Realizm czy groteska i awangarda? Który ze sposobów ukazywania rzeczywistości w poezji i prozie dwudziestolecia

Realizm czy groteska? Na tak ostro postawione pytanie trudno mi odpowiedzieć jednoznacznie. W pierwszym odruchu odpowiedziałem: realizm, myśląc o bliskich mi utworach dwudziestolecia takich jak „Granica” czy „Noce i dnie”, w tradycyjny sposób opisujących codzienność.
Czy jednak odrzuciłbym wszystko, co nierealistyczne, fantastyczne, groteskowe? Chyba jednak nie… Uwielbiam przecież prozę Schulza, „Mistrza i Małgorzatę” Bułhakowa. Rozważmy zatem, co przemawia za groteską, co – za tradycyjnymi formami przedstawiania świata.
Co w rozwinięciu?
Dlaczego realizm
• Język bliski naszym codziennym doświadczeniom, przejrzysty, zrozumiały – daje nam wrażenie bliskości dzieła. Jest ono swojskie, często ma duże walory językowe. Np.: Noce i dnie, Przedwiośnie, Granica.
• Ta konwencja wspaniale nadaje się do tworzenia wielkiej panoramy społeczeństwa – wspomnijmy sagi takie jak Noce i dnie, Buddenbrookowie – w realistycznej konwencji przedstawiono upadek wielkiego rodu czy narodziny inteligencji.
• Literatura realistyczna daje pewną wiedzę o świecie dawnym, a przede wszystkim funduje nam piękne opisy (przyrody, miast), pokazuje detal – lubię taki typ literatury.
• Nie tylko rzeczy, ale i bohaterowie przedstawieni są w pełnym świetle – poznajemy zakamarki ich psychiki, to postacie wielowymiarowe, sugestywne, a nie jedynie postacie typy, marionetki. Do skomplikowanych psychologicznie postaci z książek z międzywojnia należą np.:
– Zenon Ziembiewicz z Granicy – bohater, który nieoczekiwanie z idealisty przeradza się w karierowicza.
– Żona Zenona – Elżbieta, która pomaga kochance męża i do końca trwa przy Zenonie, choć jest świadoma jego zdrad i niedoskonałości.
– Róża Żabczyńska z Cudzoziemki – kobieta, która marzyła o miłości i karierze, a stała się tyranką i okrutnicą.