Baza wiedzy / Prawo / Prawne

Podstawy prawa

Ostatnia aktualizacja: 2022-02-10 Autor: nprpso

poleca 84% 2936 głosów

Treść

Grafika

Filmy

Komentarze

1. Co oznacza zasada (paremia, maksyma) „ignorantio iuris nocet”?

Nieznajomość prawa szkodzi
Nieznajomość norm prawa nie uchyla odpowiedzialności prawnej.

2. Co oznacza zasada „dura lex, sed lex”?

Twarde prawo ale prawo

3. Co oznacza zasada „lex retro non agit”?

Prawo nie działa wstecz.

4. Wymień i omów elementy definicji prawa. To pytanie jest z Muszyńskiego

Pojęcie „prawo” ma wiele znaczeń, które można umieścić w dwóch grupach.
1) normatywnej – traktującej prawo jako całokształt reguł określających zachowanie człowieka, odnosi się do społeczeństwa, do stosunków między ludźmi. W tym sensie prawo oznacza całokształt norm ustanowionych przez państwo, norm określających postępowanie ludzi, norm służących osiąganiu zamierzonych celów (np. porządku i ładu publicznego), norm mających charakter generalny, przeznaczonych do wielokrotnego (wyjątkowo jednokrotnego) stosowania.

Elementy (składniki) tej definicji prawa:
- prawo składa się z norm określających sposób postępowania człowieka w różnorodnych sytuacjach życiowych, w stosunku do innych ludzi
- normy te maja charakter generalny czyli regulują całokształt zachowań ludzi w określonych sytuacjach wynikających z wielopostaciowości wzajemnych stosunków między ludźmi
- normy prawa mają określony zasięg podmiotowy (odnoszący się do osób), czasowy (działają w określonym czasie) i przestrzenny (działają na określonym terytorium)
- normy prawa nie są bytem samoistnym lecz pochodzą od państwa czyli są ustanowione bądź sankcjonowane przez państwo

2) aksjologicznej – wyjaśniającej prawo w kategoriach określonych wartości, wyrażających prawidłowości w odniesieniu do pewnych zjawisk i różnych sfer przyrody, społeczeństwa i związków między naturą a człowiekiem. Prawo w tym sensie przejawia się jako prawidłowości, czyli zjawiska następujące po sobie w określonym układzie i porządku danej dziedziny. Są one autentyczne czyli wynikające z istoty owej dziedziny (np. w przyrodzie kolejność pór roku).

Od tego miejsca do końca pytania są rzeczy, które uważałam za ważne ! (z Winczorka)
PRAWO – Naczelną cechą prawa jest jego normatywny charakter.
Prawem są normy (reguły, zasady, przykazania) co oznacza, że pewne wzory zachowań uznaje się za powinne, inaczej mówiąc obowiązujące, wiążące, dyscyplinujące do określonego sposobu postępowania. (mówiąc o prawie w znaczeniu porządku prawnego nie stwierdzamy faktu np. „samochody nie jeżdżą po chodniku” lecz wskazujemy powinność czyli „ samochody nie powinny wjeżdżać na chodnik”).

Prawo jest zjawiskiem społecznym, oznacza to, że:
- pojawia się tylko wówczas gdy mamy do czynienia z relacjami między jednostkami ludzkimi w ramach mniej lub bardziej zorganizowanej grupy
- prawo nie dotyczy stosunku człowieka do siebie samego, do bóstwa, elementów i zjawisk przyrody, chyba że stosunku mają jakieś odniesienia i uwarunkowania społeczne
- prawo wyraża wartości i potrzeby o szerszym lub węższym zasięgu społecznym, ma je chronić i urzeczywistniać
- prawo powstaje jako produkt procesu decyzyjnego toczącego się w ramach grup społecznych (a zwłaszcza takiej zbiorowości społecznej jaką jest państwo
- prawo jest formułowane i bronione przez społeczeństwo za pośrednictwem jego instytucji, to znaczy najczęściej, choć nie wyłącznie organów państwa (rządu, sądów, itp.)
- realne istnienie (obowiązywanie) norm prawnych uzależnione jest od społecznego przyzwolenia dla prawa, tzn. od tego w jakim stopniu członkowie społeczeństwa są gotowi przestrzegać je i sankcjonować.

Niezależnie od tego najszerszego pojęcia „prawa” funkcjonują rozmaite pojęcia szczegółowe:
a) rozróżnienie prawa publicznego i prawa prywatnego – prawo publiczne reguluje stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa (np. prawo konstytucyjne, administracyjne, karne, finansowe), natomiast prawo prywatne reguluje stosunki między równoprawnymi podmiotami głównie z zakresu obrotu majątkowego, spraw rodzinnych, itp. (np. prawo cywilne, handlowe, rodzinne).
b) rozróżnienie prawa podmiotowego i przedmiotowego – prawo podmiotowe: zespół uprawnień służące podmiotowi prawa, tj. osobie fizycznej lub osobie prawnej. Oznacza to, że dzięki prawu podmiotowemu podmiot prawa ma możność swobodnego podejmowania decyzji co do swego zachowania, swobodnego wykonania przedsięwziętych działań oraz ma możność domagania się od innych wykonania obowiązków, nałożonych na nich przez normy prawne, które są niezbędne dla wykonania danego uprawnienia. Prawo przedmiotowe: ogół norm wyznaczających podmiotom prawa określone zachowania, czyli ogół norm regulujących wszystkie istotne elementy stosunku prawnego (a więc treść, przedmiot i podmiot stosunku prawnego) czyli takiej wzajemnej relacji między przynajmniej dwiema osobami, która poddana jest kontroli norm prawnych.
c) rozróżnienie prawa materialnego i formalnego (procesowego) – prawo materialne to ogół norm regulujących merytoryczną treść stosunków prawnych, czyli uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie lub niedopełnienie. Prawo formalne (procesowe) reguluje tryb postępowania przed organami państwa związany z dochodzeniem uprawnień i obowiązków określonych w prawie materialnym.

5. Przesłanki związku prawa z państwem.

Związek prawa z procesami sprawowania władzy wyraża się w tym iż:
- prawo jest jednym z podstawowych instrumentów sprawowania władzy publicznej (najczęściej państwowej)
- prawo jest ramą w jakiej poruszają się sprawujący władzę
- określa obowiązki i uprawnienia osób nie sprawujących funkcji władczych w ich stosunkach wzajemnych, a także w stosunkach z instytucjami władztwa publicznego (np. organami państwa)
- prawo ma charakter perswazyjny, tzn. kształtuje wyobrażenia, postawy polityczne, i zachowania obywateli w takim stopniu, w jakim wyraża treści aksjologiczne oraz cele, o których mowa w wyż.wym. punktach

Związki prawa i państwa można najkrócej ująć:
- państwo działając za pośrednictwem swych upełnomocnionych (kompetentnych) organów i w przewidzianych ustawowo formach jest głównym czynnikiem procesu prawotwórstwa
- tworząc i stosując prawo, państwo realizuje swoje funkcje polityczne (władcze) wobec wszystkich podmiotów podległych jego władzy suwerennej
- prawo określa kompetencje, strukturę i tryb działania organów państwa – legitymizuje prawnie (normatywnie) władzę państwa
- prawo określa status obywateli, ich uprawnienia i obowiązki zwłaszcza w stosunkach z państwem

6. Cechy norm prawnych

7. Różnice i podobieństwa między normą prawną i moralną.

Normy moralne nie stanowią wyrazu woli państwa a przez to nie mają mocy obowiązującej czyli są respektowane dobrowolnie. Natomiast normy prawa jako reguły wyrażające wolę państwa, posiadają moc obowiązującą co oznacza iż muszą być respektowane przez ludzi pod groźbą ponoszenia określonych konsekwencji.
Istota norm moralnych polega na respektowaniu dwóch kategorii a mianowicie dobra i zła. Moralność preferuje zachowania korzystne dla danej grupy społecznej, postępowania konstruktywne, twórcze, służące poprawnemu współżyciu ludzi. Potępia zaś zachowania i postawy destrukcyjne, egoistyczne, szkodliwe czy nie sprzyjające korzystnemu współżyciu. Normy moralne stanowią podstawę oceny zachowania ludzi względem siebie oraz orzekania o treści tego zachowania w kategoriach dobra lub zła.

Normy moralne rodziły się z wartości kultury, zasad i wierzeń religijnych, obyczajów i zwyczajów, tradycji narodowych, rezultatów rozwoju nauki.

Normy moralne nie są obwarowane sankcjami państwowymi, o ich respektowaniu decyduje świadomy wybór postępowania poszczególnych ludzi. Wybór ten ma charakter dobrowolny i inspirowany różnymi czynnikami, z jednej strony korzyściami społecznymi i osobistymi a z drugiej poczuciem odpowiedzialności wobec innych ludzi.

Moralność odgrywa ważną rolę w stosunkach społecznych, zaś w zakresie konstruktywnego współżycia wspomaga normy prawa. Rozległość działania norm moralnych umożliwia rezygnację ze stosowania norm prawa w wielu dziedzinach życia ludzkiego.

Moralność ma istotny wpływ na kształtowanie świadomości jednostkowej i społecznej. Normuje stosunki wewnętrzne wielu grup społecznych przez kodeksy moralne (czyli usystematyzowane zbiory norm moralnych).

Moralność jest w każdej społeczności, bo każde społeczeństwo odróżnia dobro od zła. Natomiast prawo jest jedynie w społeczeństwach zorganizowanych w państwo.
Normy moralne powstają w codziennej praktyce życiowej ludzi. Natomiast norma prawna powstaje w drodze stanowienia lub uznania przez państwo. Droga do powstania normy prawnej jest długa.

Prawo jest zawsze zdominowane przez interesy klasy społecznej dominującej w danym społeczeństwie. Moralność nie jest jednolita. To co dla klasy rządzącej jest dobre nie musi być dobre dla innych klas.

Na straży przestrzegania prawa stoi państwo, a przestrzegania norm moralnych wynika z przekonania o ich słuszności i dyktowane jest przez sumienie człowieka.
Normy moralne mają charakter ogólnikowy, nie są ściśle i dokładnie sprecyzowane. Natomiast normy prawne są bardziej precyzyjne, uchwytne, skodyfikowane.
Sfery zastosowania norm prawnych i moralnych znacznie się pokrywają. Są jednak takie stosunki społeczne, które są regulowane bardzo ogólnie przez prawo a bardzo szczegółowo przez normy moralne, np. stosunki w rodzinie.

Normy prawne nie regulują postawy wewnętrznej człowieka, stosunku człowieka do przyrody. Czynią to normy moralne. Z drugiej strony normy prawne regulują wiele spraw, które są obojętne normom moralnym.

Cechą wspólną norm prawnych i moralnych jest to, że regulują one w dużej części te same zachowania ludzi. Często maja taką samą treść.

8. Co to są klauzule generalne, ich znaczenie, podaj przykład.

Świadomie niedopracowane i ogólne przepisy, które ocenę konkretnego stanu faktycznego powierzają podmiotowi przestrzegającemu prawo lub organowi stosującemu prawo. Taki luz decyzyjny nazywany jest odesłaniem pozasystemowym, bowiem przepisy te odsyłają do pozaprawnych kryteriów oceny lub interpretacji wyrażeń lub faktów przez zastosowanie nieostrych wyrażeń jak „dobra wiara”, „należyta staranność”, „niskie pobudki”, bądź też do pozaprawnych porządków normatywnych np. do norm miejscowego obyczaju kupieckiego. Takie odesłania czynią prawo bardziej elastycznym, bardziej bliskim społecznemu poczuciu sprawiedliwości i obyczajowości.

Przykład: Art. 95 Par. 3 kro „Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny”

9. Co to są zasady współżycia społecznego i ich znaczenie dla funkcjonowania prawa.

Jest to część norm moralnych, mianowicie te z nich, które dotyczą zachowań ujawniających się zewnętrznie w stosunkach z innymi ludźmi. Część tak rozumianych zasad współżycia społecznego jest jednocześnie normami prawa. Każdy ma obowiązek przestrzegać zasad współżycia społecznego, które są zarazem normami prawa (jak wszelkich innych norm prawa). Zasady współżycia nie będące jednocześnie normami prawa są dla obywateli i organów państwa dodatkowym kryterium oceny postępowania ludzi. Uzupełniają pod tym względem normy prawa, które są kryterium zasadniczym. Zasady współżycia społecznego nadają więc stosowaniu norm prawnych elastyczność, wprowadzają do procesu stosowania prawa element oceny moralnej, element słuszności. W ten sposób odgrywają w procesie stosowania prawa i postępowaniu ludzi rolę pozytywną.

Zasady współżycia społecznego nie będące jednocześnie normami prawa nie są zbyt ostro sprecyzowane, w przeciwieństwie do norm prawnych. Podobnie do innych norm moralnych są przechowywane w świadomości ludzi.

10. Co to jest norma prawna i przepis prawny – ich wzajemne relacje.

Norma prawna – jako reguła postępowania człowieka, zawiera treść pożądanego przez państwo zachowania wyrażoną w dyspozycji.
Przepis prawny – forma pisana normy prawa stanowionego zamieszczona w różnych aktach prawnych. Inaczej mówiąc przepis prawa to redakcyjna postać normy, przekazana w formie pisemnej, wyrażająca wolę państwa.

Normy prawa zwyczajowego nie ujęte w zbiory, nie występowały w postaci przepisu prawa. Dopiero prawo stanowione, którego normy umieszczone są w aktach prawnych, formowane są w przepisy prawa.

Norma prawa i przepis prawa nie są zawsze tożsame. W ich treści i sensie mogą występować różnice. Przepis może mieścić jedną normę i wtedy pokrywa się z jej treścią. Natomiast norma może być umieszczona w kilku przepisach.

Przepisy prawa są tworzywem, materiałem słownym norm prawa, ich substancją językową.

11. Cechy przepisu prawnego. Jak pyt. 10 plus dodatkowe informacje:

Ze względu na treść hipotezy i dyspozycji w normach sankcjonowanych bądź sankcjonujących i konsekwencje dla stosowania tych norm w przypadku ich sprzeczności wyodrębnia się:
1) przepisy ogólne – lex generalis, regulują szeroko zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania
2) przepisy szczegółowe – lex specialis, ustanawiają wyjątki, odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych
Tym co w istocie różni oba rodzaje przepisów jest zakres lub stopień szczegółowości hipotez norm zrekonstruowanych na podstawie tych przepisów.
Podział ukazujący konieczność zapewnienia większej spójności całego systemu prawa:
1) przepisy odsyłające – ustanowione w celu uniknięcia kilkakrotnego powtórzenia w akcie normatywnym tych samych treści lub uzupełnienia ich o treści zamieszczone w innym miejscu
2) przepisy blankietowe – rodzaj przepisów odsyłających, same nie ustanawiają żadnej reguły zachowania, lecz wskazują na organ państwa, który reguły takie ma dopiero wprowadzić.
Przepisy pełniące określone funkcje:
1) przepisy przejściowe – określają jakie normy prawne znajdują zastosowanie do faktów powstałych w czasie gdy nastąpiła zmiana prawa oraz te które regulują sytuacje oceniane jako krótkotrwałe
2) przepisy uchylające – określają, które z dotychczas obowiązujących aktów normatywnych lub poszczególnych przepisów zostają uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego
3) przepisy wprowadzające – zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowoustanowionego aktu normatywnego
4) przepisy końcowe – zbiorcza nazwa dla przepisów wprowadzających i uchylających, zwykle znajdują się na końcu aktu normatywnego

12. Budowa normy prawnej.

Wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby (osób) żądanie określonego zachowania się jest nazywana normą postępowania. Jednym z przykładów norm postępowania są normy prawne.

Norma prawna – jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa.

Części składowe normy prawnej:
a) hipoteza – ta część normy, która określa warunki lub okoliczności, w których adresatowi normy jest coś nakazane czynić, coś czynić jest mu dozwolone, lub jest zakazane
Hipoteza – jeden z najbardziej rozbudowanych elementów normy prawnej. Może dotyczyć elementów podmiotowych (wtedy wskazuje adresata normy, jego cechy np. wiek, lub też może wskazywać szczegółowo cel działania podmiotu prawa albo sposób działania) i przedmiotowych sytuacji, którą ujmuje (wtedy odnosi się do stanów, zjawisk lub wydarzeń w stosunku do adresata albo też określa miejsce bądź też czas i moment działania).
b) dyspozycja – ta część normy, która określa treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów (np. iż przepis prawny obowiązuje, ustawa traci moc, itd.)
Dyspozycja – przedmiotem dyspozycji mogą być faktyczne czynności psychofizyczne (np. zabranie mienia, prowadzenie samochodu) lub alternatywnie czynności konwencjonalne tzn. takie zachowania, którym istniejące normy nadały specyficzne znaczenie inne niż to, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu tych czynności i ich faktycznych skutków (np. uchylenie kapelusza ma na celu nie tylko ochłodzenie głowy ale też gest powitania/pożegnania w myśl reguł obyczaju europejskiego).
c) sankcja – sankcją nazywa się niekiedy tę część normy, która określa rodzaj dolegliwości jak powinna dotknąć osobę, która będąc adresatem normy naruszyła jej dyspozycję w warunkach wskazanych w hipotezie.
Sankcja – zasygnalizowanie odpowiedzialności za nierespektowanie zawartego w dyspozycji nakazu lub zakazu, czyli wskazanie reakcji państwa na zachowanie naruszające treść dyspozycji. Jest groźbą ze strony państwa wobec naruszycieli norm prawa, iż zastosuje ono odpowiednie środki przymuszające wobec osób nie respektujących normy prawa.

13. Wymień i omów rodzaje sankcji.

Trzy rodzaje sankcji:
1) sankcja egzekucyjna – polega na przymusowym wykonaniu tego co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata lub na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi lub też na przymuszeniu adresata do wykonania ciążącego na nim obowiązku. Sankcji egzek. nie należy mylić z egzekucją wyroku w sprawach karnych.
2) sankcja nieważności czynności konwencjonalnej – ma zastosowanie do czynności prawnych, które są wyróżniane przez prawo cywilne jako jeden z rodzajów czynności konwencjonalnych w prawie.
3) sankcja karna (represyjna, penalna) – sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu. Polega najczęściej na pozbawieniu naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr (wolności itp.)

14. Omów rodzaje norm prawnych.

Podział ze względu na wymagane zachowanie się norm adresata:
1) nakazowe czyli obligujące lub wręcz zmuszające do określonego postępowania, do podejmowania czynności zgodnych z treścią dyspozycji
2) zakazowe – zabraniające zachowania niepożądanego z punktu widzenia prawodawcy
3) upoważniające – dające prawo określonego działania osobom rodzajowo lub indywidualnie określonym czyli różnym podmiotom prawa.
Podział ze względu na rangę i moc wiążącą:
1) normy konstytucyjne – najwyższe, najważniejsze, zasadnicze
2) ustawowe czyli samoistne, niezależne od innych z wyjątkiem konstytucyjnych
3) wykonawcze czyli delegowane – wydawane na mocy upoważnień ustawowych

Podział ze względu na zasięg przestrzenny:
1) obowiązujące na terytorium całego kraju
2) obowiązujące w określonym regionie czy województwie
3) obowiązujące lokalnie (na terenie miasta, gminy)

Podział ze względu na moc obowiązującą:
1) bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) – obowiązek ich bezwarunkowego respektowania
2) względnie obowiązujące, warunkowe (alternatywne) uzależniające podporządkowanie się im od określonej sytuacji bądź też pod określonymi warunkami

Podział ze względu na rodzaje stosunków społecznych:
1) normy prawa administracyjnego
2) prawa cywilnego
3) prawa finansowego
4) prawa karnego
5) prawa konstytucyjnego
6) prawa pracy
7) prawa rodzinnego
8) prawa rolnego
9) innych dziedzin

Normy prawa jako normy postępowania ludzi:
1) autonomiczne – stanowią informację i wzór dla organów prawotwórczych
2) heteronomiczne – skierowane do wszystkich osób
3) indywidualne – adresowane do konkretnych podmiotów prawa oraz oznaczonych bezpośrednio (np. urzędników, żołnierzy)

Podział ze względu na stopień ich konkretności:
1) konkretne – pełny opis wymaganego zachowania, adresat wie z niej wszystko co niezbędne aby postąpić zgodnie z jej treścią
2) odsyłające – wskazuje inne normy wg których adresat ma postępować
3) blankietowe – nie określa pożądanego zachowania adresata ani nawet nie odsyła go do innej normy. Stanowi np. że postępowanie w danej sprawie określi wskazany minister w drodze rozporządzenia.

15. Charakterystyka aktu normatywnego i nienormatywnego.

Akt normatywny – „produkt” parlamentarnego i pozaparlamentarnego stanowienia prawa. Pojęcia „akt normatywny” nie należy utożsamiać z pojęciami takimi jak: „przepis prawny”, „norma prawna”. Akt normatywny jest to dokument władzy państwowej zawierający (ujęte w przepisy) normy prawne regulujące jakiś zespół stosunków społecznych. Akt normatywny ma charakter językowy, tzn. jest tekstem zawierającym materiał do budowy norm prawnych.
Akt nienormatywny – akty, które nie są prawotwórcze.

16. Moc prawna i moc obowiązująca aktu normatywnego.

Moc prawna – jest to miejsce aktu prawnego, z którego dana norma pochodzi w hierarchii norm prawnych. Moc prawna poszczególnych norm prawnych obowiązujących w danym państwie nie jest jednakowa. Są normy o wyższej i niższej mocy prawnej. Np. najwyższa jest moc prawna norm prawnych zawartych w konstytucji a niższa – zawartych w zarządzeniu ministra.

Moc obowiązująca (wiążąca) każdej normy jest jednakowa. Określa jakiej ilości osób i kogo dotyczy. Adresat każdej normy prawnej niezależnie od jej źródła, w którym jest ona zawarta, ma jednakowy obowiązek jej przestrzegać. Uzyskanie mocy obowiązującej następuje przez ogłoszenie normy w odpowiednim dzienniku urzędowym państwa. Obowiązywanie prawa oznacza więc, że iż wydana norma prawa zachowuje swoją ważność do czasu jej wygaśnięcia przez uchylenie lub zastąpienie inną normą.

17. Źródła prawa w RP - to jest na xero plus poniższe informacje:

W skład systemu źródeł prawa w Polsce wchodzą źródła prawa stanowionego i w nieznacznym zakresie - prawa zwyczajowego.
Najważniejsze źródło prawa w Polsce to ustawa. Mamy dwa rodzaje ustaw: konstytucyjne i zwykłe, które powinny być zgodne z ustawami konstytucyjnymi. Ustawa dochodzi do skutku w wyniku zgodnego działania Sejmu, Senatu i Prezydenta. Aby obowiązywała konieczne jest jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Drugie miejsce w hierarchii źródeł prawa ma rozporządzenie z mocą ustawy. Może je wydawać Rada Ministrów (gdy ma od Sejmu odpowiednie pełnomocnictwa). Rada Ministrów i ministrowie na mocy upoważnienia ustawowego wydają rozporządzenia. Rozporządzenie z mocą ustawy i rozporządzenie muszą być ogłoszone w Dzienniku Ustaw RP.

Prezydent też może (w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień) wydawać rozporządzenia oraz zarządzenia, które muszą być ogłoszone w Dzienniku Ustaw RP. Może też wydawać zarządzenia w zakresie wykonywania swoich ustawowych uprawnień.

Członkowie Rady Ministrów mogą wydawać zarządzenia ale też tylko w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich uprawnień. Ogłaszane są one w monitorze Polskim.

Sejm podejmuje uchwały, z których część ma charakter prawotwórczy (np. regulamin Sejmu). Senat też podejmuje uchwały (regulamin Senatu też ma charakter prawotwórczy). Również część uchwał podejmowanych przez Radę Ministrów w zakresie konstytucyjnych uprawnień ma charakter prawotwórczy. Prawotwórcze uchwały Sejmu, Senatu i Rady Ministrów są ogłaszane w Monitorze Polskim.

Wojewodowie też mogą wydawać akty prawodawcze. Muszą być zgodne z ustawą, mieć umocowanie w ustawie lub rozporządzeniu z mocą ustawy. Obowiązują na terenie danego województwa. Podobnie organy samorządu terytorialnego mogą wydawać akty prawodawcze: statut gminy, swymi uchwałami nakładać obowiązki podatkowe. Wtedy akty te obowiązują na terytorium danej gminy. Ogłasza się je w sposób przyjęty w danej gminie.

18. Cechy Konstytucji jako ustawy zasadniczej.

- całościowo reguluje najważniejsze sprawy w państwie, tworzy podstawę i jest początkiem całego systemu prawnego w państwie, zawiera postanowienia odnoszące się do podstawowych zasad ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego państwa, organizacji, zadań i kompetencji oraz wzajemnych relacji między organami państwa a także podstawowe przepisy dotyczące samorządu terytorialnego , określa podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie
- ma najwyższą moc prawną: wszystkie inne ustawy i akty prawotwórcze muszą być z nią zgodne, służą one rozwijaniu i stosowaniu zasad zawartych w konstytucji
- jest uchwalana lub zmieniana przez najwyższy organ ustawodawczy państwie w specjalnym trybie legislacyjnym (który ma na celu uniemożliwić zmianę konstytucji w pochopny sposób), wymagającym znacznie wyższego stopnia zgodności poglądów na jej treść niż tryb wymagany dla uchwalenia innych ustaw
- nazwa „konstytucja” przysługuje tylko ustawie zasadniczej
- ma na celu zapewnienie stabilności państwa i poszanowanie praw obywateli
- podsumowując powyższe: konstytucja spośród ogółu ustaw wyróżnia się treścią, mocą prawną, trybem uchwalania lub zmieniania, nazwą i tym, że państwo ma tylko jedną konstytucję.

19. Zależności między źródłem prawa a źródłem poznania prawa.

Źródła prawa- akty normatywne, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa. W głębszym znaczeniu pojęcie to oznacza ogół okoliczności o ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym a niekiedy religijnym charakterze, których oddziaływanie wpłynęło na treść i formę obowiązującego w danym państwie prawa. Mówi się zatem o źródłach prawa w znaczeniu materialnym.

Pojawia się również rozumienie tego terminu odnoszone do instytucji, które prawo tworzą lub sankcjonują. W tym sensie źródłem prawa są organy władzy publicznej: parlament, rząd, sądy, których decyzja przesądziła o treści i obowiązywaniu norm prawnych. Są to źródła prawa w znaczeniu instytucjonalnym.
W innym jeszcze znaczeniu są to fakty tworzące prawo będące dziełem różnych instytucji funkcjonujących w różnym trybie i podejmujących decyzje o różnym charakterze prawnym. Takimi faktami prawotwórczymi są np. stanowienie ustaw w trybie procedur parlamentarnych, prawotwórcze orzeczenia sądowe, umowy międzynarodowe.

Źródła poznania prawa – wszystko to skąd można się dowiedzieć jakie obowiązują normy prawne i jaka jest ich treść, zbiory norm prawa, skorowidze norm prawa i przepisów prawa, publikatory prawa czyli dzienniki urzędowe państwa lub poszczególnych resortów, dokumenty, publikacje, inskrypcje – niekiedy, gdy zwłaszcza pochodzą z dawnych czasów, zawierające nie tylko informacje o prawie lecz będące np. pomnikami literatury pięknej, z których można zaczerpnąć wiadomości o prawie współcześnie lub niegdyś obowiązującym. Przykładem źródła poznania prawa jest Dziennik Ustaw lub Monitor Polski. Są to źródła urzędowe o szczególnym autorytecie. Inne to: podręczniki akademickie z dziedziny prawoznawstwa, komentarze do kodeksów, artykuły naukowe i publicystyczne poświęcone zagadnieniom prawnym.

21. Kto to jest ustawodawca racjonalny ?

Ustawodawca – termin techniczny języka prawniczego, nie musi on oznaczać konkretnej osoby piastującej jakiś urząd, ani organu kolegialnego o znanym składzie personalnym. Jest to postać, której na mocy obowiązujących przepisów przypisujemy autorstwo norm prawnych a przynajmniej uznajemy ją za odpowiedzialną za wprowadzenie ich do systemu prawa. Rzeczywistym autorem danych regulacji mogą być członkowie danej komisji lecz z punktu widzenia formalnego jest nim Sejm (w którym część posłów nie pracowała nad danym aktem a część być może go wcale nie zna).

Przyjmuje się, że ustawodawca jest tworem, instytucją, działająca racjonalnie – założenie racjonalności ustawodawcy. Ta racjonalność polega na:
- wyznaczaniu możliwych do osiągnięcia celów
- wyznaczaniu środków adekwatnych do osiągnięcia celu
- kierowaniu się spójnym systemem wartości

22. Przedstaw drogę legislacyjną w RP – na xero plus poniższe informacje:

Inicjatywa ustawodawcza – prawo do wniesienia pod obrady parlamentu projektu ustawy. Parlament ma obowiązek rozpatrzyć projekt. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: członkom parlamentu, rządowi, niekiedy głowie państwa. W RP należy ona do: posłów, komisji sejmowej, Senatu, Rady Ministrów i Prezydenta. Wniesienie projektu ustawy do parlamentu jest poprzedzone pracami przygotowawczymi, konsultacjami, opiniami.

Po otrzymaniu projektu ustawy („wpłynięciu do laski marszałkowskiej”) parlament uruchamia procedurę legislacyjną, która obejmuje:
a) czytania projektu czyli debaty nad jego treścią (trzy czytania, pierwsze w komisjach a następne dwa na posiedzeniach plenarnych)
b) prace nad projektem w ramach stałych lub specjalnie powołanych do jego rozpatrzenia komisji parlamentarnych, komisje proponują poprawki lub sugerują odrzucenie lub przyjęcie
c) decyzje w sprawie projektu podejmuje się w głosowaniu (głosowania w komisjach mają charakter opiniodawczy a głosowania na posiedzeniach plenarnych decyduje się o przyjęciu lub odrzuceniu projektu)
d) ustawę w Polsce uważa się za przyjętą gdy Sejm uchwali ją zwykłą większością głosów (więcej „za” niż „przeciw” przy obecności co najmniej połowy posłów)
e) uchwalona przez parlament ustawa jest okazywana głowie państwa, który może wykorzystać prawo „veta” i wnioskować o ponowne rozpatrzenie (wtedy projekt ustawy wraca do Sejmu i jeśli nie zostanie ponownie uchwalona to upada)bądź też wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie jej zgodności z konstytucją, bądź podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie

23. Co to są akta prawa miejscowego ?

Są to akty normatywne – zarządzenia, uchwały, wydawane przez terenowe organy administracji rządowej o organy samorządu terytorialnego. Prawo o zasięgu lokalnym, obowiązującym na danym terenie.

24. Wykaż zależność ustawy i rozporządzenia.

Ustawa – jest to akt parlamentu, którym może być regulowana każda kwestia (stan rzeczy, stosunek społeczny) nie będąca przedmiotem regulacji konstytucyjnej. Niektóre kwestie np. budżet państwa, prawa i obowiązki obywatelskie) muszą być regulowane ustawą. Z ustawą muszą być zgodne wszystkie inne akty normatywne z wyjątkiem ustawy konstytucyjnej.
Rozporządzenie – jest to akt normatywny wykonawczy, wydany jest na podstawie upoważnienia ustawowego i w celu wykonania ustawy.
***
Ustawa może nakazać organowi władzy wykonawczej wydać rozporządzenie dotyczące danej kwestii. Ustawa może też upoważnić (bez ustalania obowiązku) dany organ do wydania rozporządzenia i rozporządzenie to będzie wydane gdy upoważniony organ uzna to za stosowne.

W rozporządzeniach zaś, zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku, musi się znaleźć odwołanie do przepisu ustawy nakazującego lub upoważniającego do jego wydania.

Rozporządzenia muszą być zgodne z konstytucją, ustawami, dotyczyć tylko tych kwestii, które obejmuje nakaz lub upoważnienie zawarte w danej ustawie, oraz nie mogą przekraczać granic tego nakazu lub upoważnienia.

Ustawa może nakazać (upoważnić)do wydania jednego rozporządzenia łącznie przez kilku ministrów lub przez danego ministra w porozumieniu z innymi.

25. Co oznacza obowiązywanie aktu normatywnego w czasie, przestrzeni i co do osób ?

Moc obowiązująca prawa obejmuje trzy płaszczyzny:
1) obowiązywanie w czasie
2) obowiązywanie w przestrzeni
3) obowiązywanie względem osób

Obowiązywanie w czasie:
- każda norma prawa posiada moc obowiązywania w czasie i tylko w określonym czasie może być stosowana i respektowana
- w każdym wypadku stosowania prawa należy ustalić moment wejścia normy w życie (wskazanie daty) oraz moment jej wygaśnięcia (uchylenie lub zastąpienie inną)
- data początkowa: data ustanowienia danego aktu, data jego publikacji lub jakaś data późniejsza. Nie może to być data wcześniejsza od daty publikacji, bo trudno postępować zgodnie z treścią gdy danej normy jeszcze nie było lub gdy obowiązywała inna norma. Uznaje się zasadę „lex retro non agit” – akt prawotwórczy nie działa wstecz. Ale są wyjątki: w prawie karnym przyjmuje się, że ma być stosowana norma przewidującą karę łagodniejszą obowiązującą w chwili wymierzania kary, a nie norma surowsza obowiązująca w chwili popełnienia przestępstwa.
- data końcowa – data wskazana przez akt prawotwórczy wskazana w sposób precyzyjny (np. w ustawie budżetowe) lub nieprecyzyjny (np. na czas epidemii).

Obowiązywanie w przestrzeni (określone terytorium zamieszkiwane przez ludzi):
- terytorium państwa to: przestrzeń powierzchni kuli ziemskiej, wody przybrzeżne, przestrzeń powietrzna, złoża geologiczne –wszystko to w granicach danego państwa, a więc terytorium państwa obejmuje powierzchnię lądową, wodną i powietrzną. Ponadto terytorium państwa to także: siedziby jego przedstawicielstw zagranicznych na terytorium innego państwa, jego statki wodne i powietrzne poza granicami danego państwa.
- normy prawa obowiązują: na terytorium całego kraju, na części jego terytorium (np. zagrożenia żywiołowe), w granicach lokalnych samorządów, na terenie województwa, gminy – widać więc moc przestrzenną lub lokalną norm prawa.

Obowiązywanie co do osób czyli podmiotów, adresatów prawa:
- w tej płaszczyźnie są przyjęte różne zasady w zależności od gałęzi prawa, zasada stosowana do całego systemu to:
1) obywatelstwo – przynależność formalnoprawna do danego państwa (osoby posiadające polskie obywatelstwo)
2) zamieszkiwanie – obywatele i posiadający obywatelstwo innych krajów
3) obywatelstwo poza własnym krajem – chodzi o naruszenia prawa przez obywateli polskich na terytorium innych krajów
4) podmiotowość określona indywidualnie lub rodzajowo – np. żołnierze, policjanci oraz cudzoziemcy określonych przez prawo kategorii, zasada podmiotowości – o mocy obowiązującej normy prawa względem osób rozstrzyga konkretny akt prawa.

26. Budowa aktu normatywnego.

W budowie aktu normatywnego wyróżniamy następujące elementy:
1) nazwa rodzajowa aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie)
2) data uchwalenia aktu
3) tytuł aktu określający jego zakres przedmiotowy (np. o samorządzie terytorialnym)
4) preambuła czyli wstęp, w którym ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartości
5) część ogólna, obejmująca przepisy które zawierają elementy wspólne dla norm zawartych w treści przepisów szczegółowych, zwykle elementy hipotez, a także normy sankcjonujące
6) część szczególna, zawierająca zasadniczą materię aktu normatywnego
7) przepisy końcowe (przejściowe, określające termin wejścia aktu w życie)
8) podpis tego kto akt wydał zgodnie z wymaganą procedurą (w przypadku ustaw – prezydent)

27. Wyjaśnij pojęcia tekstu jednolitego i tekstu autentycznego.

Tekst autentyczny – należycie ogłoszony w odpowiednim organie promulgacyjnym tekst aktu normatywnego. W razie sporów co do treści prawa jest to tekst ostatecznie wiążący. Przykłady tekstów autentycznych: teksty wszystkich należycie opublikowanych poprawek do aktu normatywnego.

Tekst jednolity – często trudno się posługiwać tekstami autentycznymi ze względu na umieszczenie ich w różnych numerach np. Dziennikach Ustaw. Dlatego ustawodawca upoważnia odpowiednie organy (np. ministra) do opublikowania pierwotnego tekstu aktu normatywnego wraz z naniesionymi nań wszystkimi poprawkami. Tekst ten ogłoszony w postaci obwieszczenia w odpowiednim organie promulgacyjnym to właśnie tekst jednolity. W razie wątpliwości do jego treści rozstrzygają nadal teksty autentyczne aktu normatywnego – pierwotny i wszystkich poprawek.

28. Wyjaśnij pojęcia: inkorporacja, unifikacja i kodyfikacja prawa.

Inkorporacja prawa – prosta, prymitywna postać systematyzacji prawa, zebranie w jedną całość obowiązujących w jakiejś dziedzinie norm prawnych oraz uporządkowanie ich wg treści. Jest to działalność porządkująca, w której toku i wyniku prawo obowiązujące nie ulega zmianie.

Usystematyzowany zbiór przepisów prawa z jakiejś dziedziny ujętych w porządku chronologicznym. W inkorporacji mieszczą się wszystkie przepisy prawa, np. handlowego, finansowego, podatkowego, tzn. normy ustawowe, rozporządzenia i zarządzenia oraz niektóre uchwały, jeżeli ich treść dotyczy danej dziedziny stosunków społecznych.

Inną postacią inkorporacji jest ogłoszenie jednolitego tekstu wielokrotnie nowelizowanej ustawy.

Dokonuje jej organ państwa bądź też osoba prywatna czy prywatna instytucja (np. biblioteka).

Kodyfikacja prawa (w wyniku której powstaje kodeks) – to również usystematyzowany zbiór przepisów i norm prawa obejmujący zasady i instrukcje prawa oraz podstawowe normy danej gałęzi prawa. Kodyfikacje składają się z części i rozdziałów, przy czym w częściach grupuje się osobno normy ogólne danej gałęzi prawa, osobno zaś normy szczegółowe tejże dziedziny ujęte zasadniczo przedmiotowo. Kodyfikacje mogą obejmować zarówno normy ustawowe (kodeks karny, cywilny, rodzinny, opiekuńczy) jak również rozporządzeniowe (kodeks drogowy).

Tę działalność prowadzi tylko państwo.

Unifikacja prawa – kodeksy są niekiedy środkiem do unifikacji prawa w skali całego kraju. Jest to zjawisko pożądane, bo ułatwia życie obywatelom i pracę organom stosującym prawo. Jest potrzebna gdy na terenie danego kraju w różnych regionach obowiązują różne przepisy prawne regulujące te same kwestie.

29. Co to jest wykładnia prawa?

Wykładnia prawa (inaczej interpretacja) – proces myślowy zmierzający do ustalenia rzeczywistego, autentycznego znaczenia intencji prawodawcy wyrażonej w przepisach prawnych oraz zakresu treści merytorycznej normy, a także znaczenia użytych w niej sformułowań słownych.

Cel wykładni prawa: odczytanie intencji prawodawcy, precyzowanie niezbyt ścisłych sformułowań w przepisach prawa, ograniczanie lub usuwanie dowolności w stosowaniu prawa, utrwalanie praworządności.

30. Omów wykładnię ze względu na jej zakres (wynik) końcowy.

Porównując wnioski płynące z wykładni dokonywanej w różny sposób możemy nieraz stwierdzić, że są one niezgodne a nawet rozbieżne. Wtedy należy dokonać wyboru spośród rozmaitych „właściwych” znaczeń przepisu. W ten sposób mamy:
a) wykładnia literalna (dosłowna) ma miejsce gdy spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych wykładni wybierzemy te, które zostały ustalone dzięki zastosowaniu reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka
b) wykładnia rozszerzająca – wychodzi ona poza zakres znaczenia ustalonego w wyniku przeprowadzenia wykładni literalnej
c) wykładnia zwężająca – przyjmuje ona węższe rozumienie przepisu niż wynikałoby to z wykładni literalnej

31. Omów wykładnię ze względu na podmioty jej dokonujące.

a) wykładnia autentyczna – dokonywana jest ona przez ten podmiot, który przepisy ustanowił
b) wykładnia legalna – dokonywana jest ona przez upoważniony do tego organ państwa. W stosunku do ustaw generalne upoważnienie Konstytucja RP przyznaje Trybunałowi Konstytucyjnemu. Jest to wykładnia legalna ogólna. Ponadto szczegółowe upoważnienia do dokonywania wykładni prawa w pewnej dziedzinie są niekiedy zawarte w ustawach tworzących urząd resortowego ministra. Ta wykładnia to wykładnia legalna delegowana.
c) wykładnia organów stosujących prawo – takiej wykładni na użytek aktów stosowania prawa objętych kompetencją danego organu mogą dokonywać wszystkie organy władzy publicznej. Szczególne znaczenie ma wykładnia sądowa, która jest dokonywana w procesie stosowania prawa przez sądy pierwszej jak i wyższych instancji.

Wykładnię autentyczną oraz różne postacie wykładni legalnej dokonywane w procesie stosowania prawa określa się czasem zbiorczym pojęciem wykładni operatywnej i przeciwstawia interpretacji prawa dokonywanej przez teoretyków i znawców prawa (wykładnia doktrynalna – każdy może dokonywać wykładni prawa na swój sposób, nie ma ona jednak dla nikogo mocy wiążącej).

32. Przedstaw reguły interpretacyjne wykładni.

Zastosowanie tych reguł pozwala ustalić „właściwe” znaczenie przepisów prawnych. Innymi słowy: są to reguły „przekładu” norm prawnych na przepisy. Oto najczęściej wykorzystywane reguły interpretacyjne językowej wykładni prawa:
a) tego co jasne i oczywiste nie należy poddawać obróbce interpretacyjnej
b) do tekstu przepisu niczego nie wolno dodawać, ani niczego odejmować
c) zwrotom języka prawnego nie należy bez wyraźnego powodu nadawać innego znaczenia, niż to, które zwroty owe posiadają na gruncie języka naturalnego
d) jeżeli w danym akcie normatywnym użyty jest specyficzny zwrot (termin) języka prawnego należy go rozumieć zgodnie ze znaczeniem nadanym mu w tym języku
e) zwroty jednobrzmiące użyte w tekście aktu normatywnego należy rozumieć jednolicie
f) zwrotów brzmiących odmiennie nie należy rozumieć jednolicie lecz odmiennie
g) wyjątków od reguł ogólnych nie wolno interpretować rozszerzająco

34. Co rozumiesz pod pojęciem „stosowanie prawa” ?

Stosowanie prawa – jest procesem decyzyjnym obejmującym wiele czynności podmiotów uprawnionych lub zobowiązanych do urzeczywistnienia normy prawa w określonej dziedzinie stosunków społecznych. W procesie tym wyróżniamy:
1) wstępne ustalenie prawdopodobieństwa pojawienia się faktu, z którym, obowiązujące normy wiążą określone skutki prawne
2) udowodnienie zaistnienia faktu, z którym obowiązujące normy wiążą określone skutki prawne
3) ustalenie treści obowiązującej normy prawnej określającej skutki prawne zaistnienia faktu (ustala się czy wchodzące w rachubę przepisy obowiązują w danym czasie i miejscu oraz wyprowadza się normę z przepisów czyli dokonuje się wykładni prawa)
4) konfrontacja udowodnionego faktu z ustaloną treścią obowiązującej normy
5) ustalenie skutków prawnych danego faktu w świetle danej normy, podjęcie stosownej decyzji władczej
6) wykonanie podjętej decyzji

35. Dlaczego w prawie karnym nie można stosować analogii ?

Zastosowanie analogii w prawie jest jedną z dwóch form wypełniania luk w prawie (druga to wydanie brakujących norm prawa). Polega na tym, że stosujący prawo organ dostosowuje do określonego zdarzenia między podmiotami prawa normę najbardziej zbliżoną do takiej, która powinna być wcześniej wydana. Analogia w prawie to podciąganie przez stosującego prawo zaistniałego faktu pod normę najbardziej do niego zbliżoną, czyli traktowanie owych sytuacji jako „pasujących” do wybranej przez stosującego prawo, normy.

Analogia w prawie występuje w dwojakiej postaci: jako analogia ustawy (analogia legis) dostosowująca do nieunormowanych stosunków społecznych normę najbardziej zbliżoną zamieszczoną w innym akcie prawa, ale tylko takiej samej rangi; oraz jako analogia prawa (analogia iuris) wykorzystująca do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy pojęcia, zasady i instytucje całego systemu prawa danego państwa. Ta postać analogii nie jest dopuszczalna w polskim systemie prawa. Natomiast analogię legis w ograniczonym zakresie dopuszcza polskie prawo cywilne i administracyjne.

Polskie prawo karne wyklucza możliwość wykorzystania analogii dla rozstrzygnięcia konkretnych nie unormowanych spraw. Wynika to z podstawowej zasady tej gałęzi prawa a mianowicie nullum crimen sine lege czyli „nie ma przestępstwa i kary bez ustawy”. Wg polskiego kodeksu karnego przestępstwem jest tylko czyn zagrożony karą przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

36. Cechy praworządności.

Praworządność – jest stanem faktycznym polegającym na tym, że państwo działa za pośrednictwem swoich organów zgodnie z obowiązującym prawem (przestrzega prawa). Oznacza to, że proces sprawowania władzy publicznej w państwie opiera się przede wszystkim na prawie. Praworządność wyraża się w tym, iż decyzje władcze funkcjonariuszy publicznych są zarówno co do swej merytorycznej treści, formy i trybu podejmowania wyznaczane przez obowiązujące prawo.

Praworządność:
- dotyczy działań państwa, nie zaś innych podmiotów (osób fizycznych, prawnych – niepaństwowych) choć zachowania tych podmiotów mają wpływ na stan porządku prawnego w państwie. Nie ma praworządności jeśli mimo znanych państwu naruszeń prawa dokonanych przez wyż.wym. podmioty państwo ich nie sankcjonuje, państwo stosuje sankcje wobec podmiotów, które prawa nie naruszyły, państwo narusza dyspozycje norm prawnych.
- praworządności się nie narusza, naruszać można normy prawne, jeśli państwo to czyni – nie ma praworządności
- praworządność istnieć może tylko w takim państwie, w którym prawo określa granice władzy publicznej, zadania, kompetencje i tryb działania jej organów.
- nie każde naruszenia prawa przez państwo jest równoznaczne z brakiem samorządności, zależy to od wrażliwości oceniającego.

Funkcjonują dwie konkurencyjne koncepcje praworządności:
1) praworządność formalna – za praworządne uznaje się państwo, w którym prawo pozytywne jest przez nie przestrzegane. Z tego punktu widzenia treść tego prawa jest obojętna. Przyjmuje się, że przestrzeganie prawa przez państwo jest wartością samoistną, ponieważ daje obywatelom poczucie pewności i obliczalności decyzji podejmowanych przez władze publiczne.
2) praworządność materialna – za praworządne uznaje się państwo, które nie tylko przestrzega prawa ale w którym prawo pozytywne spełnia pewne postulaty aksjologiczne odnoszące się do jego treści i formy. Prawo pozytywne powinno: być równe dla wszystkich, deklarować podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela, zawierać gwarancje realizacji tych wolności i praw. W świetle tej koncepcji nie praworządnym byłoby państwo, w którym: nie przestrzega się prawa pozytywnego, co prawda przestrzega się je ale prawo to nie zachowuje uniwersalnego standardu wolności i praw.

37. Omów gwarancje materialne praworządności.

Gwarancje materialne – taki sposób zorganizowania życia społecznego, ekonomicznego i politycznego w państwie, który uczyni naruszanie prawa przez państwo mało prawdopodobnym lub zminimalizuje jego zasięg. Zakładają one, iż ustrojowe założenia trójpodziału władzy, demokratyczne formy powoływania organów państwa, nadrzędność władzy ustawodawczej nad wykonawczą oraz system kontroli państwowej zapewniają poszanowanie prawa w codziennej działalności tych organów a także obywateli. Do tych gwarancji zaliczamy: demokrację polityczną wraz z jej mechanizmami decyzyjnymi i kontrolnymi, wysoki poziom dobrobytu społecznego, wysoki poziom ogólnej, prawnej i politycznej kultury obywateli.

38. Omów gwarancje formalne praworządności.

Gwarancje formalne (instytucjonalne) – zawierają odpowiednie normy prawa o treści zasad ustrojowych, normy określające procedury prawotwórcze oraz zasady i tryb postępowania w czasie ich obowiązywania. Wyrażają się one w istnieniu prawem określonych mechanizmów kontroli nad przestrzeganiem prawa przez państwo w toku jego stanowienia i stosowania. Ważniejsze z nich to: gwarancje ustrojowe związane z cechami ustrojowymi państwa (np. trójpodział władz, swoboda działania legalnej opozycji), gwarancje legislacyjne związane ze sposobami tworzenia prawa i z formalnymi cechami samego prawa (np. zasada prymatu konstytucji nad ustawami i prymatu ustaw nad innymi aktami normatywnymi), gwarancje proceduralne związane ze stosowaniem prawa (np. istnienie wieloinstancyjnego postępowania sądowego).

40. Co rozumiesz pod pojęciem świadomości prawnej ?

Świadomość prawna jest częścią świadomości społecznej. Pozostaje również w bliskim związku ze świadomością moralną. Na świadomość prawną danego społeczeństwa składa się całokształt występujących w nim poglądów, wyobrażeń, przekonań, idei, przedstawień o prawie danego państwa i prawie innych państw, a także o prawie międzynarodowym. Nie ma znaczenia czy te poglądy i idee są prawdziwe czy fałszywe. Elementem świadomości prawnej są również oceny dotyczące obowiązującego prawa oraz zachowań ludzi, z punktu widzenia ich zgodności lub niezgodności z wymogami prawa, legalności lub nielegalności. To także całokształt postulatów co do tego jakie powinno być prawo aby było sprawiedliwe, skuteczne i bliskie wg przekonania oceniającego.

Na świadomość prawną składają się więc trzy elementy: znajomość prawa i jego zasad, ocena prawa i postulaty co do tego jakie ono powinno być.
Świadomość prawna obejmuje także ideologię prawną, czyli pewne uogólnienia teoretyczne na temat państwa i prawa. Angażuje rozumową i uczuciową stronę psychiki ludzkiej. Jest ona zjawiskiem społecznym i psychicznym gdzie obok elementu racjonalnego i uczuciowego występuje też element woli.

42. Pojęcie i cechy stosunku prawnego.

Stosunek prawny – jeden z rodzajów stosunku społecznego, który zachodzi między co najmniej dwiema osobami, z których przynajmniej jedna oddziałuje na drugą. Stosowanie prawa jest procesem zmierzającym do podjęcia decyzji rozstrzygającej w oparciu o normy prawa jakiegoś problemu z zakresu określonej dziedziny życia społecznego. W procesie tym następuje swoista synteza normy prawa z konkretnym zachowaniem człowieka, zwanym zdarzeniem lub faktem prawnym.

Stosunki prawne są dwustronne lub wielostronne.

Zachodzą one między osobami fizycznymi, osobami prawnymi, między osobą fizyczną a osoba prawną.

Podstawę stosunków prawnych tworzą: dobra materialne, dobra niematerialne np. prawa autorskie, zachowania ludzi i normy prawa.

Stosunek prawny powstaje jako efekt posiadanych uprawnień lub obciążających obowiązków.

Istnieją następujące rodzaje stosunków cywilnoprawnych: wyróżnione ze względu na metodę regulacji prawnej - stosunki cywilnoprawne, prawnoadministracyjne, prawnokarne; wyróżnione ze względu na liczbę podmiotów, które w nich uczestniczą – stosunki prawne dwustronne, prawne wielostronne; wyróżnione ze względu na „stopień aktualizacji” tj. wyodrębnione co do tożsamości, podmiotów stosunku prawnego.

Cechy stosunków cywilnoprawnych: strony tych stosunków są równoprawne, nawiązanie stosunków jest dobrowolne, treść i przedmiot stosunku jest określana swobodnie przez strony. Sankcjami, jakie grożą w przypadku naruszenia uprawnień lub niewykonania obowiązków z zakresu prawa cywilnego są sankcja nieważności czynności prawnej lub sankcja egzekucyjna.

Cechy stosunków prawnoadministracyjnych: strony tych stosunków nie są równoprawne, jedna ze stron zajmuje pozycję władczą w stosunku do drugiej, zawiązanie stosunku prawnego może nie być dobrowolne dla jednej strony (np. obywatela) a nawet obu jego stron, przedmiot i treść stosunku nie mogą być dobrowolnie ustalane przez strony. Sankcjami jakie grożą w przypadku nie wykonania obowiązków nałożonych na strony są sankcja egzekucyjna i niekiedy posiłkowo-karna.

Cechy stosunków prawnokarnych – stosunki prawnokarne nawiązywane są w wyniku popełnienia przez indywidualnego sprawcę czynu zabronionego przez ustawę karną, strona tego stosunku (obok przestępcy) jest państwo działające za pośrednictwem kompetentnych organów, położenie prawne stron tych stosunków wyznaczone jest przez normy iuris cogentis, sankcje mają charakter karny a posiłkowo – egzekucyjny

Cechy stosunków wyróżnionych ze względu na liczbę podmiotów, które w nich uczestniczą: są to stosunki prawne dwustronne i wielostronne.

Cechy stosunków wyróżnionych ze względu na „stopień aktualizacji”: stosunki dwustronnie(wielostronnie) i jednostronnie zindywidualizowane oraz stosunki obustronnie niezindywidualizowane. Indywidualizacja to możność wskazania co do tożsamości i podmiotu stosunku.

43. Elementy stosunku prawnego.

Struktura stosunku prawnego obejmuje:
- podmioty (osoby fizyczne i prawne), osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, uczestników tego samego stosunku prawnego
- przedmiot stosunku prawnego – może nim być określone zachowanie lub przedmiot materialny albo niematerialny (prawa autorskie)
- treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązki podmiotów stosunku prawnego

Czy tekst był przydatny? Tak Nie

Przeczytaj podobne teksty

Czas czytania: 44 minuty

Podobne tematy