Przydatne definicje z Średniowiecza

1. Średniowiecze to epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością, a czasami nowożytnymi. jest to okres historyczny rozciągający się od czasów rozpadu cesarstwa zachodniorzymskiego i wielkiej wędrówki ludów, do początków renesansu. za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia imperium rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodniorzymski, Romulus Augustulus. Za koniec średniowiecza przyjmuje się wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450)

2. Teologia (gr., theos "Bóg", + logos, "nauka") zajmuje się badaniem natury boskiej oraz stosunkami jakie zachodzą pomiędzy istotą boską a ludźmi. Etymologicznie teologia oznacza naukę (racjonalny dyskurs) dotyczącą Boga.

3. Augustynizm to doktryna filozoficzno-religijna Św. Augustyna, a także wywodzące się z niej inne kierunki pochodne. Do XIII wieku była oficjalną filozofią Kościoła katolickiego. System ten zakłada istnienie dramatycznego rozdarcia między Bogiem i światem, a więc między bytem duchowym i cielesnym.

4. Franciszkanizm - postawa wobec świata, która rozwinęła się w średniowieczu i była propagowana przez św. Franciszka. Był on przeciwnikiem ascetyzmu umartwiającego ciało. Był zwolennikiem radowania się z prostych rzeczy i stworzeń bożych. Postawą franciszkańską nazywamy życie w ubóstwie, pokorze, w bliskości z naturą. Jest to pochwała cnót ewangelicznych.

5. Tomizm – system filozoficzny oparty na dziełach św. Tomasza z Akwinu. prawda, piękno i dobro to powszechne atrybuty bytu. Zło jest brakiem dobra i nie ma swej substancji. Każdy byt w sposób naturalny dąży do pełnego urzeczywistnienia swej natury (swej doskonałości). Tomizm bazuje na filozofii Arystotelesa

6. Archaizm - wyraz, konstrukcja składniowa, lub związek frazeologiczny, który wyszedł z użycia. Archaizmy to także wyrazy w formie przestarzałej, które są jeszcze używane, lecz postrzegane jako dawne.

7. Pareneza - pouczenie, napomnienie, opowiadanie parenetyczne, literatura propagujaca wzory postępowania uznawane w danej epoce.

8. '''Uniwersalizm''' (z łac. powszechność) - pojęcie i zbiór poglądów związane z wyższością całości ponad częściami. W średniowieczu polegał na wspólnocie zainteresowań, ideałów i świadomości historyczno-kulturowej. Wspólne były: język - łacina, religia - katolicyzm oraz władza: świecka, w osobie cesarza i duchowa, w osobie papieża

9. Plankt (łac. planctus - płacz) - utwór, w którym wyraża się żal po zmarłej osobie i wzywa do wspólnoty w cierpieniu. Charakterystyczny dla średniowiecza

10. Pietà to w sztukach plastycznych przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa.

11. Herezja - poglądy jednostek bądź grupy wyznawców danej religii sprzeczne z dogmatami, podstawowymi zasadami, naukami lub ustaleniami autorytetów konstytuującymi tę religię.

12. Deesis - motyw związany z ikonografią chrześcijańską. Polega ona na trimorhionicznym (trójczęściowym) obrazowaniu osób świętych - centralną osobą jest Chrystus jako Pantokrator, obok Maryja, następnie Jan Chrzciciel.

13. Groteska - jest to ukazywanie rzeczywistości w literaturze, teatrze, filmie i dziełach plastycznych w sposób, który odbiorca uznaje za nierealistyczny, obcy, absurdalny, komiczny, karykaturalny. Jest to wizja świata w "krzywym zwierciadle". Nazwa pochodzi od motywu dekoracyjnego przedstawiającego stylizowane elementy roślinne przeplatane ze zwierzęcymi, ludzkimi i fantastycznymi postaciami.

14. Danse macabre - Taniec związany głównie z uroczystościami pogrzebowymi, ale też z kultem płodności i odrodzenia. Powszechny w czasach pogańskich, w średniowieczu był tępiony przez Kościół. Tańce śmierci szczególnie popularne były w Hiszpanii i Szkocji

15. Hołd lenny (łac. homagium) - ceremonia uroczystego przekazania lenna przez seniora swojemu wasalowi.

16. Zakony żebracze: bonifratrzy, dominikanie, augustianie, franciszkanie

17. Etos - zespół wartości, powszechnie przyjętych i akceptowanych przez uczestników kultury, zbiór norm, które ustalały się przez wieki i wyznaczały wzorzec osobowy