1. Historyczne formy organizacji społeczeństwa
rozwój społeczny- zanik lub powstawanie niektórych zjawisk społecznych, tworzenie nowych wartość, norm i modeli zachowań.
Socjologia wyróżnia trzy rodzaje teorii rozwoju społeczeństwa.
a) teoria linearna, zakładająca że społeczeństwo ulega przemianom w toku rozwoju historycznego. Zmiany są nieprzypadkowe, ścisłe, zdeterminowane i ukierunkowane, przebiegające od fazy pierownej do fazy docelowej. Przedstawiciel Herbert Spencer, Karol Marks
b) teorie cykliczne, zakładające, że zmianypolegają na przechodzeniu od jednej fazy do drugiej a następwnie na powrocie do fazy przejściowej. Według Giambattisty Vica społeczeństwo w trakcie rozwoju przechodzi przez trzy okresy: wiek boski (ustrój teokratyczny), wiek bohaterów (ustrój republiki), wiek ludzi (demokracja). Te trzy fazy powracają w zmienionych formach.
c) Teorie dychotomiczne, zakładają przechodzenie społeczeństwa z jednej struktury społecznej w drugą.
Typologia społeczeństw wg marksistów
- społeczeństwo pierwotne- najwcześniejsza a zarazem najbardziej prymitywna forma społeczeństwa.
- społeczeństwo niewolnicze, którego podstawą była instytucja niewolnictwa
- społeczeństwo feudalne- charakteryzowało się hierarchiczną strukturą wynikająca z zależności pomiędzy właścicielami ziemskimi a innymi grupami społecznymi
- społeczeństwo kapitalistyczne oparte na prywatnej własności środków produkcji
- społeczeństwo socjalistyczne- oparte na społecznej własności środków produkcji oraz centralnie planowanej i zarządzanej gospodarce.
Współczesna typologia społeczeństw
- społeczeństwo pierwotne- oparte na przypisanych rolach, którego podstawą są wspólnoty rodowe i klany.
- społeczeństwo rolnicze, chłopskie, feudalne - ścisła hierarchia społeczna, silnie zróżnicowana pod względem kulturowym
- społeczeństwo industrialne- ujednolicenie wzorów społecznych zachowań i umasowienie kultury powodowane postępem naukowo-technicznym.
2. Współczesne formy organizacji społeczeństwa
a) społeczeństwo postindustrialne
- po raz pierwszy zastosowali to pojęcie Alain Touraine i Daniel Bell
- przyjmuje się, że jeżeli ponad 50% zatrudnionych pracuje w usługach to mamy do czynienia ze społ. Postindustrialnym
- w gospodarce dominują wielkie ponadnarodowe korporacje finansowo-przemysłowe
- produkcja ma charakter masowy
- większość ludności zamieszkuje wielkie aglomeracje
- rozwój kultury masowej
b) społeczeństwo globalne
- twórca koncepcji Herbert Marshall McLuhaN
- wizja współczesnego świata jako „globalnej wioski”, w której odległości nie odgrywają już tak istotnej roli a możliwości komunikowania się są nieograniczone
- powszechny dostęp do prasy radia i TV ma wpływ na kształtowanie się świadomości człowieka
c) społeczeństwo informacyjne
- informacja jest takim samym towarem jak żywność, odzież, sprzęt,
- podstawową cecha społeczeństwa jest powszechności dostępu do informacji
d) społeczeństwo masowe
- charakteryzuje się znacznym zurbanizowaniem
- wysoka gęstość zaludnienia
- ogromne znaczenie środków masowego przekazu
- zanik wyższych ideałów
- brak wpływu religii na życie społ.
- Społeczeństwo konformistyczne
- Konsumpcyjny stosunek do życia
- Bierność w życiu politycznym
e) społeczeństwo wolnego czasu
- skrócenie czasu pracy
- czas wolny wypełniany jest zwykle dodatkową pracą
- osłabienie więzi rodzinnych
- pracoholizm
f) społeczeństwo otwarte
- Henri Bergson, Karl Raimund Popper
- Społ. Wolne i demokratyczne
- Zapewnia obywatelom możliwość dokonywania wyborów i ponoszenia za nie odpowiedzialności
- Koncepcja społ otwartego opiera się na tolerancji i pluralizmie
- Akceptuje różnice światopoglądowe, polityczne, rasowe, narodowościowe
- Panują tam pełne swobody polityczne, sprawiedliwość i poszanowanie prawa
g) społeczeństwo zamknięte
- Platon, Karol Marks
- Obowiązują tu sztywne reguły w postaci nakazów i zakazów
- Odcięcie się od obcych wpływów
- Życie jednostki podporządkowane było interesowi państwa i ogółu społ.