Dlaczego upadła Rzeczpospolita?

Starając się napisać ten referat jak najlepiej postanowiłam poszukać informacji w wielu źródłach. Pierwsza rzeczą, jaką zrobiłam to było pójście do mojego taty, który uwielbia historie Polski i często mi pomaga. Powiedział wszystko, co wiedział na ten temat, starał się mi wytłumaczyć, po czym stwierdził, że tego się nie da opisać w paru słowach. Usilnie próbując wytłumaczyć mi sytuacje jakie miały miejsce w tamtych czasach, mówił w sposób niejasny. Wobec tego postanowiłam poczytać o tym sama. Z przekonaniem mogę powiedzieć, że o wiele szybciej wtedy zrozumiałam, co tata próbował mi opowiedzieć i wyjaśnić. Ja postaram się to opisać jak najprościej, abyście mogli to łatwo i szybko zrozumieć.

Moim zdaniem upadek Rzeczpospolitej to był jeden wielki łańcuch niepowodzeń. Początkiem tej tragedii była bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta (1572 r.).
Za czasów Jagiellonów Polska była w pełnym rozkwicie. Dzięki dobremu zarządzaniu władców byliśmy dość silni by odpierać wrogów oraz prowadzić dobra gospodarkę, powstawały nowe uniwersytety oraz rozwijała się sztuka. Po śmierci Zygmunta wygasła dynasta Jagiellonów, a brak następcy tronu dla Polski i Litwy stał się problemem. Nikt nie wiedział jak wybrać kolejnego następcę. Po długich dyskusjach szlachta postanowiła wybrać króla sposobem elekcyjnym.

W 1573 r. odbyła się pierwsza wolna elekcja. Było to złym systemem politycznym, zazwyczaj byli wybierani kandydaci, którzy najwięcej za to zapłacili często stawali się nimi obcokrajowcy mający na celu własne dobro a nie Polski. Powodowało to wszystko liczne wojny domowe oraz bezkrólewia, które powoli coraz skuteczniej osłabiały nasz kraj.
Już za panowania Zygmunta III Wazy Polska została uwikłana w liczne konflikty polityczne. Z których wyszła ze znacznymi zdobyczami terytorialnymi. Przy czym bardzo podupadła na siłach. Królowie z dynastii Wazów rościli sobie prawo do Korony Szwecji przez co Polska wplątała się w wojny które trwały z przerwami ok. 60 lat.

Wybór na króla Polski, Jana Kazimierza był kontynuacją tej polityki. To za jego panowania pierwszy raz zerwano obrady sejmu przez liberum veto, a miało to miejsce w 1652 r. W kolejnych latach liberum veto było bardzo często wykorzystywane (Np. w XVII-XVIII wieku sejm zerwano 73 razy). Jan Kazimierz żądał korony królestwa Szwecji, co spowodowało najazd wojsk Szwedzkich w 1655 r. Wojska te zaatakowały nas z zachodniej i północnej strony Polski, i bardzo szybko opanowały dużą część naszego kraju, stało się to min. za przyczyną zdrady magnatów Polskich którzy w obronie własnych interesów poświęcili niepodległość Polski. Takie sytuacje miały miejsce również w przyszłości. Król został zmuszony do ucieczki, a Polska była w coraz gorszym stanie. Obrona klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie, podniosła ducha walki w Polakach i zmotywowała do działania. Szybko powstawały małe odziały partyzanckie, które skutecznie atakowały Szwedów. Jednak Polska była w strasznym stanie, większość miast zostały ograbione, zniszczone i bardzo zmalała liczba ludności zarazem w miastach jaki na wsiach. Mimo tych problemów nasz naród pokonał Szwedów, lecz magnateria nadal stawiała swoje dobro na pierwszym miejscu. Przyczyniło się to do dalszego osłabiania Polski.

Ostatnim sukcesem Polski była zwycięska bitwa pod Wiedniem gdzie Jan III Sobieski pokonał Turcję. Zwycięstwo to nie zostało wykorzystane przez Polskę, gdyż znów na przeszkodzie stanęły problemy z pustym skarbem państwa. Brak pieniędzy nie pozwalał toczyć dalej kampanii wojennej. Już wtedy kraje zachodnie które wcześniej zobowiązały się do pomocy (Np. Austria, papież) nie wsparły nas w dalszych walkach z Turcją. W 90 lat potem Austria była jednym z zaborców.

Kiedy Polska pogrążała się w anarchii nasi sąsiedzi rośli w siłę. Przykładem niech będzie wojna północna tocząca się w 1700-1721 na terenach Polski chodź do 1704 r. nie braliśmy w niej udziału. W wyniku tej wojny Rosja stała się potęgą Europy środkowo wschodniej a Polska wyniszczona wojnami nie była w stanie nawet wystawić solidnej armii mogącej bronić naszych granic.

Wiek osiemnasty najlepiej oddaje przysłowie " Za czasów Sasa, jedz, pij i popuszczaj pasa". Rządy dynastii Sasów to okres upadku miast i wsi, ciemnoty i nietolerancji. Wzrost znaczenia magnaterii i brak troski o dobro kraju umożliwiał obcym mocarstwom ingerencje w wewnętrzne sprawy Polski. Nagminne stało się przekupstwo, zrywanie sejmów co uniemożliwiało poprawę gospodarczą, militarną i polityczną naszego kraju. Sarmatyzm to następny element który przyczynił się do upadku naszego kraju. Szlachecka duma, pogarda dla innych narodów i przekonanie o swojej nieomylności, nie pozwalała im się nawzajem porozumieć. Ciągłe kłótnie, najazdy na sąsiadów wprowadzały chaos wewnątrz kraju. Jednak nie wszyscy Polacy byli zacofanymi sarmatami. Wielu wyjeżdżało za granicę na studia, podróżowało po całej Europie i tam zdobywali wiedzę która uświadomiła im potrzebę "naprawy Rzeczpospolitej".Po powrocie do kraju, Zaczęli szerzyć nowe idee, które powoli zaczęły docierać do osób bardziej światłych. Wielu zaczęło rozumieć że Rosja, Austria i Prusy będą używać wszystkich środków aby nie dopuścić do wzmocnienia gospodarczego i politycznego naszego kraju. Dowodem na to był zawarte przez te kraje w 1732 roku tajny traktat Trzech Czarnych Orłów. Wspólna ich akcja uniemożliwiała wybór na tron Polski Stanisława Leszczyńskiego który dawał nadzieję na wprowadzenie pozytywnych zmian w Polsce (zniesienie poddaństwa chłopów, ograniczenie liberum veto).

Dzięki traktatowi i ingerencji zewnętrznej królem Polski został August III Sas, władca Saksonii zwany gnuśny a stało się to 17 Stycznia 1734 roku. Przez 30 lat panowania Augusta najważniejszą sprawą była jego własna prywata czyli powiększenie swego bogactwa i wystawne życie. Trzeba również przyznać że król widział fatalnie zacofaną gospodarkę królestwa polskiego. Jego dobra królewskie były dobrze zarządzane i przynosiły zyski, górnicy sascy unowocześnili polskie kopalnie soli które nareszcie zaczęły przynosić zyski. Był to pozytywny przykład z którego zaczęli korzystać co bardziej światli Polacy. Polityka zagraniczna polski obsługiwała interesy Saksonii, polska w szybkim tempie traciła jakiekolwiek znaczenie w europie. Za jego panowania w Polsce rody magnackie faktycznie stały się suwerennymi państewkami z własnymi armiami, tylko formalnie pozostające w granicach kraju. Rody te często po cichu reprezentowały interesy bądź to Rosji czy Prus. Oczywiście nie bezinteresownie. Za zagraniczne łapówki pomnażali swój majątek. Za Czartoryskimi i Poniatowskimi stała Rosja, za Potockimi Prusy itp. Oczywiście obozy te prowadziły bezustanną grę o wpływy a wynikiem tego był ogromny bałagan uniemożliwiający sprawne rządy w Polsce.

Jak już wcześniej wspomniałam grupa wykształconych polskich uczonych, poetów i pisarzy dostrzegała te problemy i podjęła próby zmian. Wybitnymi postaciami tego nurtu byli: ksiądz Stanisław Konarski (zakładał szkoły min. 8 letnie szkołę średnią dla zamożnej szlachty), ksiądz Hugo Kołłątaj (działał ze świetnymi wynikami w edukacji, współtwórca konstytucji 3 maja), ksiądz Stanisław Staszic (zasłużony reformator i uczony, odegrał ważną rolę w rozwoju polskiego przemysłu, współtwórca konstytucji 3 maja). Działalność ich i wielu innych przypadała na drugą połowę XVIII wieku.

W 1763 roku zmarł August III Sas. Na ostatniej wolnej elekcji pod naciskami Rosji szlachta wybrała Stanisława Augusta poniatowskiego wiernego sojusznika Rosji (był w bardzo bliskich stosunkach z carycą Katarzyną). Mimo tych zależności szybko podjął działania w celu poprawy rzeczpospolitej. Zwalczał sarmatyzm, anarchię szlachecką. Starannie wykształcony ze znajomością 6 języków obcych, znający nowoczesną Europę rozpoczął reformy:
- zajął się polityką monetarną (uruchomił ponownie bicie polskiego pieniądza)
- próbował wzmocnić system obronny państwa (min. Za własne pieniądze założył szkołę rycerską 1765 rok)
- próbował wzmocnić miasta (założył komisję dobrego porządku) itp.

Lecz takie działania nie podobały się naszym sarmatom i magnatom. I znów Rosja i jej polscy zwolennicy dokonali dzieła zniszczenia uchwalając tzw. prawa kardynalne zatwierdzające najgorsze wady ustroju państwa; wolną elekcję, liberum veto, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, obejmowania urzędów w państwie tylko przez szlachtę.
W ten sposób sejm z 1767 roku i uchwalone na nim w/w prawa skutecznie wtrąciły Polskę w "objęcia" carycy Katarzyny.

W odpowiedzi na te wydarzenia w lutym 1768 część szlachty zawiązała konfederację w obronie "wiary i niepodległości" zwanej dalej konfederacją Barską. W jej szeregach stanęli zarówno szczerzy patrioci jak i zwykli pieniacze. Przez cztery kolejne lata trwały walki z rosyjskimi wojskami wezwanymi przez polskiego króla.

Jednak nie wszyscy Polacy byli zacofanymi sarmatami. wielu wyjeżdżało za granicę na studia podróżowało po całej europie i tam zdobywali wiedzę która uświadamiała im potrzebę "naprawy Rzeczpospolitej".

Po powrocie do kraju, zaczęli szerzyć nowe idee które powoli zaczęły docierać do osób bardziej światłych. wielu zaczęło rozumieć że Rosja, Austria i Prusy będą używać wszystkich środków aby nie dopuścić do wzmocnienia gospodarczego i politycznego naszego kraju. dowodem na to był zawarty przez te kraje w 1732 roku tajny traktat trzech czarnych orłów. Wspólna ich akcja uniemożliwiła wybór na tron polski Stanisława Leszczyńskiego który dawał nadzieję na w prowadzenie pozytywnych zmian w Polsce (zniesienie poddaństwa chłopów, ograniczenie liberum veto).

W odpowiedzi na te wydarzenia w lutym 1768 część szlachty zawiązała konfederację w obronie "wiary i niepodległości" zwanej dalej konfederacją Barską. Konfederaci żądali niezależności od Rosji detronizacji króla i cofnięcia wszystkich reform. W jej szeregach stanęli zarówno szczerzy patrioci jak i zwykli pieniacze. Przez cztery kolejne lata trwały walki z rosyjskimi wojskami wezwanymi przez polskiego króla. Rosyjskie wojska pokonały konfederatów, ale Katarzyna zrozumiała że sama Rosja nie jest sama w stanie pokonać polaków walczących na całym rozległym terytorium Polski.

W krótkim czasie Rosja, Austria i Prusy podpisały w Petersburgu akt pierwszego rozbioru Polski"

Według mojej oceny data 5 sierpnia 1772 roku (pierwszy rozbiór Polski) jest tragiczną kontynuacją ponad stu lat szlacheckich i magnackich wyobrażeń o polskiej wielkości opartej na wcześniejszych osiągnięciach naszego narodu. "Mania wielkości" z czasem przekształciła się w prawa zatwierdzone przez kolejne sejmy. Prywatne najczęściej finansowe interesy stały się podstawą sposobu myślenia i postępowania szlachty. Prywata- To podstawowy element rozkładu potężnego państwa rozciągającego się kiedyś "od morza na północy do morza na południu". Dalsze wydarzenia historyczne były już tylko kontynuacją "sarmackich" wyobrażeń o potędze szlacheckiego stanu. Za pieniądze Rosji, Austrii, Prus a może i innych". nasi przodkowie sprzedali swoją wolność, niepodległość, i chyba co najważniejsze godność i tożsamość narodową.

Nie znaczy to że całe nasze społeczeństwo był zaprzedane. Konstytucja 3 maja, insurekcja kościuszkowska, i dalsze zrywy niepodległościowe świadczą że nasz naród w obliczu klęski potrafił się przebudzić.

Praca nad tym referatem uświadomiła mi jak ważna jest praca na rzeczą naszego polskiego społeczeństwa. Mam nadzieję że w przyszłości wiedza historyczna nabyta teraz, pomoże mi angażować się aktywnie w życie naszego narodu, przecież np. Stanisław Staszic też kiedyś był młody żądny zabaw, rozrywek, a jednak ". A może my też coś zdziałamy dla Polski.