Skutki I wojny światowej - Europa, Austro-Węgry, Rosja, Niemcy, USA, Polska

Jesienią 1918 roku z chwilą umilknięcia huku salw armatnich, Europa budziła się do nowego pokojowego bytu. Była to już jednak zupełnie inna Europa od tej, którą była latem 1914 roku. Głównie zmieniła się jej mapa polityczna i dotychczasowe granice, zwłaszcza widoczne to było we wschodniej, centralnej i południowej części kontynentu. Upadły trzy główne dynastie panujące: Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów. Wojnę przegrały ostatecznie państwa centralne: Austro-Węgry, Bułgaria, Niemcy i Turcja. Wszystkie te państwa utraciły znaczne tereny, które należały do nich przed wybuchem wojny.

Jednym z najpoważniejszych skutków wojny była zatem gruntowana przebudowa mapy politycznej Europy. Powróciła na nią niepodległa Polska, utworzone zostały Jugosławia, Czechosłowacja, Finlandia Litwa, Łotwa i Estonia, zaś na Wyspach Brytyjskich - Irlandia. Powstawanie nowych państw było przejawem woli wielu narodów do samostanowienia i niepodległości, która ze szczególną siłą objawiła się podczas trwania wojny. Każde z nich chciało mieć niepodległe państwo. Problemy pojawiały się jednak przy wytyczaniu nowych granic, zwłaszcza tam, gdzie różne narodowości współzamieszkiwały na małym terytorium. Tak więc Czechosłowacja stała się w pomniejszonej skali tym, czym przed wojną były Austro-Węgry, państwem wielonarodowym, w którym znaleźli się nie tylko Czesi i Słowacy, ale również Niemcy, Węgrzy, Ukraińcy i Polacy. Jugosławia łączyła ludność bośniacką, chorwacką, serbską, macedońską i albańską. W Polsce wschodniej mieszkali liczni Ukraińcy i Białorusini. Mniejszości etniczne rozproszone w wielu krajach Europy czuły się często pokrzywdzone i stawały się przyczyną ciągłych napięć i ukrytych konfliktów. Zaznaczyć bowiem trzeba, iż traktatowym rozstrzygnięciom granicznym, podpisanym po I wojnie światowej, towarzyszyły prawie wszędzie niepokoje wewnętrzne i konflikty zbrojne. Nowa równowaga w Europie była niezmiernie krucha, głównie dlatego, że ruchy narodowe utrudniały poszukiwanie kompromisów. Egoizm narodowy panował dalej w Europie. Nie było też mowy o rozbrojeniu. Zasada samostanowienia narodów też często nie była szanowana.

Największe konsekwencje wskutek przegranej wojny poniosła naddunajska i wielonarodowa monarchia Habsburgów. Państwo to jako jednolity organizm państwowy rozpadło się całkowicie i zniknęło ostatecznie z mapy politycznej Europy. Na jej miejsce powstały nowe państwa: Austria zmniejszona do obszarów zamieszkałych przez narodowość niemiecką, Węgry również znacznie okrojone terytorialnie na korzyść otaczających je państw oraz po wielowiekowej przynależności do monarchii habsburskiej odrodziło się niepodległe państwo Czechów i Słowaków (Czechosłowacja). Pozostałe obszary przyłączone zostały do istniejących wcześniej państw narodowych takich jak: Włochy, Rumunia i Serbia, która wkrótce później została przemianowana na Jugosławię. Na upadku Austro-Węgier skorzystała też Polska, która po 123 latach zaborów odzyskała własną niepodległość, a ziemie austriackiej Galicji weszły w skład odrodzonego państwa.

Jak widać dla Austro-Węgier I wojna światowa nic dobrego nie przyniosła, gdyż państwo to zniknęło na stałe z map świata.

Drugim wielkim przegranym okazała się Rosja, mimo że rozpoczęła wojnę po stronie państw zwycięskich. Ale nie była to już ta sama Rosja, która do wojny przystępowała. Nie było już monarchii Romanowych, którą obaliła rewolucja lutowa 1917 roku, a którą później zastąpiła druga rewolucja - październikowa. W jej wyniku władzę przejęli bolszewicy i od tej pory rozpoczęli budowę pierwszego na świecie państwa socjalistycznego (komunistycznego), walcząc na wszystkich frontach z interwencją mocarstw zachodnich oraz ze zwolennikami dawnego ustroju, którzy dążyli do obalenia władz komunistycznych. Olbrzymie obszary państwa rosyjskiego pogrążyć się miały w odmętach pięcioletniej wojny domowej. Na obszarach Rosji uzyskały niepodległość takie państwa jak: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa oraz Polska. Płomień rewolucji z Rosji przelał się także do innych państw. Wrzenie rewolucyjne objęło także pokonane Niemcy, było one bezpośrednią przyczyną upadku II Rzeszy. Rewolucja objęła swym zasięgiem także terytorium Węgier, stłumiona została przez interweniujące wojska okalających je państw.

Po I wojnie światowej w Rosji panowała wojna domowa, która przyniosła kolejne ofiary, głód, nędzę i niezadowolenie ludu. Skorzystały z tego państwa takie jak Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia, Białoruś, Ukraina i Gruzja, które zaczęły walczyć o swoją niepodległość.

W Niemczech, patrzących na wydarzenia w Rosji, pojawiły się pierwsze oznaki buntu i prób dokonania rewolucji. 9 listopada cesarz Wilhelm II abdykował i opuścił kraj, co tylko zwiększyło anarchię. Niemcy stały się republiką, ich reprezentantem ogłosiła się Rada Komisarzy Ludowych - głównie socjaldemokraci pokroju Karola Liebknechta i Róży Luxemburg. Rada uznała się za rząd Niemiec i podpisała 11 listopada 1918 roku akt kapitulacji.

Niemcy utraciły spore obszary dotychczasowego terytorium. Alzację i Lotaryngię na rzecz Francji, północny Szlezwik na rzecz Danii, prowincję poznańską oraz część Górnego Śląska i Prus Zachodnich na rzecz Polski. W toku wojny Niemcy utraciły też wszystkie swoje kolonie. W stosunku do Niemiec zwycięskie państwa alianckie wyciągnęły dalsze konsekwencje restrykcyjne, które formalną i rzeczywistą moc prawną uzyskały ostatecznie po zatwierdzeniu i podpisaniu traktatu wersalskiego 28.06.1919 roku, czyli dokładnie w 5 lat po dokonanym zamachu w Sarajewie.

Niemcy straciły wiele terytorium, armii i pieniędzy. W początkach wojny chciały mieć swoje kolonie. Skończyło się na tym, że wszystkie straciły. Po podpisaniu traktatu wersalskiego II Rzesza poza 13% terytorium i wszystkimi koloniami straciła również olbrzymią część armii (ograniczono ją do 100 tysięcy żołnierzy). Nadrenia została zdemilitaryzowana. Uznano winę Niemiec i zgodzono się na to, aby płacili reparację poszkodowanym krajom. W późniejszych czasach Adolf Hitler wykorzystał w swojej propagandzie fakt, że władze Niemieckie nie były obecne na obradach w Wersalu – dano im tylko dokument do podpisania – i to, że większość ministrów było z pochodzenia Żydami. Propaganda Hitlera doprowadziła później do objęcia przez niego władzy w Niemczech, a następnie do kolejnej, jeszcze bardziej strasznej w skutkach, wojny światowej.
Po 1920 roku Stany Zjednoczone powróciły do tradycyjnej polityki izolacjonizmu – zajmowali się sprawami własnego kontynentu. A mieli się czym zajmować... W Amerykańskich fabrykach produkowano zbyt wiele artykułów co doprowadziło do wielkiego kryzysu. A wszystko zaczęło się od krachu na nowojorskiej giełdzie w październikowy „czarny czwartek” 1929 roku, kiedy to akcje amerykańskich przedsiębiorstw w ciągu 10 dni spadły prawie o 50%. Doprowadziło to do masowego zamykania fabryk i zakładów. Tysiące rodzin pozostało bez środków na utrzymanie rodziny. Stany Zjednoczone natychmiast wycofały krótkoterminowe pożyczki. Uderzyło to w Europę, której pomyślność gospodarcza na nich właśnie się opierała. Dodatkowo USA wprowadziło wysokie cła importowe, by chronić własny przemysł. Wynosiły one średnio 40% wartości towaru.
Jak widać wielki kryzys przyniósł wiele strat zarówno dla Stanów Zjednoczonych jak i dla krajów europejskich. Doprowadził do olbrzymiego bezrobocia i drożyzny co jeszcze bardziej uderzyło w dosyć już poszkodowane społeczeństwo.

Dzięki I wojnie światowej ponownie odrodziło się państwo polskie. Ale dla Polaków nie skończył się jeszcze okres walk. Ludność musiała jeszcze walczyć o nowe granice. W tym samym czasie tworzone były stosunki wewnętrzne. Ujednostajniono zarząd, walutę, podatki i ciężary skarbowe. Należało zająć się szkolnictwem i ustanowieniem nowego prawa. Tworzono nową armię. Na czoło zagadnień społeczno-politycznych wysunęła się sprawa reformy rolnej i konstytucji.

Jak widać I wojna światowa przyniosła wiele zmian dla naszego kraju. Gdyby nie ona nie wiadomo czy Polska znajdowałby się na mapach świata.

Liga Narodów była pierwszą organizacją mającą na celu powiązanie państw europejskich i całego świata systemem zbiorowego bezpieczeństwa. Jednak jej wpływy były niestety bardzo ograniczone, gdyż nie przystąpiły do niej Stany Zjednoczone. O ile Liga Narodów ustaliła nowe zasady regulujące stosunki międzynarodowe, o tyle nie była w stanie zmienić rzeczywistości politycznej Europy, nic zdołała sprostać stawianych przed nią oczekiwaniom i nie była w stanie uchronić na dłużej pokoju w Europie.

Tak więc porządek wersalski, wprowadzony w Europie na skutek zakończenia I wojny światowej, nieuchronnie zmierzał do nowego konfliktu ogólnoeuropejskiego. W 1919 roku, kiedy dobiegała końca konferencja pokojowa w Wersalu, nikt nawet nie przypuszczał, iż nowy system w Europie przetrwa zaledwie 20 lat.