Dusza ludzka

DUSZA LUDZKA

Dusza ludzka – można przyjąć, ze w tłumaczeniu słownikowym, jest to czynnik, który ożywia ciało ludzkie. Dusza istnieje sama w sobie, niezależnie od ciała, gdyż ciało może ulec zniszczeniu, a dusza zawsze pozostaje. Wynika z takiego tłumaczenia, że dusza ludzka jest niezniszczalna, nieumierająca, że jest to czynnik wieczny.
Czy zwierzęta i rośliny posiadają duszę? Duszą w sensie ogólnym nazywa się pierwiastek życiowy, dlatego też w takim sensie można mówić nie tylko o duszy ludzkiej, ale również o duszy zwierzęcej, a nawet - roślinnej. Zwierzęta posiadają duszę zmysłową, rośliny zaś - wegetatywną. Dusza ludzka jednak zdecydowanie różni się od duszy roślinnej i zwierzęcej, ponieważ jest duchowa i nieśmiertelna. Dzięki niej człowiek potrafi poznawać rozumowo i kochać w sposób zupełnie wolny. Dusza zwierząt i roślin przestaje istnieć z chwilą ich śmierci.
Duszą interesowali się uczeni od początku powstania filozofii. Znany filozof Homer przedstawiał duszę, jako czynnik, który pobudza do działania ludzką siłę, dzięki której człowiek pożąda, kocha, nienawidzi czy walczy. Według niego dusza pobudza też rozum, dzięki któremu człowiek poznaje, a ciało ludzkie jest więzieniem dla duszy, z którego przez ascezę ma się ona uwalniać nagle lub stopniowo.
Inny filozof Heraklit łączył zaś duszę mikrokosmosu z Logosem – duszą makrokosmosu. Słynny Platon głosił tezę na temat duszy, że dusza ludzka mieszcząca się w głowie rozumnej człowieka, różni się od duszy bojowej, którą lokował w sercu i porządkowej(wegetatywnej), którą lokalizował on w wątrobie. Już on uważał, że dusza jest wieczna i nieśmiertelna, jest towarzyszka bogów.
Duszę jako jedyna formę życia – wegetatywnego, zmysłowego i intelektualnego postrzegał Arystoteles. Dusza była odpowiedzialna za wszystkie życiowe funkcje ciała. Uważał on, że nie jest wieczna, gdyż jako forma pojawia się w następstwie organizacji ciała, a jako wynik jego dezorganizacji powinna podzielić los ciała.
Platon, Augustyn, Kartezjusz uważali, że duszę ludzką można poznać bezpośrednio dzięki tym, że jest ona dana doświadczalnie ( w specyfistycznym rozumieniu doświadczenia), ponieważ doświadczalnie jest dana człowiekowi tylko jaźń, wobec tego dusza ludzka ma jedynie charakter teorii filozoficznej. Platon podzielił duszę na 3 rodzaje:

1. dusza rozumna,
2. dusza impulsywna, zapalczywa, gniewna
3. dusza pożądliwa, zmysłowa.

Wyodrębnił też 3 funkcje duszy:

1. jest zasadą ruchu i życia,
2. pełni funkcje poznawcze
3. uczestniczy w sferze bytu ontycznego.

Według nauki Kościoła Chrześcijańskiego dusza każdego człowieka — i pierwszego, i tego, który przychodzi na świat obecnie — pochodzi od Boga. Znaczy to, że sama Trójca Święta, bezpośrednio, stwarza każdą bez wyjątku duszę. Kościół naucza, że każda dusza duchowa jest bezpośrednio stworzona przez Boga, nie jest ona "produktem" rodziców – i jest nieśmiertelna, nie ginie, więc po jej oddzieleniu się od ciała w chwili śmierci i połączy się na nowo z ciałem w chwili ostatecznego zmartwychwstania. Kościół odrzucił pogląd, według którego dusza dziecka miałaby pochodzić od rodziców, czyli tzw. traducjonizm (lub traducjanizm, zwany też generacjonizmem albo generacjanizmem). Rodzice dają dziecku tylko ciało, które też w jakiś sposób kształtuje psychikę człowieka. Kościół odrzuca tzw. preegzystencję dusz, czyli pogląd, według którego dusze miałyby istnieć przed poczęciem dziecka. Według nauczania Kościoła Bóg stwarza każdą duszę z nicości. Działanie Boga splata się z ustanowionymi przez Niego prawami biologicznymi, i obdarza on poczęte dziecko stworzoną przez siebie nieśmiertelną duszą, która nigdy nie przestanie istnieć. Nie przyjmuje też Kościół nauki o reinkarnacji głoszącej, że dusze ciągle na nowo się wcielają w nowych ludzi lub też w rośliny albo w zwierzęta. To wcielanie się jest rzekomo konieczne, dopóki dusza się nie oczyści i nie zjednoczy się z energiami kosmicznymi uważanymi za boga. To zjednoczenie można przyśpieszyć — a tym samym uniknąć kolejnych wcieleń — dzięki różnym ćwiczeniom i medytacjom, takim jak joga, przy pomocy diet, pozycji ciała, regulacji oddechu, itp.
Dusza ludzka nie jest złożona z żadnych elementów, które mogłyby stać się powodem jej rozkładu, czyli śmierci. Nie można sobie nawet wyobrazić czegoś takiego, by myśli, decyzje ludzkie, odczucia odłączyły się od duchowego "ja", powodując jego rozpad równoznaczny ze zniszczeniem duszy. Tylko Bóg swoją wszechmocą mógłby unicestwić duszę ludzką, On jednak nigdy tego nie uczyni. Ponieważ postanowienia Boże opierają się na nieskończonej mądrości Boga, dlatego nie wycofuje się On nigdy ze swoich postanowień. Z tego też powodu każda stworzona dusza nie przestanie nigdy istnieć.
Dusza ludzka jest nie tylko elementem życia w ciele, ale również jego formą. Dusza jako forma stanowi akt w obrębie istoty człowieka. Duszę otrzymuje każdy człowiek z chwilą narodzin i towarzyszy mu ona aż do jego śmierci.
Dusza nie utożsamia się z psychiką człowieka, która jest pewnym światem wewnętrznym, subiektywnym przeżywaniem różnych sytuacji, innych ludzi, siebie samego. Psychika jest światem myśli, uczuć i różnych wrażeń. Ten świat wewnętrzny człowieka jest uformowany zarówno przez jego duszę, jak i przez ciało. Tym się tłumaczy np. fakt, że przez drażnienie pewnych partii mózgu, czyli „ciała”, można wywołać określone przeżycia psychiczne, np. lęku, przyjemności itp. Podobnie też zmęczenie fizyczne powoduje uczucie przygnębienia.
O duszy pisze św. Paweł: „Duchem nazywa się istotę niematerialną, odrębną, obdarzoną rozumem i wolną wolą, np. Boga, anioła. Dusza ludzka jest równocześnie duszą i duchem, dlatego nazywa się ją duszą duchową. Jest ona duszą, ponieważ potrafi ożywiać ciało. Jest też duchem, gdyż odznacza się wszystkimi cechami ducha. Jest, więc ona, jak każdy duch, rozumna, wolna i nie może ze swej natury stanowić części jakiegoś innego bytu. Potrafi też istnieć nawet po całkowitym zamarciu ciała, z którym za życia ziemskiego była złączona.”
W swojej książce Mieczysław Krąpiec pisze, że robimy często przeskoki z „ja” na „duszę”, o której się mówi, że jest istotną, zasadniczą i najważniejszą „częścią” owego „ja”. Autor, jak większość filozofów pisze, że temat dotyczący duszy ludzkiej, to trudna do opisania sprawa, skomplikowana oraz bardzo subtelna.
Ogromna ilość autorów stara się opisać zjawisko duszy ludzkiej. Jest już bardzo wiele dzieł i opracowań na ten temat. Czytając te treści można zadawać ciągle jeszcze wiele pytań, ale też dzięki zawartym informacjom w tych dziełach, na wiele pytań można znaleźdż odpowiedz.
Można stwierdzić, że cały nasz świat wypełniony jest duszami, gdyż nawet poza istotami żywymi, czy roślinami dusza znajduję się nawet w rzeczach materialnych. Można nawet tak postrzegać duszę, z sentymentalnego, czy historycznego punktu widzenia. Stara kamienica może posiadać duszę, jak i duszę może posiadać nasz samochód, gdyż przedstawia dla nas wartość sentymentalna i jesteśmy w jakimś stopniu z nim powiązani.
W wierzeniu ludzi żyjących dawno, dawno temu dusza była odpowiedzialna za harmonię człowieka, a nawet całego świata, że jest ona jakby łącznikiem między nami a Bogiem, między światem rzeczywistym, a materią nieznaną.




Do pracy wykorzystałem:
1. notatki z wykładów
2. Mieczysław A. Krąpiec, „Ja-człowiek”
3. Antoni Podsiad, „Słownik terminów i pojęć filozoficznych”, W-wa 2000
4. Powszechna encyklopedia filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwenu,
Lublin 2001