Zmysły człowieka

1. Zmysł wzroku – zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół czynności związanych analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu jest oko czyli gałka oczna otoczona aparatem ochronnym (brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy). Przystosowanie oka do pełnienia tych funkcji umożliwia:
rozpoznawanie kształtów,
ocenianie odległości położenia obiektów od oka,
rozróżnianie barw.

Wady wzroku
• Krótkowzroczność- jest jedną z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegającą na tym, że oko(soczewka oka) skupia promienie świetlne, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.
Krótkowzroczność rozwija się najczęściej w okresie dojrzewania płciowego.
• Nadwzroczność- jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną wzroku. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio-tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną) w stosunku do jego siły łamiącej lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (np. zbyt płaską rogówką) w stosunku do jego długości. Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku nadwzrocznym ogniskowane są za siatkówką.
• Astygmatyzm- wada wzroku (soczewki oka) cechująca się zaburzoną sferycznością oka. Elementy optyczne zdrowego narządu wzroku zawsze są wycinkiem sfery. Pacjent z astygmatyzmem będzie np. widział obraz nieostro w pewnych obszarach pola widzenia.
• ślepota barw- zwana też zaburzeniem rozpoznawania barw (często ogólnie i mylnie nazywana daltonizmem), u ludzi jest niezdolnością do spostrzegania różnic pomiędzy niektórymi lub wszystkimi barwami, które normalnie są dostrzegane przez ludzi. Ślepota barw jest zazwyczaj wadą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie. Z tego też powodu znacznie częściej dotyczy mężczyzn (ok 15%) niż kobiet (ok. 0,5%).
• Zez- jest wadą oczu objawiającą się osłabieniem mięśni ocznych, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Efektem zeza jest zaburzenie widzenia stereoskopowego.
Osoby z zezem mogą mieć trudności z prowadzeniem pojazdów mechanicznych (np. samochody) oraz operowaniem maszynami i urządzeniami w ruchu. Przyczyną zeza mogą być zmiany w rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej, także zmiany wewnętrznego aparatu.

Węch to jeden z dwóch, oprócz smaku, zmysłów chemicznych. Istota tego zmysłu zasadza się na umiejętności rozpoznawania występowania określonych związków chemicznych lub ich mieszanin w otoczeniu.

Zapachy odczuwa się na skutek kontaktu związków o własnościach zapachowych z wyspecjalizowanymi komórkami zwanymi receptorami, które "potrafią" je rozpoznawać i przesyłać odpowiednie sygnały do mózgu. Struktura tych związków jest szerzej omówiona w artykule zapach.

U człowieka receptory zapachowe znajdują się w kanałach nosowych, w ich szczytowej części, tuż pod oczami i częściowo między nimi. Są one zgrupowane w dwa obszary, o powierzchni ok. 2.5 cm2, zawierające w sumie przeciętnie ok. 50 000 000 komórek receptorowych. Każda z tych komórek jest bezpośrednio połączona bardzo krótkimi fragmentami układu nerwowego z mózgiem, stąd przekaz tych bodźców ma charakter bardzo szybki i bezpośredni. Węch jest bardzo czułym zmysłem. Niektóre związki chemiczne są wyczuwalne przez człowieka już przy stężeniach rzędu 0.5 ppm. Słabych wrażeń zapachowych nie odbiera się jednak świadomie, zaś silniejsze działają na zasadzie nie do końca uświadamianego "impulsu"
Węch jest najtrudniejszym ze zmysłów do badania metodami naukowymi, mimo że przemysł kosmetyczny i spożywczy kieruje na te badania duże sumy pieniędzy. Ponadto, ze względu na znaczenie komercyjne, część wyników tych badań jest zatajana.
Z węchem jest związana skaza genetyczna zwana anosmią. Pewien procent ludzi jest zupełnie niewrażliwy na całe grupy zapachów (np.: z grupy "miętowej"). Przypomina to trochę rodzaj zapachowego daltonizmu. Anosmii można się także nabawić środowiskowo, na skutek stałego przebywania w miejscach, gdzie występował intensywnie jakiś zapach.

Słuch- zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Narządy słuchu nazywa się uszami. Słuch jest wykorzystywany przez organizmy żywe do komunikacji oraz rozpoznawania otoczenia. Fale dźwiękowe: Przez powietrze docierają do małżowiny usznej, następnie przewodem słuchowym zewnętrznym do błony bębenkowej. Pod wpływem drgań powietrza błona bębenkowa poruszając przylegający do niej młoteczek. Drgania z młoteczka są przekazywane na kowadełko i strzemiączko, za pośrednictwem okienka owalnego trafiają do ucha wewnętrznego, gdzie drgania są zamieniane na impulsy nerwowe , które nerwem słuchowym docierają do ośrodków słuchowych w korze mózgowej. Ucho wewnętrzne jest odpowiedzialne za równowagę ciała:
Za utrzymanie równowagi odpowiedzialne są 3 kanały półkoliste.

Smak
Naukowcy maja trudność w zbadaniu jak substancje chemiczne znajdujące się w ustach zostają interpretowane jako różne smaki.
Istnieją 4 podstawowe smaki:
-słodki
-słony
-kwaśny
-gorzki
Najszybciej czujemy smak soli , gdyż smak potrawy czujemy dopiero wtedy gdy rozpuści się ona w ślinie, a sól rozpuszcza się najszybciej.
Kubki smakowe są to receptory wychwytujące informacje, z jakich substancji chemicznych składa się pożywienie. Są usytuowane na wzgórkach-brodawkach i są zakończeniami nerwowymi lub kępkami maleńkich komórek. Mogą się znajdywać na języku i podniebieniu. Kubek smakowy składa się z około 50 komórek połączonych z włóknami nerwowymi prowadzącymi do mózgu. Każdy kubek potrafi reagować na 4 podstawowe smaki, niektóre z nich to komórki podporowe, ale większość to główne komórki zmysłowe-wyposażone w mikroskopijny włosek- mikrokosmek komórkowy.
Zewnętrzne części kubków smakowych połączone są z nerwami zaangażowanymi w dotyk, więc smak i odczucia fizycznej obecności pożywienia są ze sobą ściśle związane.

Smak słodki-czubek języka
Smak kwaśny-boki języka
Smak słony- same brzegi języka i części zbliżające się ku tyłowi
Smak gorzki- sam tył języka

Ciekawostki
• Jedzenie marchewki poprawia widzenie w (niemal) ciemności.
• Nowonarodzone dzieci wcale nie mrugają – zaczynają około 6 miesiąca życia.
• Obraz na siatkówkę oka pada do góry nogami i dopiero w mózgu następuje jego odwrócenie.
• Wielu mężczyzn (ok. 15%) dotyka w mniejszym lub większym stopniu zaburzenie rozpoznawania barw. U kobiet problem ten w praktyce nie występuje (0,5% kobiet).
• Zmysł powonienia u pszczół miodnych jest dużo doskonalszy niż u komarów czy muszek owocowych.
• Z badań amerykańskich wynika, że co 6. dziecko ma głuchotę na wysokie tony. Ta młodzież w wieku 30 lat będzie miała słuch 60-70-latka. Są to bywalcy dyskotek, osoby nadużywające noszenia walkmanów, słuchające głośnej, rytmicznej muzyki techno, która pobudza tylko określone pasma i obciąża wybrane partie ucha wewnętrznego.

Porównanie oka konia i oka człowieka

Oko konia jest jednym z największych w królestwie zwierząt, jego powierzchnia jest znacznie większa od powierzchni oka słonia czy też wieloryba. Jedną z najważniejszych różnic pomiędzy okiem ludzkim a konia jest jego kształt. W przeciwieństwie do sferycznego oka ludzkiego oko konia jest lekko spłaszczone. Oznacza to, że siatkówka znajduje się bliżej soczewki w dolnej części oka niż w górnej. Zarówno bliskie jak i dalekie obiekty mogą być widziane przez konia ostro w tym samym momencie. Taka budowa pozwala zwierzęciu na jednoczesne jedzenie i obserwację otoczenia.