Budowa i rola układu krwionośnego - przydatne informacje

Układ krążenia nazywamy również sercowo- naczyniowym. Składa się z dwóch połączonych ze sobą układów: krwionośnego i limfatycznego. Układ krwionośny u człowieka jest zamknięty. Oznacza to, że krew nie wlewa się do jam ciała, ale krąży w systemie naczyń krwionośnych, zwanych żyłami i tętnicami.

Funkcje układu krwionośnego:
- dostarcza wszystkim komórkom tlen pobrany z pęcherzyków płucnych, substancje odżywcze pobrane z jelit oraz wodę;
- odprowadza do narządów wydalniczych dwutlenek węgla oraz szkodliwe produkty przemiany materii;
- rozprowadza substancje wytwarzane w organizmie;
- bierze udział w zjawiskach obronnych i odpornościowych ustroju;
- wyrównuje ciepłotę ciała (ma dużą pojemność cieplną);
- utrzymuje stały skład środowiska wewnętrznego ustroju.

Układ krwionośny jest zbudowany z serca oraz naczyń krwionośnych. Tętnice wyprowadzają krew z serca do tkanek, natomiast żyły zbierają krew z tkanek i wprowadzają ją do serca. Znajdujące się pomiędzy tętnicami a żyłami naczynia włosowate (włośniczki) stanowią jedyne miejsce w organizmie, w którym zachodzi wymiana substancji między krwią a płynem tkankowym, otaczającym wszystkie komórki ciała.

Ściany tętnic i żył są zbudowane z trzech warstw:
- zewnętrznej: utworzonej z tkanki łącznej włóknistej;
- środkowej: zbudowanej z mięśni gładkich i tkanki łącznej sprężystej;
- wewnętrznej: składającej się z płaskich komórek śródbłonka.

TĘTNICE, które wyprowadzają krew z serca, mają grube i elastyczne ściany, przystosowane do przeciwstawiania się wysokiemu ciśnieniu krwi wytłaczanej z komór serca. Ponieważ zawierają tkankę łączną sprężystą, mogą ulegać odkształceniom i pulsować, dzięki czemu aktywnie uczestniczą w rozprowadzaniu krwi. W ich warstwie mięśniowej, znacznie grubszej niż w żyłach, znajdują się liczne zakończenia nerwów układu autonomicznego, które regulują napięcie mięśni, a w konsekwencji tempo przepływu i ciśnienia krwi w całym układzie krwionośnym.

ŻYŁY prowadzące krew z tkanek do serca mają ściany cieńsze niż tętnice, mniej elastyczne i bardziej rozciągliwe. Ze względu na niskie ciśnienie płynącej krwi żyły są zaopatrzone w zastawki, zapobiegające jej cofaniu się.

NACZYNIA WŁOSOWATE są zbudowane z jednej tylko warstwy bardzo delikatnych komórek śródbłonka. Ściany naczyń włosowatych są cienkie, dzięki czemu między znajdującą się w nich krwią a płynem tkankowym może zachodzić ciągła wymiana substancji.

Najczęściej naczynia włosowate stanowią łącznik między tętnicami i żyłami, tworząc rozległe sieci, których wielkość w obrębie danego narządu lub tkanki zależy głównie od ich aktywności w procesach przemiany materii. W mięśniach szkieletowych, wątrobie, mózgu, jelitach czy płucach ilość naczyń włosowatych jest znacznie większa niż np. w tkance tłuszczowej, a np. w soczewce oka czy tkance chrzęsnej nie ma ich wcale.

W niektórych narządach, np. nerkach (w kłębuszkach nerkowych) sieć naczyń włosowatych powstaje wyłącznie z rozgałęzień tętnicy. Układ taki jest nazywany SIECIĄ DZIWNĄ i pełni nieco odmienne funkcje. Nie uczestniczy w wymianie gazów oddechowych (O2, CO2) i substancji odżywczych, ale zapewnia utrzymanie wysokiego ciśnienia oraz szybkiego tempa przepływu krwi. W wypadku nerek warunki te są niezbędne do przefiltrowania krwi i wytworzenia moczu pierwotnego. Inny nietypowy układ sieci naczyń włosowatych (będący także siecią dziwną) to tzw. UKŁAD WROTNY, w którym krew przepływa między dwiema sieciami naczyń włosowatych zespolonych ŻYŁĄ WROTNĄ. Występuje on w narządach jamy brzusznej, np. w jelitach i w wątrobie. Dzięki takiemu połączeniu bogata w składniki pokarmowe krew z jelita dostaje się bezpośrednio do wątroby, która pełni funkcję filtra oraz magazynu substancji niesionych z przewodu pokarmowego. W ten sposób krew opuszczająca wątrobę jest oczyszczona i zawiera ilość substancji odżywczych odpowiadającą bieżącym potrzebom organizmu.