Pojęcie ekonomii

1.Pojęcie ekonomii

a) Podstawowe zagadnienia ekonomii
Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów – które mogą mieć także inne, alternatywne, zastosowania – w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i różne grupy w społeczeństwie.
Termin ekonomia pochodzi z greckiego οίκος (oikos) – dom i νομος (nomos) – prawo, reguła. Pierwszy raz pojawia się u Ksenofonta, (taki tytuł nosi jedno z jego dzieł). Starożytni przez to słowo rozumieli zasady prowadzenia gospodarstwa domowego.
Jednym z podstawowych pojęć ekonomii jest rzadkość. Niemal wszystko jest rzadkie: żadna ilość dóbr nie jest w stanie całkowicie usatysfakcjonować społeczeństwa, bez względu na stopień zamożności każdy chce mieć więcej. Ekonomia nazywa ten stan nieograniczonością potrzeb ludzkich. Przedmiot zainteresowania ekonomii częściowo pokrywa się z zagadnieniami badanymi w ramach innych nauk społecznych, ale ekonomia zajmuje się głównie relacjami zachodzącymi mię
Tresc OPIS I FUNKCJE PRZYRODY W WYBRANYCH UTWORACH LITERACKICH. Romantyzm w Polsce rozpoczął się w pierwszej połowie XIX w. i objął swoim zasięgiem wszystkie niemal dziedziny ludzkiego myślenia i twórczości. Przejawiał się w ideologiach, sztuce, polityce, modzie, obyczajach, literaturze, itp. Komunikacja między idealną sferą ducha oraz uduchowionym wszechświatem a człowiekiem odbywa się, zdaniem romantyków, za pomocą niezwykłych zjawisk natury, snów, objawień i przeczuć. Społeczeństwo epoki romantyzmu było bardzo mocno związane z nurtem przyrody. Zarówno prosty lud, jak i romantyczny poeta są wyposażeni w takie właściwości poznawcze, jak intuicja, wiara, czucie, nazywane przez romantyków „okiem i uchem wewnętrznym”, czy „okiem i uchem duszy”. Wiele utworów, takich jak chociażby: Ballady i romanse, Dziady część II i III, Nie-boska komedia, posiadają ważny i mocny akcent istoty romantyzmu. Ponadzmysłowe „widzenie” i „słyszenie”, bezpośrednie i wewnętrzne komunikowanie się człowieka z naturą jest romantyczną odmianą mistycyzmu. (mistycyzm – prąd religijno-filozoficzny uznający możliwość ponadzmysłowego, bezpośredniego kontaktu człowieka z bóstwem za pomocą intuicji.) Literatura romantyczna szczególnie uwydatniła naturę, czyniąc z niej nową koncepcje w pojmowaniu świata i przyrody. Dlatego też ważnym aspektem romantycznej wizji świata stała się właśnie natura. Romantycy odrzucili oświeceniowe poglądy traktujące naturę jako wyregulowany mechanizm. Rozumieli ją jako byt pierwotny, jako twór tajemniczy, uduchowiony, wiecznie żywy. Odkryli po prostu duszę natury. W epoce romantyzmu pisało wielu poetów, jednak nie każdy z nich może poszczycić się tak pięknym słownictwem i twórczością, jak Adam Mickiewicz, czy Juliusz Słowacki. Największym jednak poetą romantycznym był Adam Mickiewicz (ur. 24 grudnia 1789r.). Studia w Wilnie miały wielki wpływ na umysłowy i kulturalny rozwój poety. Tradycje w jakich dojrzewał wielki poeta romantyczny zaczerpnięte były z epoki oświecenia, więc i jego początkowa twórczość utrzymana była pod względem ideowym w tendencjach oświeceniowych, jednak pod względem stylu, odpowiadała klasyce. Uczestnictwo w organizacji młodzieżowej założonej w 1817 roku, zwanej Towarzystwem Filomatów, również odbiło istotne piętno na działalności pisarskiej Mickiewicza. Pierwsze poematy (Mieszko książę Nowogródka, Pani Aniela i Dziewica Orleańska) powstały w wyniku uczestnictwa w tymże towarzystwie. Towarzystwo Filomatów miało ogromne znaczenie dla rozwoju charakteru i ukształtowania stosunku do świata Mickiewicza. Dużo wagi poeta przywiązywał do zawiązanych wówczas przyjaźni z innymi filomatami. Powołany po 1820 roku Związek Filaretów zmienił nieco kierunek myślowy poety. Po konflikcie filomatów i filaretów Mickiewicz opowiedział się po stronie filaretów, a wyrazem tego stały się wiersze programowe: Oda do młodości i Pieśń filaretów. Pierwszym krokiem w rozwoju romantyzmu w Polsce jest zapewne napisany przez poetę tomik, w którym na pierwszym miejscu zawarł autor poemat: Grażyna. Przedstawiona tutaj tajemniczość i zagadkowość są w pełni odzwierciedleniem atmosfery romantyzmu. Drugą pozycją są Dziady, jako wyraz tęsknoty i przeżyć. Pobyt w Kownie i śmierć matki poety wywarła tak olbrzymi nacisk na jego psychikę, co widać już w pierwszej części Dziadów. Kolejnym znaczącym okresem w życiu Mickiewicza był zapewne pobyt w Rosji. Aresztowanie poety i skazanie go zaowocowało powstaniem na wygnaniu ciekawego zbioru wierszy nazwanych: Sonety. Najważniejszą rolę w nich odgrywają opisy przyrody, będące wyrazem natury romantycznej poety. Jednak decydujący wpływ na ukształtowanie się zainteresowań Mickiewicza w zakresie polityczno-pubicystycznym, miała emigracja. Rzeczywistość na emigracji przeczyła, i to w bolesny sposób poglądom poety, czego wyraz dał w najbardziej znanym chyba utworze romantycznym: Pan Tadeusz. Jako utwór wielowątkowy dzieło to stało się epopeją narodową. Idealizm romantyczny oznaczał upadek wiary we wszechmoc rozumu ludzkiego, w ład i harmonię świata, odejście od racjonalizmu i empiryzmu wieku oświecenia i zwrot ku irracjonalizmowi, ku sferze ducha. Dla romantyków byt rzeczywisty nie mieścił się bowiem w zwykłych, ziemskich wymiarach, ogarniał on świat nie tylko dostępny dla zmysłów, lecz także wysnuty z wyobraźni człowieka, widziany oczyma duszy i serca. Romantycy kierowali swoją uwagę w kierunku przeżyć człowieka, jago myśli, pragnień i doznań. Wybujały jednak romantyzm niósł pewne niebezpieczeństwo. Przeradzał się niekiedy w egocentryzm i egotyzm narzucając subiektywne widzenie świata, prowadząc w konsekwencji do izolacji bohaterów, do ich społecznego osamotnienia, skazywał ich na udrękę duszy, pogrążał w ekstazie religijnej, odbierał wiarę w życie. Miłość w odczuciu romantyków była potężną siłą, żywiołem o niezwykłej mocy. Wola i rozum człowieka często były paraliżowane miłością, która doprowadzała do szaleństwa i samounicestwienia. Owa miłość romantyczna, obojętnie jaki przybierała kształt, zawsze jednak stanowiła ważne źródło inspiracji artystycznej, stawała się tematem wielu utworów literackich. Bardzo często splatała się ona z żarliwą wiarą religijną i z podziwem dla piękna przyrody. Dla duszy ludzi dotkniętych „chorobą wieku” kojącym balsamem była przyroda. Stanowiła ona ucieczkę od świata, w którym czuli się źle, a także przedmiot zachwytów i kontemplacji oraz źródło inspiracji twórczej. Urzekała ich ona swym wiecznie żywym pięknem, dramatyzmem żywiołów (opis burzy w Panu Tadeuszu, czy w Sonetach krymskich), surowością i pełną tajemnic pierwotnością (opis „matecznika” w Panu Tadeuszu), pociągła egzotyką. „Owe obłoki ranne… Jak czarne ptaki, lecąc w wyższą nieba stronę… …powietrze stało Głuche, milczące, jakby z trwogi oniemiało. I łany zbóż… Wrzały jak fale… …wierzby i topole, Biły czołem, długimi kręciły ramiony” „Nagle wichry zwarły się, porwały w poły, Borykają się, kręcą, świszczącymi koły Krążą po stawach, mącą do dna wody w stawach,” Romantyczne umiłowanie przyrody wpłynęło również na wykształcenie się w tej epoce specjalnego stylu ogrodowego, parkowego, którego zaczątki odnajdujemy w sentymentalnych ogrodach z przełomu XVIII i XIX w. Dobrym przykładem będzie tu opis Soplicowa, wspaniałego dworu szlacheckiego, będącego gniazdem rodu Sopliców. Usytuowanie dworku jest znaczące dla opisu piękna okolic miejscowości, ponieważ leży on kilkadziesiąt kilometrów od powiatowego miasta – Nowogródka na Litwie, i stanowi o sentymentalnym charakterze krajobrazu w tejże okolicy. Ubrane w słowa przez Adama Mickiewicza piękno i wyraz miłości do przyrody, towarzyszy autorowi mocno związanemu z ojczyzną i patriotyzmem, jako wyraz stanu jego duszy romantycznej. „…nad brzegiem ruczaju, Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju, Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany” …pobielane ściany, …odbite od ciemnej zieleni Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni. Widać, że okolica obfita we zborze,…” Dodatkowo warto wspomnieć także o wspaniałym opisie gaju a w szczególności rodzaju grzybów w nim rosnących. Romantyczne rysy cechujące Pana Tadeusza można znaleźć w opisach przyrody leśnej. Słowa użyte we fragmentach stanowią o bogactwie rodzajowym i gatunkowym. Realizm w opisach przyrody osiąga poeta poprzez wprowadzenie metaforyki. Na uwagę zasługuje realistyczna kolorystyka w obrazach. Jako przykład może być choćby opis dworku soplicowskiego, gdzie biel ścian ukazana jest na ciemnym tle zielonych topoli oraz opis ubarwienia grzybów na tle roślinności w gaju. „Był gaj z rzadka zarosły, wysłany murawą; Po jej kobiercach, na wskroś białych pniów brzozowych, Pod namiotem obwisłych gałęzi majowych,” „Na zielonym obrusie łąk, jak szeregi Naczyń stołowych sterczą: tu z krągłymi brzegi SUROJADKI srebrzyste, żółte i czerwone, Niby czareczki różnym winem napełnione; BIELAKI krągłe, białe, szerokie i płaskie, Jakby mlekiem nalane filiżanki saskie,” Opisy przyrody w utworach romantycznych zawierają również umiejętne zastosowanie personifikacji. Poeta nadając cechy ludzkie czy to słońcu, czy rozpoczynającemu się dniu wyraża swój zachwyt na pięknem przyrody. Arcydziełem poezji opisowej jest zapewne opis wschodu i zachodu słońca. Plastyka i malowniczość jest osiągnięta przez autora dzięki zastosowaniu różnych środków artystycznych. Wszystkie opisy z reguły związane są z akcją i podporządkowane sprawom ludzkim. Stosunki między ludźmi stanowią odpowiednik stanu pogody. Żywe kontakty między bohaterami przeplatane są z opisem letniej i budzącej się do życia przyrody. W Panu Tadeuszu mieszają się zarówno realizm, jak i baśniowość, nadając utworowi charakter romantyczny. Przyrodę nadniemeńską prezentuje poeta jak swoją miłość do ojczystej ziemi. Mówiąc o wytworach przyrody, jako o żywych istotach, używa licznych personifikacji, gdzie zachodzące słońce „spuszcza głowę” i usypia „westchnąwszy głęboko”, czy chociażby senny nastrój chmurnego dnia odpowiada senności soplicowskich gości, czy też świeżość ogrodu warzywnego porównywany jest do urody młodziutkiej ogrodniczki- Zosi. „Słońce już gasło, wieczór był ciepły i cichy; Chmurki wróżą pogodę, lekkie i świecące, Tam jako trzody owiec na murawie śpiące,” „Słońce spuściło głowę, obłok zasunęło, I raz ciepłym powietrzem westchnąwszy – usnęło” „Gdzieniegdzie otyłego widać brzuch harbuza, Który od swej łodygi aż w daleką stronę Wtoczył się ja gość między buraki czerwone.” Romantycy starali się połączyć naturę z poezją i stworzyć swoistą syntezę tych dwu zjawisk. Fascynacja niezwykłością i jednością natury znalazła swój wyraz w różnorodnej literackiej eksploatacji motywów słońca, burzy, drzew, ziarna, gwiazd, morza, itp. Romantyczna wizja świata była sposobem jego rozumowania. Najczęściej fascynowali się niezwykłością krajobrazów, ujawniając tym samym potęgę świata przyrody, wobec których człowiek staje się bezradny. Ciekawym potwierdzeniem są „Sonety krymskie” Adama Mickiewicza, w których podmiot zwraca uwagę na bezkresny step przypominający ocean, na potężny szczyt górski górujący nad okolicą, czy na rozbijające się o skały morskie fale. „Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi, Omijam koralowe ostrowy burzanu” Cykl osiemnastu sonet jest wyrazem tęsknoty poety za rodzinnym krajem, ale także wrażeniem jakie doznał Mickiewicz podczas pobytu na wygnaniu. Takie ujęcie swoich wrażeń i odczuć jest niebagatelna przedsięwzięciem, dającym czytelnikowi obraz poetyckiej twórczości Mickiewicza. W sonetach mamy do czynienia z niezwykłym bogactwem środków artystycznych., wyszukanych porównań, metafor. Konkretną wymowę mają metafory, które ożywiają przyrodę: spienione bałwany „buchają” i „kołują”, księżyc dąży „spocząć przy kochance”. Autor w szczególny sposób stosuje animizacje i personifikacje. Głównym bohaterem sonetów jest podróżujący samotnik. Każdy sonet jest poetycką fotografią fascynacji światem. Pierwszy z cyklu sonetów nosi tytuł „Stepy Akermańskie” i jest wyrazem zachwytu poety nad niespotykanym widokiem stepu nad Dniestrem. Fascynację nad bujną roślinnością opisuje następująco: „…weselszy deptałem twoje trzęsawice niż rubinowe morwy, złote ananasy”. Opisy zaprezentowane w sonetach są wyrazem nie tylko zachwytu nad pięknem przyrody, ale także stanowią formę monologu lirycznego. Tęsknota za krajem przeradza się w bezgraniczny smutek, rozpacz, czego autor daje upust w kolejnych opisach: „Nad głową niebo jasne, obok piękne lice; Dlaczegoż stąd ucieka serce w okolice Dalekie…” „W takiej ciszy – tak ucho natężam ciekawie, Że słyszałbym głos z Litwy.” Opisy przyrody i uczuć podmiotu lirycznego przeplatają się w cyklu sonetów. Podmiot liryczny pozwala Mickiewiczowi nadać opisom innych charakter i wymiar, już nie jako bezosobowy opis ale jako wyraz uczuć, przeżyć, dogłębnych stanów psychicznych bohatera. Pielgrzym jest bohaterem sonetów i reprezentuje postać typowo romantyczną. W niektórych sonetach podmiot występuje w pierwszej osobie i bez wątpienia wypowiada uczucia i wrażenia samego poety. Natura przytłacza pielgrzyma swym ogromem, potęgą gór i morza, pięknem dolin i roślinności, blaskiem słońca. „ I mój duch masztu lotem buja śród odmętu, Wzdyma się wyobraźnia jak warkocz tych żagli.” W sonetach przeważają poetyckie metafory oraz epitety, nadające dodatkowo głębi wzruszeń i doznań psychicznych: Metafory: - „suchy przestwór”, „powódź kwiatów”, „wóz nurza się w zieloności”; Epitety: - „szumiące łąki”, „koralowe ostrowy”, „ciągnące żurawie”; W sonetach Mickiewicz zawarł bardzo interesujące motywy orientalne, czego przykładem może być wprowadzenie dodatkowego bohatera: Mirzy. Jest on mieszkańcem Krymu i często pełni w wierszach funkcję narratora. Co więcej, wprowadzenie tej postaci pozwoliło poecie na odtworzenie psychiki człowieka Wschodu, rozmiłowanego w przepychu barw, blasku i zdobnictwie mowy. Mickiewicz nie używa w sonetach właściwych nazw kolorów, ale zastępuje je przenośniami z dziedziny klejnotów i drogocennych metali: „rubinowe morwy”, „złote ananasy”, „perełki Wschodu”, „strumienie szkarłatów”, „Kłania się las i sypie z majowego włosa, Jak z różańca kalifów, rubin i granaty” Epoka romantyzmu wycisnęła głębokie piętno na całej naszej kulturze narodowej, ukształtowała model nowoczesnego Polaka, uświadamiając, że bez wiary we własne siły, bez żarliwej miłości tego, co składa się na dobro ogółu, nie można w ogóle myśleć o lepszej dla nas przyszłości. Kolejna epoka literacka, przygnieciona dość silnie silnymi ideałami romantycznymi, odczuwała kompleks niższości. Pokolenie pisarskie okresu pozytywizmu posiadało bowiem bardzo małą wiarę w wartości własnych poczynań i z wielką skromnością określało w ogóle rolę twórczości literackiej w życiu społeczeństwa. Pozytywizm wywodził się z nurtu filozoficznego oświecenia, który przeciwstawiał się metafizyce, a więc wszelkim teoriom idealistycznym, nienaukowym, trudno przyswajalnym przez umysł ludzki, a budował wiedzę o świecie na badaniu faktów dostępnych rozumowi i sprawdzalnych empirycznie. Konwencjom tradycyjnego romansu pisarze pozytywizmu przeciwstawiają wielowątkowość i rozległą epicką realność. W powieściach dominuje realizm życia społecznego, wraz z krytyką zjawisk społecznych. Charakterystyczną treścią są jednostkowe dramaty opisywane na tle rozbudowanej rzeczywistości społecznej. Pozytywiści dążąc do uszczegółowienia realiów osadzają swe utwory w konkretnym czasie i miejscu. Opierając się na najnowszych zdobyczach nauk przyrodniczych, pozytywiści uważali ewolucję za podstawę ciągłego rozwoju tak świata przyrody, jak i sfery stosunków społecznych i ekonomicznych. Ewolucja powodowała, że świat zmienia się powoli, stopniowo, ale stale i według określonych zasad. Jedną z niezbicie pozytywistycznych powieści jest utwór Elizy Orzeszkowej (ur. 6.VII.1941, zm. 18 maj 1910) Nad Niemnem. Orzeszkowa była polską pisarką i publicystką. Jedną z najwybitniejszych polskich powieściopisarek, szczególnie w okresie pozytywizmu. Pochodziła z zamożnej szlacheckiej rodziny. W Nad Niemnem (1887), najgłośniejszej swej powieści, przypominającej atmosferą i optymistycznym finałem Pana Tadeusza Mickiewicza, przedstawiła panoramę życia ziemiaństwa i schłopiałej szlachty zagrodowej. Umieściła tę wizję na tle nadniemeńskiej przyrody, zakorzeniła ją w kulturze pieśni, pracy i ładu moralnego zagrodowców oraz w demokratycznych i patriotycznych przesłaniach roku 1863, a ożywiła nadzieją odrodzenia narodowego. W utworze tym widoczna jest typowa epicka i realistyczna narracja. Dużą wagę odgrywa w utworze narrator. Dzięki niemu poznajemy wiele ważnych i ciekawych faktów i realiów z życia ludzi. „Ulewą żaru błękitna kopuła oblewała ich zgięte plecy, a gorący ten oddech nieba, skraplając się na ich twarzach, spadał na ziemię deszczem potu.” Jednak narracja nie jest czysto epicka i obiektywna, pojawia się zróżnicowanie podejścia językowego w zależności od opisywanej rzeczy: opisy przyrody pojawiające w treści utworu opisane są językiem poetyckim, lirycznym; wszystkie fragmenty odnoszące się do chwalebnej przeszłości, język staje się wzniosły i patetyczny; czasem pojawia się ludowa poezja, jako dodatek do całości. „W porze żniw na tej rozległej równinie ziemia wydawała się złotym fundamentem dźwigającym błękitną kopułę i okrytym ruchliwym ruchliwym mrowiem drobnych istot.” „…wszędzie, od wzgórz obrosłych drzewami do wysokiej ściany nadniemeńskiej, dojrzałe zboża płynęły gorącą żółtawą lawą, która miejscami wyginała się w zagłębienia, okryte również gorąco żółtym ścierniskiem.” Ta poetyckość wypływa z tradycji romantycznych, ale jest jeszcze jedna rzecz: odwołanie do tajemniczości i symboliczności pewnych rzeczy: Niemen w utworze jest traktowany jako centrum akcji. Jest to pewna forma kultu i wszystko obraca się wokół niej. „W Korczyńskim dworze na rozległym trawniku dziedzińca rosły wysokie i grube jawory otoczone niższą od nich gęstwiną koralowych bzów, akacji, buldenżerów i jeszcze niższą jaśminów, spirei i krzaczastych róż.” „Dalej widać było u jednego z krańców ogrodu przeświecający przez zieloność ów wysoki, w słońcu złocisty brzeg Niemna, a z niektórych punktów dziedzińca widzialną była i sama rzeka, szeroka, w tym miejscu okrągłym łukiem skręcająca się za bór ciemny.” Wątki ludowe i fascynacja naturą, wiążą się z bardzo ogólną wymową utworu. W Nad Niemnem najważniejszą wartością jest praca. Najlepiej widać to na przykładzie rodziny Bohatyrowiczów. Ich szlachectwo wywodzi się z pracy dla nich praca jest w tym najważniejsza, staje się miernikiem wolności, określa człowieka. Są bardzo sumienni, wykonywanie obowiązków jest dla nich przyjemnością, esencją życia. Dlatego pracę na roli traktują jako naturalny porządek świata, w którym żyją i są mu posłuszni. Podobnie traktuje pracę Benedykt Korczyński, jest ona jego stylem bycia, najważniejszą rzeczą w życiu. Podejmuje ideał pracy organicznej, aby utrzymać majątek w swoich rękach, natomiast nie stara się nawet pracować u podstaw. „ Na rozległej przestrzeni pola, która wąska droga z bohatyrowicką okolicą rozdzielała, żniwiarze wydawali się rojem istot nie tylko ruchliwych, ale i różnobarwnych.” „ Cała ludność okolicy jednocześnie wylec miała w pole,…” Przedstawiona w utworze praca fizyczna na roli lub w gospodarstwie, nierozerwalnie łączy się z naturą i spaja z nią człowieka. Ludzie jednak kochają swoją ciężką i mozolną pracę, będącą ich źródłem utrzymania, żywiołem, miernikiem wolności. Właśnie praca daje ludziom poczucie godności i zasłużonej dumy, realizuje wszystkie ich ambicje, aspiracje, sprawiają im ogromną przyjemność. Wykonywanie sumienne wszystkich obowiązków jest esencją ich życia. Świadczą o tym słowa: „…pomimo przebytego dnia ciężkiej pracy w wesołych uśmiechach ukazywali perłowe rzędy zębów…” Romantyczne ideały walki niepodległościowej przekreśliła definitywnie katastrofa roku 1864, pociągając za sobą skutki ofiar w ilości kilkudziesięciu tysięcy poległych i wielu tysięcy zesłanych na Sybir. Likwidacja odrębności Królestwa, rusyfikacja administracji, sądownictwa, szkolnictwa i ucisk cenzury, wywołały zagrożenie dla istniejącego społeczeństwa polskiego, które zaczęło trzeźwiej spoglądać na rzeczywistość, liczyć się z faktami i dokładniej rozważać możliwość ratunku dla siebie. Eliza Orzeszkowa przedstawiając dwa opisy grobów, daje wyraz poszukiwań korzeni. Jeden grób to szesnastowieczny Jana i Cecylii, założycieli rodu Bohatyrewiczów: „…w miejscu o kilka stóp zaledwie oddalonym od szczytu góry, na łagodnym skłonie,… U końca cienistej i w nierówne wschody powyszczerbianej alei,…leżał olbrzymi kamień, pełen wgłębień i wypukłości,… Kilka cienkich sosen, z szerokimi u góry koronami, i rozłożysta grusza, z gęstwiną drobnych liści,…Pod sosnami i gruszą coś czerwieniało, błękitniało i bielało; …to grobowiec.” Drugi – to zbiorowa Mogiła powstańców z roku 1863. „ W głębi, pod ciemną kolumną kilku splecionych z sobą jodeł,…wznosił się niewysoki pagórek, kształt podługowaty i łagodne stopki mający, niby kurhan, widocznie kiedyś rękami ludzkimi usypany i…w nierówne kępy pogarbioną trawą obrosły…to zbiorowa mogiła.” Oba groby współtworzą ważny punkt odniesienia dla teraźniejszości. Ludzie odcięci od korzeni, pozbawieni świadomości historycznej nie chcą i nie potrafią odnaleźć wyżej swojej egzystencji. Pielęgnowanie i uświęcanie tradycji daje oparcie i pozwala zachować niezachwianą postawę moralną i duchową. Pozytywiści odrzucając w zdecydowany sposób romantyczną postawę wobec świata i zwalczając naśladowców minionej epoki, wyrażali jednak niekłamany podziw dla wielkich osiągnięć swoich poprzedników na polu literatury pięknej i stale pozostawali pod jej wpływem. Niestety nie udało się pozytywistom stworzyć dzieł posiadających znamiona studiów naukowych. Tworzyli oni bowiem dzieła tendencyjne, gdyż takie było wówczas zapotrzebowanie społeczne. Czasy, o których mowa, nie sprzyjały rozwojowi poezji, stąd w tej epoce wysunęła się na prowadzenie proza, w rozmaitych jej formach narracyjnych, jak: powieść, opowiadanie, nowela, obrazek, szkic, itp. .Przyroda w „nad Niemnem” przechowuje narodowe pamiątki przypomina o tradycji tych ziem. Taką rolę pełni grób Jana i Cecylii znajdująca się na wysokim brzegu Niemna od ponad trzystu lat i związana z nią legenda żywa w rodzie Bohatyrewiczów. Dwoje dzielnych ludzi : Jan i Cecylia w dzikiej puszczy nad niemeńskiej dali początek wspaniałej cywilizacji. Dane im było długo żyć, widzieli więc jak osada rozrasta się, jak ich dzieło kontynuują dzieci, wnuki. Chociaż ani razu orzeszkowa nie użyła w powieści słowa polska, ojczyzna, patriotyzm , to poprzez opisy przyrody powieść pełna jest miłości do rodzinnego kraju Przedstawione przeze mnie przykłady podkreślają funkcję i role przyrody w wybranych utworach poetyckich i prozatorskim. Starałem się wyłuskać sposób kreowania przyrody a także funkcje jaką ona pełniła w kreacji świata przedstawionego czy poetyckich doznań Sielski krajobraz roztaczający się przed oczami czytelnika podkreśla też szczęśliwość mieszkających wśród pól, lasów, ludzi. Słońce którego kilka opisów zawarł Mickiewicz, upiększa ten świat budzi u bohaterów estetyczne przeżycia tworzy nastrój, inspiruje ich do aktywnego działania. Krytyka literacka podkreśla że miarą artyzmu Mickiewicza jest to, iż przyrodę odbieramy jakby wszystkimi zmysłami: odcienie barw, kształty, odgłosy szmery, zapachy. Niektóre opisy przyrody, a należy do nich opis sadu, zawierają personifikację: drzewa, jarzyny, krzewy przypominają społeczeństwo, obdarza je bowiem autor cechami typowymi dla ludzi np. „kapusta sędziwe schylając łysiny siedzi i zda się dumać o losach jarzyny”. sąsiedztwo roślin oddaje relacje międzyludzkie to społeczeństwo wzajemnie sobie życzliwe , tu jeden troszczy się o szczęście drugiego w efekcie ten opis podkreśla , że przedstawiony świat – ojczyzna to arkadia – kraina szczęśliwości dzy kupującym a sprzedającym oraz analizą rynku.
b) Działy ekonomii
Tradycyjnie ekonomię dzieli się na mikroekonomię (microeconomics), która zajmuje się zachowaniem indywidualnego konsumenta, przedsiębiorcy, handlowca, rolnika oraz makroekonomię (macroeconomics), która skupia swoją uwagę na badaniu takich wielkości jak całkowity dochód gospodarki, odsetek osób zatrudnionych, przepływ kapitału.
Dzisiaj ekonomiści, uwzględniając oddziaływanie handlu zagranicznego i wzajemne powiązania gospodarcze na świecie, wyróżniają również dodatkowo, jako działy ekonomii, międzynarodowe stosunki gospodarcze (international economics) – zajmujące się uwzględnieniem wpływu międzynarodowej wymiany handlowej na gospodarkę państwa oraz gospodarkę światową (global economics) – dział ekonomii zajmujący się gospodarką całego świata jako jednego organizmu.
Pod pojęciem ekonomii pozytywnej rozumie się stwierdzenia będące naukowym i obiektywnym wyjaśnieniem funkcjonowania gospodarki (na przykład do ekonomii pozytywnej należy stwierdzenie "Dwukrotne zwiększenie opodatkowania wyrobów tytoniowych spowoduje spadek ich konsumpcji"), natomiast sądy ekonomiczne oparte na subiektywnym systemie wartościowania określane są mianem ekonomii normatywnej (przykładowo "Rząd polski powinien prowadzić politykę mającą na celu obniżenie poziomu konsumpcji wyrobów tytoniowych").

2.Podstawowe pojęcia ekonomiczne

Akcja to papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Inaczej, akcja to ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce albo też część kapitału akcyjnego.

Barter to wymiana bezgotówkowa, czyli towar (bądź usługa) za towar. Strony uzgadniają wartość towarów, lub usług i dążą do tego, żeby bilans był zerowy.
Barter dawniej stosowany był w społeczeństwach o prymitywnym systemie ekonomicznym, nie posiadających, lub nie znających pojęcia pieniądza; w starożytnym Rzymie powodem jego stosowania była utrata wartości pieniądza. W dzisiejszych czasach barter używany jest w wymianie handlowej w celu obejścia restrykcji walutowych lub z krajami cierpiącymi na brak zasobów walut wymienialnych.
W języku polskim funkcjonowało również określenie "handel na sztych".

Budżet to ilość określonego
Tresc OPIS I FUNKCJE PRZYRODY W WYBRANYCH UTWORACH LITERACKICH. Romantyzm w Polsce rozpoczął się w pierwszej połowie XIX w. i objął swoim zasięgiem wszystkie niemal dziedziny ludzkiego myślenia i twórczości. Przejawiał się w ideologiach, sztuce, polityce, modzie, obyczajach, literaturze, itp. Komunikacja między idealną sferą ducha oraz uduchowionym wszechświatem a człowiekiem odbywa się, zdaniem romantyków, za pomocą niezwykłych zjawisk natury, snów, objawień i przeczuć. Społeczeństwo epoki romantyzmu było bardzo mocno związane z nurtem przyrody. Zarówno prosty lud, jak i romantyczny poeta są wyposażeni w takie właściwości poznawcze, jak intuicja, wiara, czucie, nazywane przez romantyków „okiem i uchem wewnętrznym”, czy „okiem i uchem duszy”. Wiele utworów, takich jak chociażby: Ballady i romanse, Dziady część II i III, Nie-boska komedia, posiadają ważny i mocny akcent istoty romantyzmu. Ponadzmysłowe „widzenie” i „słyszenie”, bezpośrednie i wewnętrzne komunikowanie się człowieka z naturą jest romantyczną odmianą mistycyzmu. (mistycyzm – prąd religijno-filozoficzny uznający możliwość ponadzmysłowego, bezpośredniego kontaktu człowieka z bóstwem za pomocą intuicji.) Literatura romantyczna szczególnie uwydatniła naturę, czyniąc z niej nową koncepcje w pojmowaniu świata i przyrody. Dlatego też ważnym aspektem romantycznej wizji świata stała się właśnie natura. Romantycy odrzucili oświeceniowe poglądy traktujące naturę jako wyregulowany mechanizm. Rozumieli ją jako byt pierwotny, jako twór tajemniczy, uduchowiony, wiecznie żywy. Odkryli po prostu duszę natury. W epoce romantyzmu pisało wielu poetów, jednak nie każdy z nich może poszczycić się tak pięknym słownictwem i twórczością, jak Adam Mickiewicz, czy Juliusz Słowacki. Największym jednak poetą romantycznym był Adam Mickiewicz (ur. 24 grudnia 1789r.). Studia w Wilnie miały wielki wpływ na umysłowy i kulturalny rozwój poety. Tradycje w jakich dojrzewał wielki poeta romantyczny zaczerpnięte były z epoki oświecenia, więc i jego początkowa twórczość utrzymana była pod względem ideowym w tendencjach oświeceniowych, jednak pod względem stylu, odpowiadała klasyce. Uczestnictwo w organizacji młodzieżowej założonej w 1817 roku, zwanej Towarzystwem Filomatów, również odbiło istotne piętno na działalności pisarskiej Mickiewicza. Pierwsze poematy (Mieszko książę Nowogródka, Pani Aniela i Dziewica Orleańska) powstały w wyniku uczestnictwa w tymże towarzystwie. Towarzystwo Filomatów miało ogromne znaczenie dla rozwoju charakteru i ukształtowania stosunku do świata Mickiewicza. Dużo wagi poeta przywiązywał do zawiązanych wówczas przyjaźni z innymi filomatami. Powołany po 1820 roku Związek Filaretów zmienił nieco kierunek myślowy poety. Po konflikcie filomatów i filaretów Mickiewicz opowiedział się po stronie filaretów, a wyrazem tego stały się wiersze programowe: Oda do młodości i Pieśń filaretów. Pierwszym krokiem w rozwoju romantyzmu w Polsce jest zapewne napisany przez poetę tomik, w którym na pierwszym miejscu zawarł autor poemat: Grażyna. Przedstawiona tutaj tajemniczość i zagadkowość są w pełni odzwierciedleniem atmosfery romantyzmu. Drugą pozycją są Dziady, jako wyraz tęsknoty i przeżyć. Pobyt w Kownie i śmierć matki poety wywarła tak olbrzymi nacisk na jego psychikę, co widać już w pierwszej części Dziadów. Kolejnym znaczącym okresem w życiu Mickiewicza był zapewne pobyt w Rosji. Aresztowanie poety i skazanie go zaowocowało powstaniem na wygnaniu ciekawego zbioru wierszy nazwanych: Sonety. Najważniejszą rolę w nich odgrywają opisy przyrody, będące wyrazem natury romantycznej poety. Jednak decydujący wpływ na ukształtowanie się zainteresowań Mickiewicza w zakresie polityczno-pubicystycznym, miała emigracja. Rzeczywistość na emigracji przeczyła, i to w bolesny sposób poglądom poety, czego wyraz dał w najbardziej znanym chyba utworze romantycznym: Pan Tadeusz. Jako utwór wielowątkowy dzieło to stało się epopeją narodową. Idealizm romantyczny oznaczał upadek wiary we wszechmoc rozumu ludzkiego, w ład i harmonię świata, odejście od racjonalizmu i empiryzmu wieku oświecenia i zwrot ku irracjonalizmowi, ku sferze ducha. Dla romantyków byt rzeczywisty nie mieścił się bowiem w zwykłych, ziemskich wymiarach, ogarniał on świat nie tylko dostępny dla zmysłów, lecz także wysnuty z wyobraźni człowieka, widziany oczyma duszy i serca. Romantycy kierowali swoją uwagę w kierunku przeżyć człowieka, jago myśli, pragnień i doznań. Wybujały jednak romantyzm niósł pewne niebezpieczeństwo. Przeradzał się niekiedy w egocentryzm i egotyzm narzucając subiektywne widzenie świata, prowadząc w konsekwencji do izolacji bohaterów, do ich społecznego osamotnienia, skazywał ich na udrękę duszy, pogrążał w ekstazie religijnej, odbierał wiarę w życie. Miłość w odczuciu romantyków była potężną siłą, żywiołem o niezwykłej mocy. Wola i rozum człowieka często były paraliżowane miłością, która doprowadzała do szaleństwa i samounicestwienia. Owa miłość romantyczna, obojętnie jaki przybierała kształt, zawsze jednak stanowiła ważne źródło inspiracji artystycznej, stawała się tematem wielu utworów literackich. Bardzo często splatała się ona z żarliwą wiarą religijną i z podziwem dla piękna przyrody. Dla duszy ludzi dotkniętych „chorobą wieku” kojącym balsamem była przyroda. Stanowiła ona ucieczkę od świata, w którym czuli się źle, a także przedmiot zachwytów i kontemplacji oraz źródło inspiracji twórczej. Urzekała ich ona swym wiecznie żywym pięknem, dramatyzmem żywiołów (opis burzy w Panu Tadeuszu, czy w Sonetach krymskich), surowością i pełną tajemnic pierwotnością (opis „matecznika” w Panu Tadeuszu), pociągła egzotyką. „Owe obłoki ranne… Jak czarne ptaki, lecąc w wyższą nieba stronę… …powietrze stało Głuche, milczące, jakby z trwogi oniemiało. I łany zbóż… Wrzały jak fale… …wierzby i topole, Biły czołem, długimi kręciły ramiony” „Nagle wichry zwarły się, porwały w poły, Borykają się, kręcą, świszczącymi koły Krążą po stawach, mącą do dna wody w stawach,” Romantyczne umiłowanie przyrody wpłynęło również na wykształcenie się w tej epoce specjalnego stylu ogrodowego, parkowego, którego zaczątki odnajdujemy w sentymentalnych ogrodach z przełomu XVIII i XIX w. Dobrym przykładem będzie tu opis Soplicowa, wspaniałego dworu szlacheckiego, będącego gniazdem rodu Sopliców. Usytuowanie dworku jest znaczące dla opisu piękna okolic miejscowości, ponieważ leży on kilkadziesiąt kilometrów od powiatowego miasta – Nowogródka na Litwie, i stanowi o sentymentalnym charakterze krajobrazu w tejże okolicy. Ubrane w słowa przez Adama Mickiewicza piękno i wyraz miłości do przyrody, towarzyszy autorowi mocno związanemu z ojczyzną i patriotyzmem, jako wyraz stanu jego duszy romantycznej. „…nad brzegiem ruczaju, Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju, Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany” …pobielane ściany, …odbite od ciemnej zieleni Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni. Widać, że okolica obfita we zborze,…” Dodatkowo warto wspomnieć także o wspaniałym opisie gaju a w szczególności rodzaju grzybów w nim rosnących. Romantyczne rysy cechujące Pana Tadeusza można znaleźć w opisach przyrody leśnej. Słowa użyte we fragmentach stanowią o bogactwie rodzajowym i gatunkowym. Realizm w opisach przyrody osiąga poeta poprzez wprowadzenie metaforyki. Na uwagę zasługuje realistyczna kolorystyka w obrazach. Jako przykład może być choćby opis dworku soplicowskiego, gdzie biel ścian ukazana jest na ciemnym tle zielonych topoli oraz opis ubarwienia grzybów na tle roślinności w gaju. „Był gaj z rzadka zarosły, wysłany murawą; Po jej kobiercach, na wskroś białych pniów brzozowych, Pod namiotem obwisłych gałęzi majowych,” „Na zielonym obrusie łąk, jak szeregi Naczyń stołowych sterczą: tu z krągłymi brzegi SUROJADKI srebrzyste, żółte i czerwone, Niby czareczki różnym winem napełnione; BIELAKI krągłe, białe, szerokie i płaskie, Jakby mlekiem nalane filiżanki saskie,” Opisy przyrody w utworach romantycznych zawierają również umiejętne zastosowanie personifikacji. Poeta nadając cechy ludzkie czy to słońcu, czy rozpoczynającemu się dniu wyraża swój zachwyt na pięknem przyrody. Arcydziełem poezji opisowej jest zapewne opis wschodu i zachodu słońca. Plastyka i malowniczość jest osiągnięta przez autora dzięki zastosowaniu różnych środków artystycznych. Wszystkie opisy z reguły związane są z akcją i podporządkowane sprawom ludzkim. Stosunki między ludźmi stanowią odpowiednik stanu pogody. Żywe kontakty między bohaterami przeplatane są z opisem letniej i budzącej się do życia przyrody. W Panu Tadeuszu mieszają się zarówno realizm, jak i baśniowość, nadając utworowi charakter romantyczny. Przyrodę nadniemeńską prezentuje poeta jak swoją miłość do ojczystej ziemi. Mówiąc o wytworach przyrody, jako o żywych istotach, używa licznych personifikacji, gdzie zachodzące słońce „spuszcza głowę” i usypia „westchnąwszy głęboko”, czy chociażby senny nastrój chmurnego dnia odpowiada senności soplicowskich gości, czy też świeżość ogrodu warzywnego porównywany jest do urody młodziutkiej ogrodniczki- Zosi. „Słońce już gasło, wieczór był ciepły i cichy; Chmurki wróżą pogodę, lekkie i świecące, Tam jako trzody owiec na murawie śpiące,” „Słońce spuściło głowę, obłok zasunęło, I raz ciepłym powietrzem westchnąwszy – usnęło” „Gdzieniegdzie otyłego widać brzuch harbuza, Który od swej łodygi aż w daleką stronę Wtoczył się ja gość między buraki czerwone.” Romantycy starali się połączyć naturę z poezją i stworzyć swoistą syntezę tych dwu zjawisk. Fascynacja niezwykłością i jednością natury znalazła swój wyraz w różnorodnej literackiej eksploatacji motywów słońca, burzy, drzew, ziarna, gwiazd, morza, itp. Romantyczna wizja świata była sposobem jego rozumowania. Najczęściej fascynowali się niezwykłością krajobrazów, ujawniając tym samym potęgę świata przyrody, wobec których człowiek staje się bezradny. Ciekawym potwierdzeniem są „Sonety krymskie” Adama Mickiewicza, w których podmiot zwraca uwagę na bezkresny step przypominający ocean, na potężny szczyt górski górujący nad okolicą, czy na rozbijające się o skały morskie fale. „Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi, Omijam koralowe ostrowy burzanu” Cykl osiemnastu sonet jest wyrazem tęsknoty poety za rodzinnym krajem, ale także wrażeniem jakie doznał Mickiewicz podczas pobytu na wygnaniu. Takie ujęcie swoich wrażeń i odczuć jest niebagatelna przedsięwzięciem, dającym czytelnikowi obraz poetyckiej twórczości Mickiewicza. W sonetach mamy do czynienia z niezwykłym bogactwem środków artystycznych., wyszukanych porównań, metafor. Konkretną wymowę mają metafory, które ożywiają przyrodę: spienione bałwany „buchają” i „kołują”, księżyc dąży „spocząć przy kochance”. Autor w szczególny sposób stosuje animizacje i personifikacje. Głównym bohaterem sonetów jest podróżujący samotnik. Każdy sonet jest poetycką fotografią fascynacji światem. Pierwszy z cyklu sonetów nosi tytuł „Stepy Akermańskie” i jest wyrazem zachwytu poety nad niespotykanym widokiem stepu nad Dniestrem. Fascynację nad bujną roślinnością opisuje następująco: „…weselszy deptałem twoje trzęsawice niż rubinowe morwy, złote ananasy”. Opisy zaprezentowane w sonetach są wyrazem nie tylko zachwytu nad pięknem przyrody, ale także stanowią formę monologu lirycznego. Tęsknota za krajem przeradza się w bezgraniczny smutek, rozpacz, czego autor daje upust w kolejnych opisach: „Nad głową niebo jasne, obok piękne lice; Dlaczegoż stąd ucieka serce w okolice Dalekie…” „W takiej ciszy – tak ucho natężam ciekawie, Że słyszałbym głos z Litwy.” Opisy przyrody i uczuć podmiotu lirycznego przeplatają się w cyklu sonetów. Podmiot liryczny pozwala Mickiewiczowi nadać opisom innych charakter i wymiar, już nie jako bezosobowy opis ale jako wyraz uczuć, przeżyć, dogłębnych stanów psychicznych bohatera. Pielgrzym jest bohaterem sonetów i reprezentuje postać typowo romantyczną. W niektórych sonetach podmiot występuje w pierwszej osobie i bez wątpienia wypowiada uczucia i wrażenia samego poety. Natura przytłacza pielgrzyma swym ogromem, potęgą gór i morza, pięknem dolin i roślinności, blaskiem słońca. „ I mój duch masztu lotem buja śród odmętu, Wzdyma się wyobraźnia jak warkocz tych żagli.” W sonetach przeważają poetyckie metafory oraz epitety, nadające dodatkowo głębi wzruszeń i doznań psychicznych: Metafory: - „suchy przestwór”, „powódź kwiatów”, „wóz nurza się w zieloności”; Epitety: - „szumiące łąki”, „koralowe ostrowy”, „ciągnące żurawie”; W sonetach Mickiewicz zawarł bardzo interesujące motywy orientalne, czego przykładem może być wprowadzenie dodatkowego bohatera: Mirzy. Jest on mieszkańcem Krymu i często pełni w wierszach funkcję narratora. Co więcej, wprowadzenie tej postaci pozwoliło poecie na odtworzenie psychiki człowieka Wschodu, rozmiłowanego w przepychu barw, blasku i zdobnictwie mowy. Mickiewicz nie używa w sonetach właściwych nazw kolorów, ale zastępuje je przenośniami z dziedziny klejnotów i drogocennych metali: „rubinowe morwy”, „złote ananasy”, „perełki Wschodu”, „strumienie szkarłatów”, „Kłania się las i sypie z majowego włosa, Jak z różańca kalifów, rubin i granaty” Epoka romantyzmu wycisnęła głębokie piętno na całej naszej kulturze narodowej, ukształtowała model nowoczesnego Polaka, uświadamiając, że bez wiary we własne siły, bez żarliwej miłości tego, co składa się na dobro ogółu, nie można w ogóle myśleć o lepszej dla nas przyszłości. Kolejna epoka literacka, przygnieciona dość silnie silnymi ideałami romantycznymi, odczuwała kompleks niższości. Pokolenie pisarskie okresu pozytywizmu posiadało bowiem bardzo małą wiarę w wartości własnych poczynań i z wielką skromnością określało w ogóle rolę twórczości literackiej w życiu społeczeństwa. Pozytywizm wywodził się z nurtu filozoficznego oświecenia, który przeciwstawiał się metafizyce, a więc wszelkim teoriom idealistycznym, nienaukowym, trudno przyswajalnym przez umysł ludzki, a budował wiedzę o świecie na badaniu faktów dostępnych rozumowi i sprawdzalnych empirycznie. Konwencjom tradycyjnego romansu pisarze pozytywizmu przeciwstawiają wielowątkowość i rozległą epicką realność. W powieściach dominuje realizm życia społecznego, wraz z krytyką zjawisk społecznych. Charakterystyczną treścią są jednostkowe dramaty opisywane na tle rozbudowanej rzeczywistości społecznej. Pozytywiści dążąc do uszczegółowienia realiów osadzają swe utwory w konkretnym czasie i miejscu. Opierając się na najnowszych zdobyczach nauk przyrodniczych, pozytywiści uważali ewolucję za podstawę ciągłego rozwoju tak świata przyrody, jak i sfery stosunków społecznych i ekonomicznych. Ewolucja powodowała, że świat zmienia się powoli, stopniowo, ale stale i według określonych zasad. Jedną z niezbicie pozytywistycznych powieści jest utwór Elizy Orzeszkowej (ur. 6.VII.1941, zm. 18 maj 1910) Nad Niemnem. Orzeszkowa była polską pisarką i publicystką. Jedną z najwybitniejszych polskich powieściopisarek, szczególnie w okresie pozytywizmu. Pochodziła z zamożnej szlacheckiej rodziny. W Nad Niemnem (1887), najgłośniejszej swej powieści, przypominającej atmosferą i optymistycznym finałem Pana Tadeusza Mickiewicza, przedstawiła panoramę życia ziemiaństwa i schłopiałej szlachty zagrodowej. Umieściła tę wizję na tle nadniemeńskiej przyrody, zakorzeniła ją w kulturze pieśni, pracy i ładu moralnego zagrodowców oraz w demokratycznych i patriotycznych przesłaniach roku 1863, a ożywiła nadzieją odrodzenia narodowego. W utworze tym widoczna jest typowa epicka i realistyczna narracja. Dużą wagę odgrywa w utworze narrator. Dzięki niemu poznajemy wiele ważnych i ciekawych faktów i realiów z życia ludzi. „Ulewą żaru błękitna kopuła oblewała ich zgięte plecy, a gorący ten oddech nieba, skraplając się na ich twarzach, spadał na ziemię deszczem potu.” Jednak narracja nie jest czysto epicka i obiektywna, pojawia się zróżnicowanie podejścia językowego w zależności od opisywanej rzeczy: opisy przyrody pojawiające w treści utworu opisane są językiem poetyckim, lirycznym; wszystkie fragmenty odnoszące się do chwalebnej przeszłości, język staje się wzniosły i patetyczny; czasem pojawia się ludowa poezja, jako dodatek do całości. „W porze żniw na tej rozległej równinie ziemia wydawała się złotym fundamentem dźwigającym błękitną kopułę i okrytym ruchliwym ruchliwym mrowiem drobnych istot.” „…wszędzie, od wzgórz obrosłych drzewami do wysokiej ściany nadniemeńskiej, dojrzałe zboża płynęły gorącą żółtawą lawą, która miejscami wyginała się w zagłębienia, okryte również gorąco żółtym ścierniskiem.” Ta poetyckość wypływa z tradycji romantycznych, ale jest jeszcze jedna rzecz: odwołanie do tajemniczości i symboliczności pewnych rzeczy: Niemen w utworze jest traktowany jako centrum akcji. Jest to pewna forma kultu i wszystko obraca się wokół niej. „W Korczyńskim dworze na rozległym trawniku dziedzińca rosły wysokie i grube jawory otoczone niższą od nich gęstwiną koralowych bzów, akacji, buldenżerów i jeszcze niższą jaśminów, spirei i krzaczastych róż.” „Dalej widać było u jednego z krańców ogrodu przeświecający przez zieloność ów wysoki, w słońcu złocisty brzeg Niemna, a z niektórych punktów dziedzińca widzialną była i sama rzeka, szeroka, w tym miejscu okrągłym łukiem skręcająca się za bór ciemny.” Wątki ludowe i fascynacja naturą, wiążą się z bardzo ogólną wymową utworu. W Nad Niemnem najważniejszą wartością jest praca. Najlepiej widać to na przykładzie rodziny Bohatyrowiczów. Ich szlachectwo wywodzi się z pracy dla nich praca jest w tym najważniejsza, staje się miernikiem wolności, określa człowieka. Są bardzo sumienni, wykonywanie obowiązków jest dla nich przyjemnością, esencją życia. Dlatego pracę na roli traktują jako naturalny porządek świata, w którym żyją i są mu posłuszni. Podobnie traktuje pracę Benedykt Korczyński, jest ona jego stylem bycia, najważniejszą rzeczą w życiu. Podejmuje ideał pracy organicznej, aby utrzymać majątek w swoich rękach, natomiast nie stara się nawet pracować u podstaw. „ Na rozległej przestrzeni pola, która wąska droga z bohatyrowicką okolicą rozdzielała, żniwiarze wydawali się rojem istot nie tylko ruchliwych, ale i różnobarwnych.” „ Cała ludność okolicy jednocześnie wylec miała w pole,…” Przedstawiona w utworze praca fizyczna na roli lub w gospodarstwie, nierozerwalnie łączy się z naturą i spaja z nią człowieka. Ludzie jednak kochają swoją ciężką i mozolną pracę, będącą ich źródłem utrzymania, żywiołem, miernikiem wolności. Właśnie praca daje ludziom poczucie godności i zasłużonej dumy, realizuje wszystkie ich ambicje, aspiracje, sprawiają im ogromną przyjemność. Wykonywanie sumienne wszystkich obowiązków jest esencją ich życia. Świadczą o tym słowa: „…pomimo przebytego dnia ciężkiej pracy w wesołych uśmiechach ukazywali perłowe rzędy zębów…” Romantyczne ideały walki niepodległościowej przekreśliła definitywnie katastrofa roku 1864, pociągając za sobą skutki ofiar w ilości kilkudziesięciu tysięcy poległych i wielu tysięcy zesłanych na Sybir. Likwidacja odrębności Królestwa, rusyfikacja administracji, sądownictwa, szkolnictwa i ucisk cenzury, wywołały zagrożenie dla istniejącego społeczeństwa polskiego, które zaczęło trzeźwiej spoglądać na rzeczywistość, liczyć się z faktami i dokładniej rozważać możliwość ratunku dla siebie. Eliza Orzeszkowa przedstawiając dwa opisy grobów, daje wyraz poszukiwań korzeni. Jeden grób to szesnastowieczny Jana i Cecylii, założycieli rodu Bohatyrewiczów: „…w miejscu o kilka stóp zaledwie oddalonym od szczytu góry, na łagodnym skłonie,… U końca cienistej i w nierówne wschody powyszczerbianej alei,…leżał olbrzymi kamień, pełen wgłębień i wypukłości,… Kilka cienkich sosen, z szerokimi u góry koronami, i rozłożysta grusza, z gęstwiną drobnych liści,…Pod sosnami i gruszą coś czerwieniało, błękitniało i bielało; …to grobowiec.” Drugi – to zbiorowa Mogiła powstańców z roku 1863. „ W głębi, pod ciemną kolumną kilku splecionych z sobą jodeł,…wznosił się niewysoki pagórek, kształt podługowaty i łagodne stopki mający, niby kurhan, widocznie kiedyś rękami ludzkimi usypany i…w nierówne kępy pogarbioną trawą obrosły…to zbiorowa mogiła.” Oba groby współtworzą ważny punkt odniesienia dla teraźniejszości. Ludzie odcięci od korzeni, pozbawieni świadomości historycznej nie chcą i nie potrafią odnaleźć wyżej swojej egzystencji. Pielęgnowanie i uświęcanie tradycji daje oparcie i pozwala zachować niezachwianą postawę moralną i duchową. Pozytywiści odrzucając w zdecydowany sposób romantyczną postawę wobec świata i zwalczając naśladowców minionej epoki, wyrażali jednak niekłamany podziw dla wielkich osiągnięć swoich poprzedników na polu literatury pięknej i stale pozostawali pod jej wpływem. Niestety nie udało się pozytywistom stworzyć dzieł posiadających znamiona studiów naukowych. Tworzyli oni bowiem dzieła tendencyjne, gdyż takie było wówczas zapotrzebowanie społeczne. Czasy, o których mowa, nie sprzyjały rozwojowi poezji, stąd w tej epoce wysunęła się na prowadzenie proza, w rozmaitych jej formach narracyjnych, jak: powieść, opowiadanie, nowela, obrazek, szkic, itp. .Przyroda w „nad Niemnem” przechowuje narodowe pamiątki przypomina o tradycji tych ziem. Taką rolę pełni grób Jana i Cecylii znajdująca się na wysokim brzegu Niemna od ponad trzystu lat i związana z nią legenda żywa w rodzie Bohatyrewiczów. Dwoje dzielnych ludzi : Jan i Cecylia w dzikiej puszczy nad niemeńskiej dali początek wspaniałej cywilizacji. Dane im było długo żyć, widzieli więc jak osada rozrasta się, jak ich dzieło kontynuują dzieci, wnuki. Chociaż ani razu orzeszkowa nie użyła w powieści słowa polska, ojczyzna, patriotyzm , to poprzez opisy przyrody powieść pełna jest miłości do rodzinnego kraju Przedstawione przeze mnie przykłady podkreślają funkcję i role przyrody w wybranych utworach poetyckich i prozatorskim. Starałem się wyłuskać sposób kreowania przyrody a także funkcje jaką ona pełniła w kreacji świata przedstawionego czy poetyckich doznań Sielski krajobraz roztaczający się przed oczami czytelnika podkreśla też szczęśliwość mieszkających wśród pól, lasów, ludzi. Słońce którego kilka opisów zawarł Mickiewicz, upiększa ten świat budzi u bohaterów estetyczne przeżycia tworzy nastrój, inspiruje ich do aktywnego działania. Krytyka literacka podkreśla że miarą artyzmu Mickiewicza jest to, iż przyrodę odbieramy jakby wszystkimi zmysłami: odcienie barw, kształty, odgłosy szmery, zapachy. Niektóre opisy przyrody, a należy do nich opis sadu, zawierają personifikację: drzewa, jarzyny, krzewy przypominają społeczeństwo, obdarza je bowiem autor cechami typowymi dla ludzi np. „kapusta sędziwe schylając łysiny siedzi i zda się dumać o losach jarzyny”. sąsiedztwo roślin oddaje relacje międzyludzkie to społeczeństwo wzajemnie sobie życzliwe , tu jeden troszczy się o szczęście drugiego w efekcie ten opis podkreśla , że przedstawiony świat – ojczyzna to arkadia – kraina szczęśliwości zasobu (np. czasu, wody, energii, roboczogodzin), która pozostaje do dyspozycji osoby albo organizacji, ilość określonego zasobu przeznaczona na określone działania, cel, bądź przedsięwzięcie, np. budżet kancelarii prezydenta, budżet gminy, budżet marketingowy, inwestycyjny, budżet na określony projekt. Jest to także propozycja, prognoza albo plan wyszczególniający ilość środków potrzebnych w określonym okresie na sfinansowanie zamierzeń wraz z propozycjami źródeł finansowania, np. plan przychodów i wydatków na dany okres. Plan alokacji ograniczonych środków w określonym okresie.
Budżet może dotyczyć dowolnej skali - od budżetu domowego przez budżet przedsiębiorstwa do budżetu państwa. Budżet pełniący rolę prognozy może wykazywać nadwyżkę przychodów nad wydatkami, może być zrównoważony (bilansować się) albo wykazywać deficyt.
Budżet pełniący rolę planu buduje się najczęściej opierając się na danych o wykonaniu budżetu w poprzednim roku (danych historycznych) i dopasowując wzajemnie sumę wydatków i przychodów, aby uzyskać określony wynik docelowy (np. zysk docelowy). Szczególną metodą budowania budżetu jest tzw. zero budżetowania. W metodzie tej nie bierze się pod uwagę danych historycznych, a budżet powstaje "od zera", poprzez dodawanie kolejnych zadań bądź pozycji wydatków i jednoczesne określanie źródła ich finansowania. W niektórych przedsiębiorstwach budowany jest budżet podwójny, składający się z budżetu kapitałowego dotyczącego środków trwałych oraz budżetu operacyjnego.
Budżet operacyjny zawiera informacje o zadaniach, które mają być sfinansowane oraz o koordynacji i harmonogramie przychodów i wydatków umożliwiającej realizację planu. Jednym z zadań wewnętrznej kontroli finansowej w przedsiębiorstwie jest badanie odchyłek od budżetu oraz analizowanie przyczyn odchyłek większych od ustalonej odchyłki progowej.

Cło jest opłatą pobieraną przez państwo na granicy przy imporcie pewnych towarów (sporadycznie zdarza się także cło eksportowe). Cło stosowane głównie w funkcji ochrony rodzimego przemysłu jest podstawowym narzędziem protekcjonizmu gospodarczego.

Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Zależnie od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki:

1.kasowe (gotówkowe), zlecające bankowi wypłatę gotówki;
2.rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych.

Depozyt bankowy to pewna suma pieniędzy lub innych wartości powierzona na przechowanie bankowi.Banki gromadzą powierzone im środki, aby lokować je w udzielanych kredytach. Wyróżniamy:
1.depozyty a'vista - jest to głównie pieniądz transakcyjny gromadzony na rachunkach bieżących i pomocniczych. Ich właściciele mogą dysponować pieniędzmi w każdej chwili. Za depozyty a'vista banki oferują stosunkowo niską lub zerową stopę procentową.
2.depozyty terminowe (zwane też lokatami terminowymi) - środki pieniężne, które nie są potrzebne do finansowania bieżącej działalności, a mogą przynieść dochód w postaci wyższego oprocentowania. Ponieważ powierzone bankom środki pozostają do ich dyspozycji przez dłuższy czas, płacą one za depozyty terminowe wyższe odsetki.

Dochód jest to miara finansowa pożytków czerpanych z różnych źródeł.
1.W przypadku jednostek administracji publicznej dochód jest w praktyce równy sumie wpływów (przychodów) z różnych tytułów. Np. w budżecie gminy znajdujemy takie pozycje jak czynsze dzierżawne, opłaty za świadectwa, zaświadczenia i inne dokumenty ipt.
2.W rachunkowości pełnej gospodarstwa rolnego występują cztery różne miary mające w nazwie słowo dochód. Są to: dochód rolniczy, dochód ogólny, dochód gospodarstwa i dochód osobisty rolnika. Każda z tych miar opisuje finansowy wynik działalności gospodarstwa, tzn. przychody pomniejszone o różnie grupowane wydatki lub koszty. Są to więc miary zbliżone do zysku przedsiębiorstwa.
3.Dochody osobiste i dochody rodziny to suma dochodów z różnych źródeł przychodów. Dla wyżej wspomnianych potrzeb oblicza się dochody brutto - przed opodatkowaniem bądź netto - po opodatkowaniu, odejmując od przychodów niektóre wydatki kwalifikowane jako koszty uzyskania.
Eksport to zorganizowana działalność polegająca na wywozie za granicę danego kraju towarów, usług oraz kapitałów. Trudni się nią zwykle zorganizowany specjalnie w tym celu podmiot gospodarczy – eksporter – albo jako bezpośredni wytwórca, albo jako podmiot pośredniczący w obrocie z zagranicą.

Hiperinflacja to bardzo wysoka inflacja (ponad 150% w skali roku) powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy.

Import to przywóz towarów, usług lub kapitału z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym — innymi słowy: zakup towarów i usług produkowanych za granicą, prościej przywóz czegoś z zagranicy swojego państwa.
Inflacja to obniżanie się siły nabywczej pieniądza, czyli jego wartości rynkowej. Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.
Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac. Przyczyną inflacji mogą być m.in.: niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży, wzrost zagregowanego popytu w gospodarce, niezrównoważony budżet państwa. Jej skutkami są: realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe, w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.


Kapitał to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji.
Kapitał należy do podstawowych czynników produkcji. Stanowi on posiadane dobra materialne i niematerialne, wykorzystywane w procesach produkcji oraz zasoby pieniężne przedsiębiorstwa. Do kapitału fizycznego należą przedmioty materialne (maszyny, urządzenia, środki transportu, wyposażenie), a do niewidocznego – nakłady o charakterze niematerialnym (patenty, licencje, znak firmowy, reputacja firmy, kapitał ludzki).

Konkurencja to proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów. Konkurowanie może się odbywać w oparciu o wiele cech oferty rynkowej, takich jak cena, jakość, forma płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, wyróżnia się różne modele konkurencji. Pojęcie konkurencji dotyczy zarówno producentów, jak i konsumentów. Kupujący także konkurują między sobą o to, aby nabyć ograniczoną ilość dóbr na najkorzystniejszych warunkach. Przykładem ilustrującym konkurowanie między sobą kupujących jest aukcja dzieła sztuki. Jednostkowy charakter dzieła sztuki powoduje, że kupujący mają do czynienia z dobrem rzadkim, w związku z czym muszą złożyć ofertę lepszą od pozostałych uczestników aukcji, jeżeli chcą nabyć dobro dostępne w ograniczonej ilości.
W ekonomii konkurencję uważa się za podstawę wolnego rynku, który zakłada wolność współzawodniczenia ze sobą na wszystkich podmiotów gospodarczych na wszystkich obszarach handlu i usług.


Konsument to, w ekonomii i prawie, osoba nabywająca od przedsiębiorcy towar lub usługę w celu bezpośrednio niezwiązanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsument nabywa towar lub usługę dla zaspokojenia swoich bieżących potrzeb życiowych.
Konsumentem może być przede wszystkim osoba fizyczna. Osoby prawne można uznać za konsumentów jedynie wówczas, gdy nabycie towaru lub usługi nie ma bezpośredniego związku z wykonywaną przez te podmioty działalnością gospodarczą. Konsumentami będą więc najczęściej osoby prawne nie prowadzące działalności gospodarczej, takie jak związki zawodowe czy stowarzyszenia.

Kontrahent to w ekonomii, osoba fizyczna lub osoba prawna będąca stroną transakcji.

Lokata to tradycyjna forma oszczędzania w banku. Najczęściej banki proponują klientom lokaty terminowe, które wymagają rezygnacji z dostępu do oszczędności przez określony czas. W zamian za to, bank może oferować np. stałe oprocentowanie środków zgromadzonych na lokacie lub oprocentowanie wyższe niż na rachunkach a vista.

Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców, a także występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.). Monopol może mieć charakter:
1.państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi
2.wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują
3.naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona

Obligacja to papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery wartościowe masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach.

Możliwe są również różne formy hybrydowe, np. obligacje zamienne na akcje.
Obligacje mogą być emitowane przez skarb państwa, korporacje (mogą być wtedy dopuszczane do obrotu giełdowego) bądź np. gminy lub miasta (obligacje komunalne lub inaczej obligacje municypalne).
Obligacje można dzielić na kuponowe i zerokuponowe. Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane z dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu emitenta. Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne.

Oligopol to forma struktury rynkowej, różna od doskonałej konkurencji, gdzie występuje znaczna ilość małych konkurentów, oraz od czystego monopolu, gdzie istnieje tylko jedna potężna firma; dominująca forma w krajach rozwiniętych; sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.
Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.). Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia. Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, charakteryzuje się najwyższym stopniem monopolizacji.

Podatek to obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający. Podatki dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie to nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy. Podatki pośrednie to nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, ostatecznie płaci konsument.
Współcześnie, pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa, województwa, powiatu albo gminy które dzięki temu mogą inwestować w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia, itp.

Podaż to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.


Popyt to relacja pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a jego ilością jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Zależność między ceną a popytem przedstawia krzywa popytu.

Produkcja to pierwsza i najważniejsza faza procesu gospodarowania. Świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzi, polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług dla zaspokojenia potrzeb ludzkich, w której biorą udział czynniki wytwórcze (ziemia, praca, kapitał, przedsiębiorczość).

Produkt Krajowy Brutto (PKB) to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).
Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.
Wartość wytworzonych dóbr i usług finalnych oblicza się, odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące.
Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.
Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy).

Promocja jest to oddziaływanie na odbiorców produktów danej firmy, polegające na przekazaniu im informacji, które mają w odpowiednim stopniu zwiększyć wiedzę na temat produktów lub usług oraz samej firmy w celu stworzenia dla nich preferencji na rynku.

Stopa procentowa to miernik przychodu, jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym. W przypadku sektora bankowego mamy do czynienia ze stopami oficjalnymi banku centralnego oraz rynkowymi - tak określa się oprocentowanie kredytów i depozytów pomiędzy bankami. Występuje również stopa nominalna - oficjalne oprocentowanie - i realna - pomniejszone o wartość inflacji.
Przy wyliczaniu oprocentowania kredytów i depozytów (ich stóp procentowych) banki posługują się stopą podstawową (lub bazową), której wartość ustalana jest indywidualnie w banku - na ogół w oparciu o stopy rynkowe.

Własność to nieograniczone prawo rzeczowe; prawnie zagwarantowana możliwość pełnego rozporządzania jakąś rzeczą. W szczególności właściciel względem rzeczy ma uprawnienia do jej posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy, zbycia, przetworzenia, zużycia lub zniszczenia. Granicami korzystania z rzeczy są przepisy ustaw, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności. Własność jest funkcją rozwoju stosunków społecznych, politycznych i ekonomicznych. Na temat początków własności rzymskiej istnieje wiele hipotez. Powszechnie przyjmuje się, iż wcześniej wykształciło się prawo jednostki na rzeczach ruchomych, a dopiero później na nieruchomościach.

Wydatek - ujęciu ekonomicznym, jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym samym czasie co powstanie kosztu).
Wydatki dzielimy na dwie grupy: wydatki nie stanowiące kosztów i wydatki stanowiące koszty. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z operacją pokrywania zobowiązań, których źródłem były relacje prawne (regulacja zobowiązań podatkowych, wypłata dywidend) albo relacje czysto finansowe i kredytowe (wszelki zwrot pieniężnych pożyczek i kredytów). W drugim przypadku pokrywamy zobowiązania, które powstały na drodze nabywania środków do produkcji dóbr i usług i które w wyniku zużycia stanowią koszt.

Zasoby to w terminologii APICS dotyczącej MRP wszystko, co jest potrzebne do wyprodukowania wyrobu, a czego brak spowodowałby niewykonanie planu. W tym znaczeniu zasobami są, przede wszystkim, surowce i materiały (podstawowe i pomocnicze), moce przerobowe (produkcyjne) liczone czasem dostępności maszyn (odpowiednich rodzajów) i pracowników (odpowiednich zawodów i specjalności), media zasilające, narzędzia oraz pieniądze.



(Bibliografia:) <-napisz word artem!

Z.Makieła, T.Rachwał; “Podstawy przedsiębiorczości”; Nowa Era; Warszawa 2002
http://www.newtrader.pl
http://www.wikipedia.pl
http://portalwiedzy.onet.pl