Energie nieodnawialna - ropa nafotwa

Ropa naftowa

POWSTANIE
Ze względu na zastosowanie, ropa naftowa, gaz ziemny, oraz inne surowce, takie jak np. węgiel kamienny, nazywane są paliwami kopalnymi.

Procesy, które doprowadziły do powstanie paliw kopalnych, zachodziły miliony lat temu. Powszechnie przyjmuje się, że ropa naftowa powstała (właściwie wciąż powstaje, ale w porównaniu do długości życia ludzkiego tak powoli, że możemy pominąć to zjawisko) w wyniku działania ogromnego ciśnienia i temperatury na obumarłe szczątki roślinne i zwierzęce. Istnieje teoria, która dowodzi nieorganicznego powstania ropy - miałaby ona powstać w wyniku reakcji chemicznych pod powierzchnią Ziemi - znajduje jednak dużo mniejszą ilość zwolenników i jest dużo mniej prawdopodobna.

W myśl powszechnej teorii ropa to złoża biogeniczne, powstałe ze szczątków drobnych organizmów roślinnych i zwierzęcych, które przed milionami lat żyły w morzach i jeziorach. Obumarłe, opadały na dno, gdzie były częściowo rozkładane przez żyjące tam bakterie i zasypywane kolejnymi warstwami sedymentującego materiału. Wiele szczątków przykryły gliny, które w trakcie milionów lat pod wpływem wysokiego ciśnienia przekształciły się w skałę zwaną łupkiem. Ciśnienie i temperatura spowodowały także transformację szczątków organicznych w ropę naftową i gaz ziemny (składający się głównie z metanu). Działające wciąż ciśnienie wypchnęło ze skały gaz i ropę, które zaczęły wędrówkę ku górze poprzez przepuszczalne (porowate) warstwy skalne. Większość ropy i gazu została jednak w końcu uwięziona pod warstwami nieprzepuszczalnymi w strukturach zwanych pułapkami.

SKŁAD
Z chemicznego punktu widzenia ropa naftowa to mieszanina różnych węglowodorów. W węglowodorach stałych rozpuszczone są węglowodory ciekłe i gazowe.

W skład ropy naftowej wchodzi wiele pierwiastków. Są to głównie niemetale, ale znaleźć tam można także związki chemiczne i niewielkie ilości metali. Z ropy naftowej wyodrębniono około 600 związków, ale ich ilość szacuje się na kilka tysięcy.

Związki węglowodorowe, stanowiące około 98% składu ropy naftowej są bardzo zróżnicowane i zawierają od 1 (metan - CH4) do ponad stu atomów węgla w cząsteczce. Można je podzielić na 3 grupy:
a. parafiny - związki węglowodorowe o różnej długości łańcuchów. Należące do nich alkany stanowią, w zależności od pochodzenia i czasu powstania ropy, od 30 do 80% jej zawartości. Te, które mają powyżej 17 atomów węgla w cząsteczce są ciałami stałymi, pomiędzy 16 a 6 - cieczami, a 5 lub mniej - gazami. Liczba atomów węgla w cząsteczkach parafin dochodzi do 40.
b. kwasy naftenowe - od parafinów różnią się tym, że łańcuchy węglowe w przypadku tych cząsteczek nie są proste a pozamykane w pierścienie. Im więcej atomów węgla, tym większa gęstość substancji
c. związki nienasycone - stanowią grupę węglowodorów, w których nie wszystkie atomy węgla osiągnęły stan nasycenia łącząc się z poszczególnymi atomami swojego typu co najwyżej jednym wiązaniem. Ważny i ciekawy jest fakt, że ropa nie zawiera alkanenów ani alkinów


Nie wszystkie składniki ropy naftowej są pożądane. Związki zawierające siarkę i chlor powodują korozję urządzeń rafineryjnych. Z tego powodu pierwszą czynnością po wydobyciu ropy jest jej odsiarczenie oraz usunięcie wody.
Do surowców pokrewnych zaliczymy gaz ziemny i gęstą, lepką substancję zwaną asfaltem, lub inaczej - bitumenem.

ZŁOŻA
Złoża ropy znajdują się na wszystkich kontynentach, często pod dnem morskim, w szelfach kontynentalnych, blisko brzegu, lecz czasami ropa wycieka na powierzchnię (takich wypadkach bardziej lotne frakcje zawarte w ropie sublimują, pozostawiając gęstą, oleistą substancję zwaną asfaltem naturalnym). W normalnych warunkach ponad złożem ropy naftowej tworzy się warstwa zawierająca gaz ziemny. Niektóre pola roponośne są wykorzystywane, inne wciąż jeszcze czekają na odkrycie i eksploatację.
Najstarsze, niewielkie złoża ropy naftowej powstały na początku górnego proterozoiku (ok. 900 mln lat temu), natomiast największe złoża są młodsze. Ich wiek to przypuszczalnie 250-400 mln lat. Szacuje się, że rezerwy ropy naftowej wystarczą na mniej więcej 40 lat, jeśli wydobycie utrzyma się na poziomie z 1988 roku. Szacunki te opierają się na dwóch danych :
• szacunkowej zasobności znanych złóż, których eksploatacja jest możliwa przy użyciu obecnie znanych technologii
• wysokości średniego światowego wydobycia w danym roku. Oczywiście liczby te mogą się zmieniać w zależności od wykorzystywanych technologii.

Na przykład przed rokiem 1970 Wielka Brytania była niemal całkowicie uzależniona od importu ropy. Odkrycie złóż ropy naftowej pod dnem Morza Północnego w 1969 roku całkowicie zmieniło tę sytuację, czyniąc ten kraj jednym z głównych producentów ropy na świecie. Do 1990 roku Wielka Brytania wspięła się na 9 miejsce wśród krajów eksploatujących podmorskie złoża ropy. Eksperci są zdania, że wydobycie będzie maleć, nie zmienia to jednak faktu, że Wielka Brytania będzie jednym z głównych producentów ropy w XXI wieku.

Największe złoża ropy znajdują się w krajach arabskich Bliskiego Wchodu i stanowią ok. 65% znanych rezerw ropy naftowej. Pod koniec lat 80. :
• Iran,
• Irak,
• Kuwejt,
• Zjednoczone Emiraty Arabskie
posiadały udokumentowane złoża ropy, które przy poziomie wydobycia w tych krajach z roku 1988 starczyło by na sto lat. Na początku 1989 roku rezerwy Arabii Saudyjskiej (ok. 25% światowych zasobów) szacowano na 90 lat. Dzięki odkryciu nowych złóż w 1990 roku czas ten wydłużył się o dalsze 50 lat. Pod koniec lat 80 czołowym producentem ropy naftowej był ZSRR, dostarczający około 18% światowego wydobycia. Z 15 republik największy udział w wydobyciu miały:
• Rosja,
• Azerbejdżan,
• Kazachstan,
• Kirgizja,
• Ukraina
• Uzbekistan.
Stany Zjednoczone, zajmując drugie miejsce, dostarczały wraz z Kanadą w 1990 roku 16% ropy.
Poziom wydobycia zależy od popytu na światowych rynkach, np. recesja we wczesnych latach 90. spowodowała spadek zapotrzebowania na ropę, a co za tym idzie, zmniejszenie wydobycia.
Najbogatsze złoża
Zdecydowana większość jest jednak skoncentrowana w kilku zaledwie miejscach: 65% ropy naftowej należy do krajów Bliskiego Wschodu , a wśród nich niewątpliwie palma pierwszeństwa należy się Arabii Saudyjskiej. Po odkryciu nowych złóż na jej terenie szacuje się, że państwo to posiada ok. 300 bilionów baryłek ropy naftowej, co stanowi 1 wszystkich złóż świata. Na terenie pozostałych krajów Azjatyckich znajduje się kolejne 4 % zasobów. W Ameryce Północnej największe złoża ropy naftowej występują w Zatoce Meksykańskiej., na wybrzeżu Pacyfiku w okolicach Los Angeles oraz w Morzu Arktycznym na północ od Kanady (13% światowych złóż). W Ameryce Południowej bogate pola naftowe odkryto również w:
• Brazylii,
• Kolumbii,
• Peru,
• Trynidadzie
• Wenezueli
W Europie morskie platformy wiertnicze posiadają również :
• Dania,
• Hiszpania,
• Holandia,
• Norwegia,
• Wielka Brytania
• Włochy
Spośród krajów Afryki największymi producentami ropy naftowej wydobywanej spod dna morskiego są Nigeria, Ghana i Gabon. Ropę odkryto tu również w wodach przybrzeżnych Konga, Wybrzeża Kości Słoniowej, Egiptu oraz Tunezji. W Azji, poza krajami Bliskiego Wschodu, ropę wydobywa się w Brunei, Chinach, Indiach, Indonezji, Japonii, Malezji. Przybrzeżne pola naftowe eksploatują też Australia i Nowa Zelandia.

PRZETWARZANIE
Wydobytą ropę transportuje się różnymi drogami do zakładów przetwórczych - rafinerii. Współczesna rafineria produkuje wiele różnorodnych wyrobów o rozmaitym przeznaczeniu i dlatego lokalizuje się ją zazwyczaj w centrum zużycia produktów naftowych. Jej wielkość jest uzależniona od możliwości wykorzystania istniejących zasobów ropy.
Zdolność przerobowa małych rafinerii mieści się w granicach 0,5 - 3 mln ton ropy rocznie, dużych - od 5 do 12 mln ton. W wypadku dużego zapotrzebowania na ropę i jej produkty buduje się jeszcze większe, lub kombinat składający się z kilku dużych zakładów przerobowych.
Rafinerie, zależnie od profilu produkcyjnego, możemy podzielić na trzy typy:
• paliwowe: otrzymuje się w nich przede wszystkim paliwa silnikowe i olej opałowy
• paliwowo - opałowe: produkty to głównie paliwa i oleje smarowe
• petrochemiczne: produkują węglowodorowe produkty do syntez chemicznych: eten, propen, butadien, areny oraz benzynę wysokooktanową i olej opałowy) - w dużych kombinatach na miejscu prowadzi się syntezy z uzyskanych produktów

W niektórych kombinatach otrzymuje się (po odpowiedniej uszlachetniającej przeróbce frakcji naftowych) produkty specjalne, m. in. benzynę ekstrakcyjną, lakową, oleje cylindrowe, oleje do sprężarek i kondensatorów oraz lepiki.


W rafineriach rozpoczyna się proces przerobu ropy naftowej, zwany destylacją frakcyjną lub restryfikacją. Wynalazcą tej metody był Polski chemik, Ignacy Łukasiewicz. Pierwotnie przerób polegał jedynie na rozdzieleniu cieczy na poszczególne frakcje i ich oczyszczeniu - proces ten nazywamy przerobem płytkim (obejmuje destylację ropy, prowadzącą do otrzymania benzyny i oleju opałowego oraz rafinację - czyli ich odsiarczanie). Jednak w dzisiejszych czasach metody tej nie stosuje się już prawie nigdzie - nie prowadzi ona do pełnego wykorzystania ropy naftowej. Dzisiaj ropę przerabia się głównie metodą pogłębioną, powtórnie przetwarzając część oleju opałowego na wiele znacznie bardziej wartościowych produktów, m.in. benzynę, oleje napędowe, asfalty, gazy płynne (których używamy potem w kuchni), oraz surowce chemiczne.
Przerób płytki

Po wydobyciu ze złoża ropę odwadnia się, dzięki czemu zawartość wody w niej zawartej maleje do około 0,5 - 1,5 %. Jednocześnie obniżeniu ulega zawartość soli w ropie. Pozostałą po tych czynnościach substancję poddaje się stabilizacji, czyli oddzieleniu z niej najlżejszych, gazowych węglowodorów, a następnie ogrzewa się w piecu do około 350oC. Oczyszczona i podgrzana ropa naftowa przepływa do tzw. wież destylacyjnych wchodzących w skład instalacji rurowo - wieżowych rafinerii. Ogrzana do wysokiej temperatury i wpompowana do dolnej części wieży ropa zaczyna się rozdzielać na pary i ciecze. Duże, ciężkie cząsteczki pod wpływem gorąca zmieniają się w gęstą, lepką ciecz i pozostają na dole wieży destylacyjnej. Z innych cząsteczek, zbudowanych z mniejszej ilości atomów węgla, po ogrzaniu powstaje para, która w miarę wznoszenia się w wieży z powrotem ochładza się i zmienia w ciecz. W ten sposób, na kolejnych, umieszczonych coraz wyżej półkach następuje skraplanie i przechodzenie w ciecz mniejszych i lżejszych cząsteczek. Niektóre z nich docierają na szczyt jako gazy, gdzie pod dodatkowym oczyszczeniu są zbierane w butlach.

Oto schemat kolejności, w jakiej wyodrębniają się kolejne destylaty (pierwsza kropka symbolizuje wylot gazów a ostatnia najniższą półkę) wraz z krótką charakterystyką:
• Eter naftowy - Frakcja nie ma nic wspólnego ze strukturą eterów. Nazwa wzięła się faktu, iż pod względem lotności niezwykle przypomina eter etylowy. Frakcja stanowi mieszaninę różnych węglowodorów pięciowęglowych z niewielką domieszką sześciowęglowych.
• Benzyna - Wyróżniamy kilka jej gatunków, w zależności od przewagi konkretnego rodzaju związków węglowodorowych (benzyny ekstrakcyjne, zwykłe i ciężkie). Temperatura wrzenia tej frakcji wynosi 35-200oC.
• Nafta - Zawiera związki mające od 10 do 15 atomów węgla w cząsteczce. Temperatura wrzenia to 150-340oC.
• Oleje - Temperatura wrzenia wynosi ok. 280-350oC. Z tej frakcji wydzielamy oleje opałowe, napędowe i ciężkie. Oleje napędowe (wykorzystywane w silnikach Diesla) są tańsze od benzyny, gdyż nie musza być uszlachetniane.
• Mazut - Czarna, bardzo gęsta maź, stosowana jako paliwo oraz substrat do produkcji asfaltu. Osadza się na dnie wieży destylacyjnej.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, poprzestanie na powyższym stopniu wykorzystania byłoby wysoce nieekonomiczne. Dlatego też po przerobie płytkim przystępuje się do metody określanej słowem Kraking

Określenie to jest skrótową formą wyrażenia \\\"katalityczny kraking destylatów próżniowych\\\". Pozwala ona na \\\"wyciśniecie\\\" dodatkowych ilości benzyny, olejów i nafty z mniej użytecznych produktów destylacji. Polega na rozbiciu długich cząsteczek ciężkich węglowodorów na mniejsze, uzyskując wspomniane wyżej substancje. Zachodzi to w zbiorniku, w którym pod wysokim ciśnieniem ogrzewa się otrzymaną w pierwszej wieży destylacyjnej naftę i oleje ciężkie. Pod wpływem silnego ogrzewania następuje pękanie dużych cząsteczek na krótsze, które - jak poprzednio ropę - kieruje się do kolejnej wieży destylacyjnej. Następujący teraz proces jest powtórzeniem poprzedniej destylacji. I tym razem w jej wyniku powstają gazy (kierowane następnie do przeróbki chemicznej), benzyna (stosowana później w silnikach) i oleje. Dzięki krakingowi z tony ropy naftowej można otrzymać nie 100 a 400 kg benzyny.

ZASTOSOWANIA
Ropa naftowa znajduje szerokie zastosowanie. Jest czystsza i wydajniejsza niż węgiel (dwukrotnie -wartość opałowa ok. 42 MJ/kg) , a w porównaniu z gazem - łatwiejsza do transportowania. Czasem, podobnie jak węgiel, nazywana jest czarnym złotem. Wytwarza się z niej połowę energii wykorzystywanej na świecie. Jako surowca energetycznego wytwarza się ropę w transporcie, przemyśle i innych działach gospodarki.
Ropa naftowa wykorzystywana jest do produkcji wielu artykułów. Bezpośrednio z ropy naftowej powstaje:
• asfalt,
• oleje napędowe,
• oleje i smary,
• nafta,
• różnego rodzaju benzyny.

Ropę naftową używa się do produkcji olejów silnikowych i smarów, gdyż bez nich niemożliwe by było funkcjonowanie maszyn. Służy również do produkcji całej gamy produktów, np. kosmetyków, leków, barwników, materiałów wybuchowych, nawozów sztucznych, włókien sztucznych (nylon), atramentu, środków owadobójczych, plastiku, syntetycznego kauczuku (opony) itp.

Benzynę i naftę, otrzymuje się z ropy naftowej w procesie destylacji frakcyjnej, czyli rektyfikacji. Ropa naftowa jest ogrzewana, a ulatniające się pary są rozdzielane według temperatury wrzenia i skraplane w specjalnych zbiornikach. Powstałe produkty, zwane destylatami, są podstawą do dalszej obróbki w wyniku której otrzymujemy chemikalia, detergenty, woski, kleje oraz farby.

Ropą naftową ogrzewanych jest wiele domów prywatnych, a także budynków publicznych. Zarówno wielkość zasobów jak i ilość wydobytej ropy naftowej mierzy się w specjalnych jednostkach - baryłkach. Jedna baryłka stanowi równowartość 159 litrów.

Ropa naftowa była stosowana już dawno temu. Głownie stosowaną ją jako balsam do ciała, bądź nacierano nią główkę pochodni by paliła się dłużej. Również w technice wojennej ropę stosowano jako środek zapalający. Wydobywano ją wtedy w miejscach naturalnego wypływu - w szczelinach skalnych (dlatego nazywano ją olejem skalnym). Nie znano wtedy technologii wiertniczej, lecz czasami, by dostać się do głębszych źródeł, robiono płytkie otwory.

ZAGROŻENIA
Największym zagrożeniem dla oceanów jest ropa naftowa i jej pochodne. Inne zanieczyszczenia dopełniają tylko ogromu zniszczeń (np. Kiedyś przy usuwaniu skutków katastrofalnych wycieków ropy naftowej powszechnie używano detergentów, powodujących rozbicie oleistej powłoki. Dziś wiadomo, ze ich stosowanie może potęgować szkody powodowane przez samą ropę, dlatego w niektórych przypadkach pozwala się na naturalne rozproszenie i zneutralizowanie ropy.) Pozostawione na plażach przez wysoką wodę sterty śmieci i tłuste zacieki ropy stanowią namacalny dowód zanieczyszczenia oceanów przez nie ulegające biodegradacji substancje i odpadki. Skażenie wód morskich ropą zdarza się również przy czyszczeniu tankowców (do mórz i oceanów dostaje się rocznie od 9 do 20 mln baryłek ropy naftowej), kolizjach morskich wypadkach na morskich platformach wiertniczych. Do największych skażeń dochodzi, gdy tankowce zostaną uszkodzone, lub zatoną. Wycieki ropy doprowadzają do zagłady ptaków, ryb i innych morskich organizmów, ponieważ ropa naftowa nie miesza się z wodą i jest od niej lżejsza, dlatego zlepia skrzydła ptaków i powoduje duszenie się innych organizmów. Ponadto najczęściej nieustannie płonie, powodując wzrost temperatury. Również drobne cząstki stałe, opadając, zabierają ze sobą drobne cząstki ropy, które zatruwają dno.

Jedną z pierwszych wielkich katastrof tankowców był wypadek Torry Canyon na wodach przybrzeżnych Kornwalii w 1967 roku. Na plażach niemal wszystkie formy życia uległy zagładzie. Niewyobrażalne straty poniosły również organizmy i ptaki morskie. Źle zorganizowana akcja ratunkowa, m.in. stosowanie nie rozcieńczonych detergentów, spowodowała dalsze zniszczenia. Co prawda już wkrótce po katastrofie w skażonych wodach pojawiły się zielone glony, następnie brunatnice i skałoczepy, ale pełna odnowa ekosystemu trwała aż 6 lat. Do kolejnej wielkiej katastrofy doszło w 1978 roku w wodach przybrzeżnych Bretanii za sprawą statku Amoco Cadiz.

W latach 89 i 93 doszło do kolejnych katastrof tankowców na Alasce i Szetlandach. Wyciek ropy doprowadził do skażenia wód morskich i powietrza. Zagrożone były liczne kolonie ptaków, a także wydry i foki. Znaczne straty ponieśli również rybacy.
Największy w historii wylew ropy naftowej nie był jednak konsekwencją morskiej katastrofy.
Największą katastrofą ekologiczną związaną z ropą naftową było podpalenie kuwejckich szybów naftowych w czasie czasie wojny w Zatoce Perskiej w lutym 1991 roku. Szacuje się, że z kuwejckich szybów i instalacji naftowych do zatoki dostało się 2,5 do 5 mln baryłek ropy naftowej. Zginęło około 25 tysięcy ptaków morskich, a rybacy stracili wiele bogatych łowisk. Efekty długofalowe tych działań człowieka są trudne do wyobrażenia i oszacowania.
Wojna o Kuwejt uświadomiła światu, jakie szkody może przynieść nie tyle przypadkowe, ile dokonane z premedytacją zanieczyszczenie środowiska.
Wody szelfowe są miejscem eksploatacji podmorskich złóż ropy naftowej, w związku z czym są one w dużym stopniu narażone na wycieki i katastrofy ekologiczne. Takie spektakularne katastrofy odwracają uwagę od faktu, że większość zanieczyszczeń wód morskich pochodzi z ropy wypuszczonej do rzek albo wyciekającej do morza z przybrzeżnych systemów odprowadzających.

Stosowanie benzyny w silnikach samochodowych doprowadziło do ciężkiego skażenia powietrza w wielu miastach. Spaliny z samochodów i innych urządzeń napędzanych ropą zawierają trujące gazy, takie jak:
o tlenek węgla (CO),
o nie spalone węglowodory,
o tlenek azotu
o ołów

Niektóre z tych zanieczyszczeń wchodzą w reakcję ze światłem słonecznym, tworząc smog w wielkich miastach takich jak Los Angeles czy Meksyk. Kiedy tlenki azotu wymieszają się z drobinami wody w chmurach, spadają tzw. kwaśne deszcze. Zanieczyszczają one rzeki i jeziora oraz niszczą lasy. Wiele krajów świata podjęło już działania mające na celu ograniczenie emisji spalin samochodowych. Zachęca się do stosowania benzyny bezołowiowej, a w wielu krajach już niedługo nie będzie można zarejestrować samochodu, który nie będzie wyposażony w katalizator spalin, redukujący w znacznym stopniu emisję trujących gazów. Zabiegi te są jednak niewystarczające, jako że z roku na rok zwiększa się światowe zużycie ropy naftowej.

PRZYSZŁOŚĆ
Pomimo odkrycia nowych złóż ropy naftowej, nie ulega wątpliwości, że jej zasoby kiedyś się wyczerpią, zwłaszcza, że proces jej powstania jest niezwykle wolny. Mimo wszystko, niezależnie od wzrostu cen i świadomości rychłego wyczerpania się zapasów, zapotrzebowanie na ropę naftową wciąż rośnie.

Perspektywy być może nie są aż tak tragiczne, jak się wydaje na pierwszy rzut oka. Niektórzy uczeni utrzymują, ze znane i udokumentowane złoża ropy naftowej stanowią jedynie 1/3 całego ziemskiego zapasu. Reszta, według nich, wciąż czeka pod ziemią na swojego odkrywcę. Rozwój techniki najprawdopodobniej w przyszłości umożliwi eksploatację niedostępnych dzisiaj złóż.

We wczesnych latach 90. amerykańscy uczeni udoskonalili metodę wydobycia nazwaną \\\"chemicznym wypłukiwaniem\\\". Polega ona na wpompowywaniu do skał substancji chemicznych o działaniu podobnym do detergentów. Substancje te wypłukują rozrzedzoną ropę z porów. W przeszłości stosowano tą metodę jedynie na małą skalę, jako że była ona zbyt kosztowna. Obecnie udało się wyprodukować substancję wypłukującą z odpadów powstałych przy produkcji papieru, co doprowadziło do znacznego obniżenia kosztów operacji. Uważa się, że ta relatywnie tania metoda pozwoli na zwiększenia zapasów ropy naftowej USA mniej więcej sześciokrotnie.

Innym źródłem ropy naftowej są tak zwane piaski bitumiczne, czyli piaski nasączone gęstą ropą. Eksploatacja złóż tego typu jest jednak bardzo droga. Ropę można też uzyskiwać z łupków bitumicznych, zawierających znaczna ilość tzw. oleju skalnego. Składające się na niego węglowodory nadają mu właściwości podobne do ropy naftowej. Eksperci szacują, ze z ich największych złóż w kanadyjskiej prowincji Alberta można uzyskać tyle samo ropy, co z pól naftowych Arabii Saudyjskiej.

Jednakże nowe złoża i sposoby wydobycia nie rozwiążą problemu nadchodzącego kryzysu energetycznego. Zasoby ropy na pewno kiedyś się wyczerpią, dlatego już teraz należy poszukiwać alternatywnych źródeł energii. Zanim jednak będzie można na wielką skalę pozyskać energię z innych źródeł, należy bardzo racjonalnie gospodarować zasobami najważniejszego obecnie źródła energii, którym jest ropa naftowa. Najwięcej nadziei budzi możliwość uzyskiwania z węgla płynnego paliwa, które mogło by w przyszłości zastąpić topniejące zasoby ropy naftowej.
ROPA W POLSCE

W Polsce znajduje się 86 złóż ropy naftowej, w tym w Karpatach – 35 złóż, na ich przedgórzu (w zapadlisku przedkarpackim) - 11, na Niżu Polskim 39 złóż oraz w obszarze polskiej strefy ekonomicznej Bałtyku - 1 złoże.

W 2003 r. wydobywalne zasoby złóż na Niżu stanowiły – 74,9 %, na Bałtyku – 20,6 %, a w Karpatach 2,3 %, i na przedgórzu Karpat – 2,2 % zasobów krajowych. W złożach zagospodarowanych występuje 96,6 % zasobów kraju.
Wydobycie ropy naftowej i kondensatu w 2003 r. ze złóż na lądowym obszarze kraju oraz z polskiej strefy ekonomicznej Bałtyku (off shore), o zasobach udokumentowanych i szacunkowych wynosiło 753,26 tys. t. W stosunku do roku poprzedniego wydobycie ze złóż na lądowym obszarze kraju wzrosło o ponad 40 tys. t. Wielkość wydobycia ropy naftowej ze złóż krajowych tylko w nikłym stopniu zaspokaja potrzeby kraju. Ponad 90% zużywanej w Polsce ropy pochodzi z importu:
IMPORT
Lp. Kraj Ilość Wartość
tys. ton tys. PLN
Świat (ogółem) 17 448,29 13 328 535
1 Rosja 16 640,77 12 652 276
2 Ukraina 388,28 328 000
3 Kazachstan 172,65 142 258
4 Bunkier 122,23 99 567
5 Niemcy 112,29 95 856

CENY ROPY

W 1960 roku państwa wydobywające ropę powołały w Bagdadzie Organizację Krajów Eksportujących Ropę Naftową OPEC w celu ujednolicenia zasad produkcji i sprzedaży tego surowca. Głównymi importerami są Stany Zjednoczone, Japonia oraz kraje Europy Zachodniej. Do początku lat 70-tych szybko zwiększały one ilość sprowadzanej ropy, korzystając z niskich cen, nie przekraczających 3 ówczesnych dolarów amerykańskich za baryłkę, czyli ok. 159 litrów. Cena ostro poszła w górę w 1973 roku, gdy OPEC zaczął regulować rynek, ograniczając wydobycie. W rezultacie zmniejszenia podaży baryłka podrożała do 12 ówczesnych dolarów, doprowadzając do kryzysu energetycznego na świecie. Kolejna gwałtowna zwyżka nadeszła w latach 1979-1980, gdy cena baryłki przekroczyła 35 dolarów. Ropa staniała w latach 80-tych, gdy wzrósł eksport tego surowca z krajów nie będących członkami OPEC, takich jak Wielka Brytania i Norwegia. Pod koniec dekady za baryłkę płacono średnio 18 dolarów, a w połowie lat 90- tych do 15 USD. Większy, ale tylko przejściowy wzrost nastąpił w roku 1990, po zajęciu Kuwejtu przez Irak i przygotowań do pierwszej wojny w Zatoce Perskiej. Ceny ponownie zaczęły rosnąć od 1999 roku. Jednym z powodów jest ponownie wzrost napięcia politycznego na Bliskim Wschodzie. Obecnie baryłka ropy kosztuje około 51 USD.

Powtarzające się kryzysy naftowe od 1973 r. zmieniły świat w stopniu trudno wyobrażalnym.


Najkrócej zmiany gospodarcze poszły w następujących kierunkach:
 poszukiwanie i wykorzystanie nowych źródeł ropy i gazu spoza dotychczasowych głównych obszarów ich wykorzystania (Morze Północne, Rosja);
 pełniejsze wykorzystanie złóż - technologia wpompowywania wody do złóż zmniejszyła niewydobywalną część zasobów z 35-50% do 10-15% złoża;
 rozwój alternatywnych wobec ropy i gazu źródeł energii (energia jądrowa, gazyfikacja węgla, odnawialne źródła energii);
 odzysk energii traconej wcześniej w procesach technologicznych, wykorzystanie energii będącej ubocznym produktem procesów utylizacji;
 rozwój energooszczędnych technik i technologii (od środków transportu, ocieplania budynków, po energooszczędne źródło światła). Ten nowy rynek wartości około 200 miliardów USD w skali świata winien przynieść coroczne wielomiliardowe oszczędności w zużyciu innych źródeł energii.
Bez szoków związanych ze skokami cen ropy i gazu rozwój tych wszystkich kierunków zmian w gospodarce i technologiach nie byłby możliwy, gdyż nie byłoby dostatecznych bodźców ekonomicznych do ich uruchomienia.