Polska | Ukraina | Japonia | |
|---|---|---|---|
Naturalne | 1. Ukształtowanie terenu na znacznej powierzchni kraju jest sprzyjające rolnictwu, ale na obszarach wyżyn i pojezierzy występują duże różnice wysokości względnych utrudniające uprawę i mechanizację prac polowych. Obszary te odznaczają się także większym zagrożeniem erozją gleb. 2.Klimat Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego i ostrymi temperaturami na południu, na obszarach górskich Sudetów i Karpat. Latem średnia temperatura to od 17 na wybrzeżu do 18,3 na Dolnym Śląsku. Zimą od 0 w Świnoujściu do -7 stopni na Suwalszczyźnie. 3.Okres wegetacyjny wynosi maksymalnie 220 dni i obejmuje tym zasięgiem obszary Niziny Śląskiej, Kotliny Podkarpackie i zachodnie obrzeża kraju. Na obszarach Polski północno-wschodniej i w górach okres wegetacji skraca się do 180 i mniej dni, co wyklucza tam m.in. uprawę pszenicy, buraków cukrowych i niektórych krzewów owocowych. 4. Rodzaje gleb Gleby średnie i słabe stanowią ponad 60% powierzchni kraju. Gleby najlepsze i bardzo dobre stanowią zaledwie 3,5% powierzchni kraju. Najlepsze gleby występują przede wszystkim na Wyżynie Lubelskiej, Kielecko-Sandomierskiej, na Kujawach, Żuławach Wiślanych, Równinie Pyrzyckiej. 5. Klęski żywiołowe straty w szacowane w milionach złotych ponosi Polskie rolnictwo podczas wiosennych roztopów w wyniku których zalewane są znaczne obszary użytków rolnych. | 1.Ukształtownaie terenu. Krajobraz Ukrainy składa się głównie ze stepów i wyżyn, na zachodzie rozciągają się Karpaty, a na Krymie – Góry Krymskie. 2.Klimat Znaczna część Ukrainy jest położona w zakresie klimatu umiarkowanego kontynentalnego, natomiast południe (na przykład Krym) - morskiego. Obszar kraju znajduje się najczęściej pod wpływem polarnomorskich i polarnokontynentalnych mas powietrza. Bilans promieniowania jest tu dodatni i wynosi na północy 35 kcal/cm², a na południu 50 kcal/cm². Najbardziej charakterystyczną cechą klimatu Ukrainy jest jego wzrastający z zachodu na wschód kontynentalizm termiczny. W związku z tym roczne amplitudy temperatury powietrza wahają się od 25°C we Lwowie do 30°C w Starobielsku. Na terenie kraju przeważa również kontynentalny rozkład opadów z maksimum w ciepłym okresie roku. Roczna suma opadów maleje z północnego zachodu ( 600 mm ) na południowy wschód ( 400 mm ). 3. Rodzaje gleb W północnej cześć kraju największy obszar zajmują gleby bielicoziemne. W lasach spotyka się szare gleby leśne. Na bagnach wykształciły się gleby bagienne i torfowo-bagienna. Dominującym typem gleb są czarnoziemne zajmujące ok.60% kraju co stanowi blisko 40% światowych zasobów tego typu gleb. Występują one w strefie stepu i lasostepu. W północnej części lasostepu największą powierzchnię zajmują czarnoziemu ubogie w próchnicę (4-5%). Natomiast w południowej jego części rozwinęły się czarnoziemy o zawartości próchnicy 6-6,5%. Niską zawartością próchnicy charakteryzują się także czarnoziemy leżące w północnej części stepu (3-4%). Południową cześć Niziny Czarnomorskiej i Krymu zajęte są przez gleby ciemnokasztanowe. Na Nizinie Zakarpackiej dominującym typem są kwaśne gleby brunatne. W Górach Krymskich zaznacza sie różnica w pokrywie glebowej związana z ekspozycją stoków - stoki północne pokryte są szarymi glebami leśnymi,a południowe czerwonoziemami. Obszary zasolone zajmują na Ukrainie 330 tyś. ha. Najwięcej tego typu gleb występuje w autonomicznej republice Krymu oraz w obwodach: chersońskim, dniepropietrowskim i ługańskim. | 1. Ukształtowanie terenu W krajobrazie Japonii dominują góry i wyżyny, zajmujące około 90% obszaru kraju, w tym 10% to góry wysokie. Wyspy Japońskie stanowią nawodną część potężnego łańcucha górskiego, który wznosi się z dna oceanu na wysokość 12000 m. W żadnej części kraju niziny stanowiące ok. 10% powierzchni nie są tak rozległe, by sięgały aż po horyzont. Najbardziej wysunięta na północ, rozległa i górzysta, wyspa Hokkaido poprzecinana jest pasmami górskimi Kitami na północy, Hidaka (na południu) i Teshi (na zachodzie) przebiegającymi południkowo. W centrum wyspy położony jest masyw górski z najwyższym szczytem Asahi (2 290 m). Góry Teshi od pozostałych pasm rozdziela dolina aluwialna rzeki Ishikari – trzeciej najdłuższej rzeki Japonii. Południowo-wschodnie niziny Hokkaido oraz ujście rzeki Ishikari skupiają największą liczbę ludności wyspy z największym miastem – Sapporo. Cieśnina Tsugaru oddziela Hokkaido od największej górzystej wyspy archipelagu – Honsiu, zajmującej 61% powierzchni kraju. Biegnący wzdłuż wschodniego wybrzeża wyspy grzbiet Kitakami jest kontynuacją południowych gór Hokkaido. W prefekturze Akita znajduje się najniżej położony punkt Japonii, kryptodepresja jeziora Hachiro-gata (4 m p.p.m.). W centralnej części Honsiu znajdują się Alpy Japońskie, których kulminacją jest położony na południowym wschodzie wulkan Fudżi (3 776 m) – najwyższy szczyt Japonii. Na wschód od Fudżi rozciąga się równina Kanto o powierzchni ok. 13 000 km² – największy japoński obszar nizinny. W jego południowej części nad Zatoką Tokijską leży stolica kraju – Tokio. Skaliste wybrzeże w Iwami, prefektura Tottori Skaliste wybrzeże w Iwami, prefektura Tottori Na zachód od Alp Japońskich znajduje się niewielka nizina Nobi, przylegająca do zatoki Ise, na której północnym brzegu leży Nagoja. Na zachód od niziny Nobi położone jest największe japońskie jezioro Biwa (675 km²). Po zachodniej stronie półwyspu Kii leży trzecie pod względem wielkości miasto Japonii – Osaka, nad zatoką o tej samej nazwie. Zachodnią część wyspy Honsiu zajmują niewysokie góry Chugoku do których przylega, wąska nizina przybrzeżna, na której leży Hiroshima. Na południu Wewnętrzne Morze Japońskie oddziela Honsiu od kolejnej wyspy archipelagu – Sikoku. Ta górzysta kraina ma głównie charakter rolniczy. Na południowym zachodzie kraju leży Kiusiu, oddzielona od Honsiu wąską cieśniną Shimonoseki, a od Sikoku cieśniną Bungo. Jest to wyspa górzysta, a główne jej pasmo górskie Kiusiu o przebiegu południkowym, wznosi się ponad 1 500 m n.p.m. Południowe zakończenie Wysp Japońskich stanowi długa na 1 000 km girlanda wysp Nansei. Do Japonii należą też dwie grupy wysp: Ogasawara położone na Pacyfiku, ok. 1000 km na południe od Tokio oraz położone na Morzu Filipińskim wyspy Kazan. 2.Klimat Duża rozciągłość południkowa sprawia, że Japonia leży w zasięgu trzech stref klimatycznych: na południu – zwrotnikowej, w części środkowej – podzwrotnikowej, a na północy – umiarkowanej ciepłej. Na strefowość klimatyczną nakłada się klimat monsunowy, którego zasięg obejmuje wyspy i kształtuje morski charakter klimatu kraju. Poza wyspami Nansei oraz południową częścią Kiusiu w Japonii wyraźnie zaznaczają się cztery pory roku. Napływ chłodnych mas powietrza z kontynentu azjatyckiego w zimie oraz ciepłych mas znad Pacyfiku w lecie jest przyczyną znacznego zróżnicowania klimatu w poszczególnych częściach archipelagu. Przynoszone przez północno-zachodni monsun zimowy suche i chłodne syberyjskie masy powietrza nad Morzem Japońskim ulegają ociepleniu i nasyceniu wilgocią, w wyniku czego przynoszą opady wzdłuż całego wybrzeża zachodniego. Na Hokkaido można się spodziewać od -6 do -10°C, na Honsiu od -4 do 0°C, około 6°C na Kiusiu oraz 14-16°C na najbardziej wysuniętych na południe wyspach Nansei. W okresie zimowym na północy Japonii często występują opady śniegu, a wody Morza Ochockiego pokrywają się lodem. W tym czasie południowe wybrzeże Oceanu Spokojnego ma pogodę suchą i słoneczną. W okresie zimy łagodząco na klimat wysp południowych wpływa ciepły Prąd Kuro Siwo i jego odgałęzienie wchodzące na Morze Japońskie – Prąd Cuszimski. Dzięki wpływom tego prądu rolnicy na Kiusiu mogą w zimie uprawiać zboża. Zdjęcie satelitarne tajfunów Nabi oraz Talim z sierpnia 2005. Zdjęcie satelitarne tajfunów Nabi oraz Talim z sierpnia 2005. Pod koniec marca, gdy słabnie wyż azjatycki, kierunek wiatru ulega zmianie i nad Japonię zaczyna napływać wilgotne i ciepłe powietrze znad Pacyfiku. Powoduje to wyraźne zróżnicowanie warunków klimatycznych północy i południa kraju. Cały obszar kraju, poza Hokkaido, znajduje się wówczas w zasięgu wyżu ochockiego. Od początku kwietnia na południowym Honsiu do połowy maja na Hokkaido trwa tradycyjny okres kwitnienia wiśni. Na przełomie czerwca i lipca kształtuje się na północy kraju stacjonarny wyż z bezwietrzną pogodą, wysoką wilgotnością powietrza oraz ulewnymi opadami zwanymi "śliwkowymi" deszczami. Z chwilą odsunięcia się ochockich mas na północ, Japonia wchodzi w zasięg oddziaływania pacyficznych mas powietrza, rozpoczyna się gorące i wilgotne lato, z dużą ilością mgieł w południowo-wschodniej części kraju, tam gdzie stykają się wody prądów zimnego Oja Siwo i ciepłego Kuro Siwo. Latem, gdy wieje ciepły i wilgotny monsun z południowego wschodu, amplitudy temperatur stają się mniejsze, od 28°C na południu do 18-20°C na północy. W górach niezależnie od pory roku, temperatura spada wraz z wysokością, średnio o 0,6°C co 100 m. Średnia ilość opadów wzrasta z północy na południe i wynosi od 800-1500 mm na Hokkaido do 2000-3000 mm na wyspach Nansei. Jesienią, gdy ponownie zmienia się cyrkulacja Wyspy Japońskie nawiedzają tajfuny (ok. 20 rocznie). Powstające nad wodami Oceanu Spokojnego cyklony tropikalne, wywołują ogromne zniszczenia, a towarzyszące im obfite opady są przyczyną licznych powodzi. 3. Wody Terytorium Japonii w całości należy do zlewiska Oceanu Spokojnego, które tworzy gęsta sieć krótkich, górskich rzek z licznymi progami, a co za tym idzie wodospadami oraz bystrzami. W związku z czym tylko miejscami nadają się one do regularnej żeglugi, przede wszystkim spławu drewna. Nie mniej jednak ze względu na znaczne spadki wód, ów cieki posiadają znaczny potencjał hydroenergetyczny, a także znajdują zastosowanie w nawadnianiu pól uprawnych. Wiosną w czasie topnienia śniegów rzeki na Hokkaido i północnym Honsiu oraz pozostałe w czasie opadów letnich mają znaczne przybory wód, tym samym powodując często w ich dolnych biegach katastrofalne powodzie. Do najdłuższych rzek Kraju Wschodzącego Słońca zaliczją się płynące przez Honsiu: Shinano (367 km) oraz Tone (322 km), a także najdłuższy ciek Hokkaido - Ishikari (268 km). Natomiast największe, bo liczące 16,840 km² dorzecze posiada Tone; następnie Ishikari 14,330 km² i Shinano 11,900 km². Liczący 497 m Hannoki, który znajduje się w prefekturze Toyama jest najwyższym japońskim wodospadem, aczkolwiek jego aktywność można zaobserwować jedynie w okresie od kwietnia do lipca. Drugim najwyższym, a do tego całorocznym jest Shōmyō, którego wody spadają z wysokości 349 m. Nie mniej jednak najsłynniejszym wodospadem tego kraju jest liczący 133 m Nachi w prefekturze Wakayama. Najwyżej położone japońskie jezioro - Chūzenji, prefektura Tochigi Najwyżej położone japońskie jezioro - Chūzenji, prefektura Tochigi Wśród występujących w Japonii jezior większość ma pochodzenie tektoniczne, kalderowe, bądź kraterowe, a w mniejszym stopniu lagunowe czy sztuczne. Największym zbiornikiem wodnym jest położone w środkowej części Honsiu tektoniczne jezioro Biwa, którego powierzchnia wynosi 670 km². Ponadto jeszcze trzy zajmują obszar większy od 100 km², a są to: położone na wschód od Tokio, w prefekturze Ibaraki Kasumigaura (167.6 km²), Saroma (151.9 km²) na Hokkaido oraz leżące w regionie Tohoku Inawashiro (103.3 km²). Najgłębszymi jeziorami są: położone na północy Honsiu, w prefekturze Akita Tazawa (423.4 m), Shikotsu (360.1 m) na Hokkaido, znajdujące się w północnym Tohoku Towada (326.8 m) oraz Mashu (211.4 m), które podobnie jak Shikotsu leży na drugiej największej japońskiej wyspie. Kolejne cztery w tym Biwa mają głębokość przekraczającą 100 m. Znajdujące się na północ od Tokio, w prefekturze Tochigi Chūzenji jest najwyżej położonym jeziorem w Japonii, tj. 1,269 m.n.p.m. Następne są położone w środkowym Honsiu, w prefekturze Nagano jeziora Kizaki (764 m.n.p.m) oraz Suwa (759 m.n.p.m), a także wspomniane wyżej Inawashiro (514 m.n.p.m). Za sprawą szczególnie dużej aktywności wulkanicznej Kraj Kwitnącej Wiśni obfituje w bogate zasoby podziemnych wód, przede wszystkim termalnych, które stały się przyczynkiem do powstania wielu onsenów, czyli japońskich cieplic. 4. Sejsmologia Wyspy Japońskie leżą na styku czterech płyt tektonicznych: wielkiej eurazjatyckiej, północnoamerykańskiej, przemieszczającej się w kierunku zachodnim (ok. 10 cm rocznie) płyty pacyficznej oraz mniejszej filipińskiej, z racji czego kraj nawiedzają częste trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów. Na terytorium Japonii znajduje się około 80 czynnych wulkanów, spośród których największą aktywność wykazują te z Kiusiu, zwłaszcza Aso, Unzen i Sakurajima. Nie mniej jednak występujące powszechnie wokół innych wulkanów gorące źródła, gejzery, stawy gorącego błota oraz wyziewy gazów i par świadczą o tym, iż nie są one jeszcze całkowicie uśpione, a ich działalność wciąż stanowi poważne zagrożenie erupcją. Rocznie w Japonii rejestruje się od 1000 do 3000 wstrząsów o różnym nasileniu. Zdecydowana większość z nich jest na tyle słaba, że wykrywają je tylko czułe sejsmografy. Niektóre z nich powyżej 7 stopni w skali Richtera są katastrofami, jak np. wielkie trzęsienie ziemi w Kantō w 1923, które pochłonęło 143 tys. ofiar, czy też te, które nawiedziło Kobe w 1995 zadając śmierć ponad 6 tys. osób i powodując przy tym ogromne zniszczenia, mimo zastosowania nowoczesnych technologii i materiałów. Szczególnie narażona jest równina Kantō, gdzie wielkie trzęsienia ziemi zdarzają się mniej więcej co 70 lat, a następne jest już spóźnione. Natomiast podmorskie trzęsienia ziemi są przyczyną powstawania wysokich do 50 m fal morskich tsunami, które uderzając o wybrzeże z prędkością 750 km/h są w stanie wyrzucić na brzeg pełnomorski statek i dokonać znacznych zniszczeń. Tak było w 1495, kiedy tsunami zniszczyło większą część Kamakury, a w 1993 wyspę Okushri u wybrzeży Hokkaido. |
Antropogeniczne | 1. Grunty wykorzystywane rolniczo stanowią w Polsce 60% powierzchni kraju. Wśród nich dominują pola uprawne, czyli grunty orne obejmujące 47% powierzchni kraju i większość (77%) użytków rolnych (UR). Łąki i pastwiska - użytki zielone (UZ) stanowią 13% powierzchni UR. 2.Forma władność W Polsce występują trzy formy własności użytków rolnych. Własność prywatna (76% UR), spółdzielcza i państwowa. Gospodarka spółdzielcza ma największy udział w regionie poznańskim i opolskim. Gospodarstwa państwowe obejmują przede wszystkim państwowe gospodarstwa rolne przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i pozostałe państwowe gospodarstwa rolne. Mają one największy odsetek ziem uprawnych w północnej i wschodniej części kraju. 3.Wielkość gospodarstw Średnia wielkość gospodarstwa w Polsce wynosi 7.6 ha i jest mniejsza niż w krajach Unii Europejskiej. Rozdrobnienie gospodarstw ogranicza specjalizację i obniża towarowość produkcji rolnej, a sprzyja spożyciu własnemu i pracochłonności w gospodarstwach rolnych. 4.Mechanizacja rolnictwa odbiega od standardów europejskich. Jeden ciągnik obsługuje przeciętnie w Polsce 16 ha UR, co jest wartością dość niską, zważywszy, że większość UR stanowią grunty orne. Najsłabiej zmechanizowane są chłopskie gospodarstwa w Polsce wschodniej. 5. Zużycie nawozów sztucznych spadek na początku lat 90-tych, co związane było ze wzrostem cen nawozów na rynku po wprowadzeniu nowych zasad gospodarki w Polsce. Obecnie w kraju przeciętnie zużywanych jest ok. 80 kg nawozów na 1 ha. Wartość ta jest trzy-, czterokrotnie niższa do średniej w krajach Unii Europejskiej. | 1.Demografia 78% mieszkańców deklaruje narodowość ukraińską. Jedynie 67% deklaruje, że posługuje się językiem ukraińskim, choć odsetek ten zwiększa się od momentu ogłoszenia niepodległości. Język ukraiński zdecydowanie dominuje w życiu codziennym zachodniej części kraju, a na Ukrainie środkowej oraz w stołecznym Kijowie jest on używany równolegle wraz z rosyjskim. Z kolei wśród ludności Ukrainy wschodniej, południowej oraz Krymu wyraźnie przeważa rosyjski. 2.Wybuch w Czarnobylu 26 kwietnia 1986 nastąpiła największa katastrofa w dziejach elektrowni jądrowych. Zdaniem raportu Forum Czarnobyla (w skład którego wchodziło WHO i ONZ), bezpośrednio w wyniku katastrofy zmarło 30 osób, ponad 200 zachorowało na chorobę popromienną, a z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 130 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną. | 1. Demografia Japonia, której populacja do roku 2010 liczyć będzie ok. 127,2 mln osób, należy do najgęściej zaludnionych państw świata. Trzeba jednak pamiętać, że wynosząca 337 osób na km² średnia gęstość zaludnienia nie odzwierciedla do końca rzeczywistości, gdyż 90% ludności skupia się na wąskich nizinach nadbrzeżnych i w kotlinach śródgórskich, które stanowią zaledwie 1/4 powierzchni kraju, a gdzie zagęszczenie wzrasta do powyżej 1000 os./km². Ponad połowa mieszkańców tj. ok. 60 mln zajmuje południowe wybrzeże Honsiu, a dokładniej strefę ciągnącą się od Tokio poprzez Nagoję do Osaki. Do gęsto zaludnionych obszarów zaliczają się także północna części Sikoku i Kiusiu, a do najrzadziej Hokkaido, północne Honsiu oraz południowe Kiusiu. Rozmieszczenie ludności w zasadniczy sposób rzutuje na wysoki stopień urbanizacji, który wynosi 79%. Piramida wieku dla Japonii Piramida wieku dla Japonii Społeczeństwo tego wyspiarskiego kraju należy do najbardziej jednolitych pod względem narodowościowym; 99% mieszkańców to rdzenni Japończycy, a do najliczniejszych mniejszości narodowych zaliczają się: Koreańczycy (1 mln), Chińczycy i Filipińczycy (po 0,5 mln), Brazylijczycy i Amerykanie (po 0,25 mln) oraz liczący kilkanaście tysięcy Ajnowie - rdzenni mieszkańcy Japonii. Imigracja na wyspy jest niewielka, jednak dość znaczna liczba cudzoziemców przebywa w Kraju Kwitnącej Wiśni czasowo. Po II wojnie światowej nastąpił gwałtowny, bo sięgający nawet 20‰ rocznie przyrost naturalny, który jest teraz tylko wspomnieniem i wynosi 0,0‰ (-0,2‰ w 2005 roku). Obecnie w strukturze społecznej dominują osoby w wieku produkcyjnym (20-64 lata), a na 100 mężczyzn przypadają 103 kobiety. Nie mniej jednak, podobnie jak w innych wysoko rozwiniętych państwach świata japońskie społeczeństwo gwałtownie się starzeje. Średnia długość życia jest najwyższa na świecie i wynosi 82,4 lata, przy czym mężczyźni żyją 79,0 lat, a kobiety 85,8. 2.Użytki rolne tanowi około 12% powierzchni kraju. Uprawa roli skupia się w kotlinach śródgórskich oraz nizinach nadbrzeżnych. Aby rozszerzyć obszar ziem uprawnych, państwo przeprowadza meliorację zabagnionych dolin, tarasowanie zboczy oraz tworzenie polderów rolniczych na osuszonych terenach. Silnie rozdrobnione gospodarstwa rolne są niewielkie, a ich przeciętna wielkość wynosi około 1 ha, jedynie na Hokkaido są większe. Ponadto 60% powierzchni gruntów ornych jest nawadniane. Intensywne rolnictwo japońskie jest bardzo wydajne i pokrywa około 75% zapotrzebowania kraju na żywność, a około 33% powierzchni pól daje 2-3 zbiorów rocznie. 3.poziom mechanizacji oraz nawozy Wysoko poziom rolnictwa uzyskiwany jest dzięki wysokiej kulturze rolnej, powszechnej mechanizacji, a zużycie nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin należy do najwyższych na świecie. |
