zwykle z udziałem działalności człowieka. Części składowe krajobrazu w ujęciu wertykalnym to sfery, komponenty, elementy i cechy krajobrazu .
W najbardziej ogólnym ujęciu krajobraz zbudowany ze SFER KRAJOBRAZOWYCH, najczęściej wyróżnia się cztery podstawowe sfery (Richling 1992): LITOSFERĘ, ATMOSFERĘ, HYDROSFERĘ I BIOSFERĘ. Dodać należy, że niektórzy badacze wyróżniają także inne sfery, np. pedosferę (sfera glebowa), kriosferę (strefę lodową), fitosferę (sferę roślinną), zoosferę (sferę zwierzęcą), antroposferę (sferę działalności człowieka) i in. Wyróżnienia te wprowadzają niewątpliwie pewien chaos, gdyż pojawiają się trudności z określeniem zasięgu niektórych sfer, sfery nakładają się też siebie lub stanowią „podsfery" innych sfer, na przykład kriosfera zawiera się z hydrosferze, a podział biosfery na fitosferę i zoosferę rodzi pytanie, do jakiej sfery zaliczyć na przykład grzyby, które nie są ani roślinami ani też zwierzętami. W tej sytuacji jak najbardziej zasadny wydaje się postulat D.L. Armanda (1980): „Jak najmniej sfer!"
Poszczególne sfery (bez względu na to ile ich wydzielimy) wzajemnie przenikają się i oddziałują na siebie (Richling 1992), tworząc krajobraz. Dodać należy, że choć zasadniczo sfery występują powszechnie, zwykle rozpatrujemy je w skali globalnej ewent. regionalnej krajobrazu. W skali lokalnej stosujemy zwykle podział na komponenty krajobrazu (inaczej geokomponenty).
KOMPONENTY KRAJOBRAZU to materialna, podstawowa część przyrody, jednorodna pod względem składu agregacyjnego, a także ze względu na istnienie albo brak przejawów życia (wg German, w: Jackowski 2004). Należą do nich: POWIETRZE, SKAŁY, WODA oraz ORGANIZMY ŻYWE (zob. ryc. 1).
Nieco innym pojęciem są elementy krajobrazu (choć w niektórych opracowaniach komponenty i elementy utożsamia się ze sobą). A. Richling (1992) definiuje ELEMENTY KRAJOBRAZU jako części składowe krajobrazu, będące przedmiotem cząstkowych badań fizycznogeograficznych. Tradycyjny podział wyróżnia siedem podstawowych elementów krajobrazu: BUDOWĘ GEOLOGICZNĄ, RZEŹBĘ TERENU, KLIMAT, STOSUNKI WODNE, GLEBY, SZATĘ ROŚLINNĄ I ŚWIAT ZWIERZĘCY. Jak widać, w odróżnieniu od komponentów krajobrazu, elementy nie muszą mieć charakteru ściśle materialnego, na rzeźba terenu to po prostu powierzchnia, nie posiadająca wymiaru przestrzennego, zaś klimat czy stosunki wodne to po prostu w pewien sposób zdefiniowane pojęcia, a nie byty materialne (ryc. 1).
W niektórych ujęciach, szczególnie w pracach dotyczących oddziaływania człowieka na środowisko, jako osobny element krajobrazu wyróżniane jest użytkowanie ziemi (Starkel 1978, Richling 1992). Wynika to z przekonania, iż długotrwałe i intensywne oddziaływania człowieka na przyrodę, zmienia ją na tyle znacząco, że generuje zupełnie nowe właściwości krajobrazu.
Pojęciem podrzędnym w stosunku do elementu krajobrazu jest CECHA KRAJOBRAZU. Cechy charakteryzują element i równocześnie go tworzą, wpływając na jego fizjonomię i charakter funkcjonowania. Stąd badania krajobrazu najczęściej bazują na dokładnym opisie jego cech. Cechy krajobrazu są bardzo liczne, przy czym każdemu elementowi krajobrazu można przypisać swoiste cechy. Są nimi przykładowo:
litologia skał, tektonika, odporność skał (budowa geologiczna);
spadek terenu, ekspozycja, wysokość n.p.m., geneza formy (rzeźba terenu)
temperatura powietrza, wilgotność, opady (klimat)
chemizm wód, odpływ, jeziorność (stosunki wodne)
typ gleby, żyzność gleby, klasa bonitacyjna (gleby)
gatunki, zbiorowiska roślinne, biomasa (szata roślinna)
gatunki, szlaki migracyjne (świat zwierzęcy)
Przydatne rozwiązanie?
Tak
Nie