Porównanie "Iliady" z "Odyseją" - cechy gatunkowe i kwestia homerycka

"Iliada" Homera jako epos klasyczny. Omów cechy gatunkowe. Porównaj z "Odyseją". Co to jest "kwestia homerycka"?

Epos to główny gatunek epiki do czasu powstania powieści. Jest to rozbudowany utwór wierszowany, który ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności. (W przypadku "Iliady” tłem fabuły jest wojna trojańska, natomiast bohaterowie legendarni to np. Achilles, Agamemnon, Parys, Helena, a także bogowie greccy. Źródłem eposu są mity i podania, "Iliada” np. wywodzi się z mitu o jabłku niezgody.)

"Iliada” to pieśń o Troi (Ilionie), historia ostatnich 49 dni w 10 roku wojny trojańskiej. Składa się 24 pieśni (15 tysięcy wierszy). Osią kompozycyjną tekstu jest spór między wodzami greckimi: Achillesem i Agamemnonem. "Iliada" jest uważana za wzór doskonale skomponowanego eposu starożytnego.

"Odyseja” jest kontynuacją "Iliady”, zawiera historię powrotu jednego z bohaterów wojny trojańskiej, Odyseusza, do domu. Na "Odyseję” składają się 24 księgi (12 tysięcy wersów), opowiadające o tułaczce Odyseusza spod Troi do ojczyzny – Itaki. Narracja w "Odysei” jest bardziej skomplikowana niż w "Iliadzie”, poza 3 osobą narratorem jest też Odyseusz. Niezwykle istotna jest również kompozycja "Odysei” – właściwa akcja rozwija się pod koniec wędrówki Odyseusza, kiedy jako rozbitek znalazł schronienie u Feaków i tam opisuje swoje przygody. Akcja utworu obejmuje 40 dni, ale retrospekcje pozwalają na uzupełnienie dziejów bohatera. Dziesięcioletnia wędrówka Odyseusza, pełna przygód i niezwykłości, jest nie tylko barwną opowieścią, ale swoistą metamorfozą życia ludzkiego i wielkich prawd o naturze człowieka.

Cechy gatunkowe eposu
1) Inwokacja – czyli apostrofa umieszczona we wstępie utworu, skierowana do bóstwa z prośbą o pomoc w tworzeniu dzieła. W "Iliadzie” autor zwraca się do Muzy, bogini, która poddaje pieśń śpiewakom: "Gniew, bogini, opiewaj Achillesa, syna Peleusa.”
2) Równoległość dwóch płaszczyzn: świata bogów i świata ludzi. W "Iliadzie” fabuła przebiega "w świecie bogów” (bogowie także walczą po dwóch stronach wrogów wojny trojańskiej, np. Atena decyduje o zwycięstwie Achillesa nad Hektorem) i w "świecie ludzi” i ludzkich uczuć – dowodem jest np. miłość Parysa do Heleny.
3) Narrator eposu ujawnia swoje uczucia tylko w inwokacji, potem jest "obiektywny, wszechstronny i zdystansowany” wobec wydarzeń.
4) Wydarzenia są opisane stylem podniosłym, patetycznym, dostosowane do wagi opisywanych wypadków, co widać wyraźnie w sposobie opisu walczących w pojedynku Achillesa i Hektora.
5) Szczegółowy, realistyczny opis przedmiotów i sytuacji (realizm szczegółowy). Wspaniałym przykładem realizacji tego punktu jest opis tarczy Achillesa. Homer opisuje nie tylko kolejne działania wykonawcy Hefajstosa, lecz obrazy przedstawione w płaskorzeźbie.
6) Opisy scen batalistycznych np. pojedynek Hektora z Achillesem, obraz oblężenia grodu, zasadzki i bitwy.
7) Porównanie homeryckie – porównanie, którego drugi człon jest rozbudowany tak, że stanowi odrębna, epizodyczną scenkę np. porównanie walczących Achillesa i Hektora do walki orła i gołębicy.
8) Epizodyczność akcji. Odstępstwo od toku głównej akcji, opisanie wydarzenia mniej istotnego, pobocznego, nie związanego z główną fabułą np. dokładny opis tarczy Achillesa.
9) Miarą wierszową eposu homeryckiego jest heksametr – wers, który składa się z sześciu (heks = 6) stóp metrycznych: daktyli lub spondejów.

Kwestia homerycka to spór uczonych, toczony przez stulecia, a dotyczy autorstwa "Iliady” i "Odysei”. W XVII wieku zakwestionowano istnienie Homera – francuscy badacze twierdzili, że oba eposy wywodzą się z twórczości wędrownych śpiewaków. Późniejsza teza brzmi, że "Iliada” i "Odyseja” funkcjonowały jako twórczość ustna, a spisane zostały dopiero w VI w.p.n.e. W wieku XIX jedno stronnictwo badaczy utrzymywało, że oba dzieła są zbiorami poematów różnych twórców, a przeciwni im badacze opowiadali się za autorstwem jednej osoby. Współcześnie twierdzi się, że autorem obu eposów był jeden i ten sam twórca. Natomiast starożytni nie mieli żadnych wątpliwości co do istnienia Homera i ogólnie nazywali go "poetą”.