Cenowa elastyczność popytu jest miara wpływu zmian cen określonego dobra na zmianę popytu na dane dobro. Jest wyrażana w procentach, informuje, o ile procent zmienił się popyt wskutek zmiany cen.
Tak, więc elastyczność cenowa popytu pozwoli na zmierzenie siły reakcji kupujących na każdą zmianę ceny.
Badania decyzji nabywczych pojedynczych konsumentów wykazują, iż zmiana ceny danego dobra może wywołać różne reakcje poszczególnych nabywców. Jeżeli dokonamy analizy zmian w wielkości zapotrzebowania na skutek spadku ceny np. o 10%, okaże się, że w zależności od charakterystyki produktu i nabywcy reakcja może być różnie nasilona.
Zauważmy, iż dla zbadania stopnia elastyczności cenowej popytu używamy relacji procentowych zmian w wielkości popytu do procentowych zmian w cenie. Tak więc:
Elastyczność cenowa popytu to relacja procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany ceny.
Cenowa elastyczność popytu
Cenowa elastyczność popytu mówi o wpływie zmian ceny na ilość nabywaną danego dobra
Gdy elastyczność popytu osiąga duże wartości ujemne, wówczas mówi się o wysokiej elastyczności. Popyt jest wówczas bardzo czuły na zmianę ceny. Gdy zaś elastyczność wyraża się małą liczbą ujemną, popyt jest relatywnie mało wrażliwy na zmiany ceny. Mówimy wówczas, że elastyczność popytu jest niska.
Wzór 1. Współczynnik cenowej elastyczności popytu, gdzie
- współczynnik cenowej elastyczności popytu
- względna zmiana popytu
- względna zmiana ceny
Elastyczność cenową popytu wykorzystujemy do obliczenia, o ile powinniśmy podnieść cenę by zlikwidować nadwyżkę popytu lub o ile powinniśmy zlikwidować nadwyżkę podaży.
Gdy elastyczność cenowa popytu osiąga duże wartości ujemne mówimy o wysokiej elastyczności.
Poziom elastyczności cenowej zależy od substytucji, skali zmiany cen oraz okresu jaki ma popyt na dostosowanie się do nowego poziomu cen.
Cenowe grupy elastyczności popytu
- popyt sztywny (elastyczność cenowa=0)dotyczy podstawowych grup żywności np. ziemniaki
- popyt mało elastyczny(elastyczność cenowa od 0 do -1)dotyczy opłat stałych żywności, odzieży, obuwia
- popyt proporcjonalny (Ec=-1)dotyczy towarów markowych i używek.
- popyt elastyczny (Ec <-1) dotyczy towarów luksusowych, wydatków na sport i rekreacje.
Łączna wartość wydatków poniesionych przez nabywców jest iloczynem ceny i zakupionej ilości, skutki obniżenia ceny na wartości wydatków zależą od poziomu elastyczności popytu.
Determinanty popytu
Rodzaj elastyczności popytu zależy głównie od charakteru danego dobra. Czyli elastyczność cenowa popytu w poszczególnych przypadkach zależy od pewnych czynników określających ten charakter towaru.
Wyróżniamy następujące determinanty elastyczności popytowej:
1. stopień dostępności substytutów – ze względu na działanie poznanego już efektu substytucyjnego, łatwiej rezygnujemy z zakupu drożejącego dobra w warunkach powszechnej dostępności dóbr zastępczych; tak więc dostęp do substytutów powoduje wyższą elastyczność cenową popytu.
2. czas- zauważmy, iż często w warunkach ograniczeń czasowych nasze akcje są zakłócone (nie pełne); oznacza to iż do pełnej reakcji potrzebujemy więcej czasu; tak wiec w długim okresie nasz popyt staje się bardziej elastyczny cenowo. Jeżeli uwzględnić jednak zjawisko tzw szoku cenowego, może się okazać iż w krótkim okresie nasze reakcje na przykład na wzrost ceny są bardzo żywe, w dłuższym czasie „szok” przemija.
3. udział wydatków na badane dobro w wydatkach globalnych konsumenta – naturalnie 10% wzrost ceny papieru toaletowego wywoła słabsze reakcje niż 10% wzrost ceny pojazdów.
4. rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny niż na dobra luksusowe
5. poziom ceny towaru - im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa
Mieszana elastyczność popytu
Mieszana elastyczność popytu mierzy reakcję wielkości popytu na jedno dobro za zmianę ceny dobra pokrewnego. Dodatnia elastyczność mieszana oznacza na ogół, że rozpatrywane dobra są substytutami. Ujemna elastyczność mieszana oznacza zwykle, że dane dobra są wzajemnie komplementarne.
Mieszana elastyczność popytu mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zależnych na ilość nabywaną danego dobra.
Wzór 2. współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu
- współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu
- względna zmiana popytu na dobro A
- względna zmiana ceny dobra B
Znak ujemny współczynnika oznacza dobra komplementarne, dodatni zaś substytucyjne.
Elastyczność dochodowa popytu
Elastyczność dochodowa popytu jest miara, która informuje nas o tym ,w jaki sposób zmiana dochodów ludności ma wpływa na wielkość popytu na dane dobro. Mierzony się ją w procentach czyli o ile procent zmienił się popyt na dane dobro wskutek procentowej zmiany wielkości dochodu. Popyt może być względem dochodów:
* sztywny – popyt na dane dobro nie zmienia się pod wpływem zmian dochodów;
* proporcjonalny – popyt na dane dobro zmienia się w takim samym stopniu, w jakim zmieniają się dochody ludności,
* elastyczny – procentowe zmiany popytu są większe niż procentowe zmiany dochodów.
Elastyczność dochodowa popytu mówi przedstawia zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną danego dobra.
Wzór 3. współczynnik dochodowej elastyczności popytu
Wyróżnia się:
- dochody nominalne – wyrażony w jednostkach pieniężnych
- dochody realne – wyrażają to, co można nabyć za dochód nominalny przy istniejącym poziomie cen.
Elastyczność dochodów popytu mierzy reakcję popytu na zmiany dochodu przy założeniu, że cena danego dobra oraz ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych pozostają stałe.
Prawo Engla wskazuje na związek między dochodami a udziałem wydatków na żywność w wydatkach ogółem.
Elastyczność dochodowa jest niezbędna do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego, zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności. Takie prognozy będą wykorzystywane przy podejmowaniu przez przedsiębiorstwa decyzji inwestycyjnych, planowaniu przez państwo wpływów budżetowych z podatku od sprzedaży.
Elastyczność dochodową popytu wykorzystuje się do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności
Sposoby obliczania elastyczności popytu
1. Metoda punktowa:
Elastyczność punktowa, dotyczy zmian ciągłych i oblicza się ją geometrycznie z krzywej popytu (podaży), odnosi się do poszczególnych punktów krzywej:
Wzór 4.
2. Metoda graficzna
Przedstawiona jest za pomocą funkcji popytu, która jest graficznym wyrazem krzywej. Wyraża się wzorem:
Wzór 5.
ZADANIE 1.
Przy cenie 200zł turyści zgłaszają popyt na 779 biletów lotniczych. Przy tej samej cenie biznesmeni, podróżujący służbowo, zgłaszają popyt na 671 biletów. Przy cenie 210 turyści zgłaszają popyt na 619 biletów, zaś biznesmeni na 541 biletów. Zakładając, że funkcje popytu turystów i biznesmenów są liniowe, ile wynosi elastyczność cenowa rynkowego popytu na bilety przy cenie równej 200?
a) -4;
b) -20;
c) -5,89;
d) -0,02;
e) żadna z powyższych.
Gdy cena będzie równa 200 to popyt rynkowy wyniesie 1450, ponieważ jest 779 ze strony turystów i 671 ze strony biznesmenów co razem da nam 1450.
779+671=1450
Jednak przy cenie 210 popyt spada do 1160, gdyż jest 619 ze strony turystów i 541 ze strony biznesmenów co daje nam 1160
619+541=1160
Występuje różnica 290 biletów (1450-1160=290)
Zatem możemy obliczyć elastyczność cenową popytu rynkowego:
Odp. Cena elastyczności rynkowej popytu na bilety przy cenie równej 200 wynosi –4.
Zadanie 2.
Funkcja popytu na dobro X dana jest wzorem:
Jaka jest cenowa elastyczność popytu na to dobro?
Z zadania wynika, że D=100 podstawiamy do równania:
Ppx=4-2cX+1/100*100=4-2cX+1=5-2cX
Żeby wyznaczyć cenową elastyczność popytu musze skorzystać z następującego wzoru:
co możemy skrócić, gdyż:
dzięki pochodnej funkcji popytu co daje dPpx/dcx= -2
Odp. Cena elastyczności popytu na to dobro wynosi –2/3