Położenie, ukształtowanie Polski

1. Poziomice – linie łączące na mapie miejsca o tej samej wysokości n.p.m.
2. Środowisko przyrodnicze – ogół przyrody ożywionej i nieożywionej tworzącej naturalne warunki bytowania danego organizmu .
3. Środowisko geograficzne – środowisko przyrodnicze wraz z człowiekiem , czerpiącym z niego różne korzyści
4. Różnice między górami , a wyżynami dotyczą wysokości względnych. Góry to obszary, na których wysokości względne osiągają duże wartości , na wyżynach wysokości względne są niewielkie , a powierzchnia terenu jest pofalowana.











Wyżyna Góra



5. Rodzaje rzeźby terenu:
a. równinna
b. pagórkowata
c. wyżynna
d. wysokogórska
e. górska



6. W Polsce , najwyżej wzniesione n.p.m. obszary , w których występuje najbardziej urozmaicona rzeźba terenu znajdują się na południu i południowym zachodzie
7. Najwyższe pasmo górskie to Karpaty, oraz najstarsze góry Sudety .
8. Karpaty: obniżenie przedgórskie- Kotliny Podkarpackie tworzące Kotlinę Sandomierską i Kotlinę Oświęcimską .
9. Sudety: Krajobraz- pofalowany teren wyżynny z licznymi ostro zarysowanymi wyniosłościami ( najwyższa góra – Ślęża 718.m.n.p.m- 500 m nad otaczające ją tereny)
10. Odmienność rzeźby terenu przedpola Sudetów i Karpat wynika z różnej budowy geologicznej , oraz różnego ich wieku .
11. Obszary wyżynne Polski rozciągają się na północ od Kotlin Podkarpackich :Wyżyna Śląska, Małopolska, Lubelska, Roztocze. Najwyżej wzniesione tereny to Wyżyna Krakowsko- Częstochowska, Góry Świętokrzyskie
12. Niziny zajmują środkową część Polski : Niziny Środkowopolskie: Wielkopolska, Śląska( sięgająca najdalej na południe , wżyna się między Sudety i Wyżynę Śląską ), Mazowiecka , Podlaska
13. Pojezierza znajdują się na północy kraju : Pojezierza Południowobałtyckie : Pojezierze Pomorskie, Wielkopolskie , Mazurskie. Naturalna granica między pojezierzami Pomorskim i Wielkopolskim a Mazurskim , to dolina Wisły między Włocławkiem , a Żuławami Wiślanymi.
14. Najbardziej na północ wysuniętym obszarem są Pobrzeża Poludniowobałtyckie : Nizina Szczecińska, Pobrzeże Słowińskie , Gdańskie ( Pojezierze Kaszubskie i Żuławy)
15. Niż Polski – kraina geograficzna , w której skład wchodzą pojezierza i niziny nadmorskie
16. Polska jest krajem nizinnym .
17. Ukształtowanie pionowe Polski jest bardzo zróżnicowane .Rzeźba terenu ma przebieg pasowy – równoleżnikowy . Trzy pasy wzniesień i trzy obniżeń leżą na przemian :
· Pas pobrzeży
· Pas pojezierzy
· Pas nizin środkowopolskich
· Pas wyżyn i starych gór ( Sudety i Przedgórze, Góry Świętokrzyskie, i wyżyny)
· Pas kotlin podgórskich ( Podkarpackie)
· Pas młodych gór ( Karpaty)
18. Polska nachylona jest z południowego wschodu( SE) w kierunku północno zachodnim (NW), o czym świadczy kierunek płynięcia rzek .Średnia wysokość to 173 m.n.p.m. , najwyższy punkt to szczyt Rysy 2499 m.n.p.m , a najniższy to Raczki Elbląskie ( -1,8 m.p.p.m.)
19. Powodem silnego urozmaicenia współczesnej rzeźby terenu są długotrwałe i różnorodne procesy geologiczne zarówno za zewnątrz jak i wewnątrz skorupy ziemskiej oraz wzajemne ułożenie skał , ich spękanie , różny wiek , zróżnicowana odporność na działalność czynników atmosferycznych
20. Ery i okresy w dziejach geologicznych Ziemii
21. Dzieje geologiczne Polski:
a. archaik – ruchy górotwórcze , wulkanizm , zalewy morskie , powstają Góry Sowie
b. paleozoik- fałdowanie kaledońskie i hercyńskie ( powstają Sudety i Góry Świętokrzyskie) , wulkanizm, zalewy morskie , powstaje węgiel kamienny , piaskowce, sól , miedź
c. mezozoik- Polska zalana morzem , piaskowce ,wapienie, kreda, początek ruchów górotwórczych alpejskich , rosną wyżyny i Tatry
d. kenozoik – fałdowanie alpejskie , rosną Karpaty , odmładzają się Sudety , wulkanizm , węgiel brunatny,sól, ropa, gaz, epoka lodowcowa
22. O wielkich zalewach morskich świadczą występujące w niektórych rejonach kilkumetrowej grubości warstwy skał osadowych . Pozostałością wielkich łańcuchów górskich, które uległy zniszczeniu pod wpływem działanie czynników zewnętrznych , są Góry Świętokrzyskie i Sudety
23. Polska ma specyficzne położenie geologiczne . Jest położona w obrębie 3 wielkich obszarów geologicznych budujących Europę: platforma wschodnioeuropejska, obszar fałdowań paleozoicznych i mezozoicznych oraz obszar fałdowań alpejskich.
24. Platforma – struktura geologiczna składająca się z 2 pięter : fundamentu – tworzą go skały magmowe i metamorficzne , i pokrywy platformowej – zbudowanej ze słabo zdeformowanych tektonicznie skał osadowych
25. Najstarszą platformą jest wschodnioeuropejska . Północno- wschodnia Polska , jest terenem na ogół równinnym . Wyjątkiem są tereny pojezierzy , gdzie występują pagórki morenowe związane z pobytem lądolodu skandynawskiego. Linia Kołobrzeg- Przemyśl ( Totuntwiska )
26. Obszar fałdowań paleozoicznych i mezozoicznych - rozciąga się na południowy zachód od p. wscheur. . Skały mezozoiczne północno- zachodniej i środkowej Polski , pas starych gór (Sudety , Świętokrzyskie )
27. Najmłodszy teren to strefa fałdowań alpejskich (Karpaty)
Era Okres Epoka
Kenozoiczna Czwartorzęd Holocen
Plejstocen
Trzeciorzęd Neogen Pliocen
Miocen
Paleogen Oligocen
Eocen
Paleocen
Mezozoiczna Kreda
Jura
Trias
Paleozoiczna Perm
Karbon
Dewon
Sylur
Ordowik
Kambr
Prekambr Proterozoik
Archaik

28. Decydujący wpływ na ukształtowanie powierzchni południowej części kraju miały alpejskie ruchy górotwórcze . Spowodowały powstanie Karpat oraz ponowne wypiętrzenie Sudetów i pasa wyżyn .
28. Karpaty to góry fałdowe .Fałdowanie szereg następujących po sobie zjawisk geol. pozostających we wzajemnym związku; gromadzenie się osadów w obniżonych miejscach powierzchni Ziemi, ich fałdowanie i wypiętrzanie (czemu towarzyszy zwykle magnetyzm i metamorfizm),
29. Sudety to góry zrębowe , zrąb- część skorupy ziemskiej ograniczona równol. do siebie uskokami, wypiętrzona względem otoczenia
30. W trzeciorzędzie , w Sudetach powstawały wulkany , ich pozostałościami są stożki w Złotoryi , Jaworze, Zgorzelcu.
31. Zjawiska krasowe – zjawiska polegające na rozpuszczeniu niektórych skał przez wody płynące po powierzchni oraz krążące w głębi Ziemi.( jaskinie, groty, doliny na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej)
32. Uskok – deformacja tektoniczna polegająca na rozerwaniu i przemieszczeniu mas skalnych wzdłuż pewnej powierzchni (lub strefy), zw. powierzchnią (lub strefą) uskoku
33. Zapadlisko tektoniczne -fragment skorupy ziemskiej obniżony wzdłuż uskoków