Behawioryzm - wykład

Behawioryzm

BEHAWIORYZM - (z ang. behavior – zachowanie się) Jest to kierunek w psychologii zajmujący się naukowym badaniem obiektywnie dostrzegalnych zachowań człowieka i zwierzęcia bez możliwości obserwacji zjawisk psychicznych (np. świadomości). Behawioryści skupiają się tylko na obiektywnie dostrzegalnych zachowaniach a dyskontują się od umysłowej działalności człowieka. Twórcą tego kierunku był John B. Watson, który w 1913 roku opublikował swoje głośne dzieło, pt. "Psychologia z punktu widzenia behawiorysty". Watson co prawda odrzucał początkowo świadomość, gdyż wg niego jest ona przedmiotem psychologii fikcyjnej, a więc nie może być częścią nauki, to jednak z czasem przyjął, że być może świadomość istnieje, ale nie można jej badać. Twierdził również, że psychologia potrafi opisać zachowanie człowieka w sposób mierzalny oraz możne wyjaśnić i kierować tym zachowaniem ( lecz tylko po przez manipulowanie środowiskiem zewnętrznym). Człowiek wg behawiorystów działa w myśl koncepcji: S – R (bodziec – reakcja = stimulus – reaction). Oznacza to, że środowisko jest układem aktywnym, człowiek zaś układem reaktywnym, którym nie kierują wewnętrzne motywy i dążenia.

Ponadto uważali, że:
a) Uczenie się ma charakter uniwersalny, pozwalający na wyjaśnienie złożonych procesów. Uczenie się jest zatem niczym więcej niż przyswajanie nowego zachowania.
b) Łatwiej będzie im wykryć ogólne prawa S=R, posługując się wyłącznie metodą eksperymentalną. Behawioryści prowadzili badania na prostych organizmach, np. szczurach. Badania prowadzone na zwierzętach stało się dla behawiorystów podstawą badań psychologicznych .
c) Na te same bodźce ludzie różnie reagują.
d) Ta sama reakcja pojawia się pod wpływem różnych bodźców, co ułatwia manipulowanie człowiekiem.
e) Neobehawioryści sugerują, że pomiędzy S i R coś się znajduje --> S-O-R
f) Skinner uważał, że: "Człowiek może być kierowany przez środowisko, ale należy pamiętać, że środowisko jest prawie całkowicie ukształtowane przez niego".

Inżynieria behawiorystyczna

Behawioryści uważali, że można wpłynąć na zachowania społeczne, jednocześnie kontrolując je. Inżynieria nazywana jest również technologią zachowania. Celem tej dziedziny nie jest zmiana stanów wewnętrznych takich jak poczucie winy, lęk, czy siła woli, lecz modyfikacja reakcji człowieka, które są obserwowane i mierzalne. Parametry zachowania można jednoznacznie określić jako parametry przedmiotów zewnętrznych, np. biały, czy telewizor. Jeśli psycholog stwierdził, że celem jego zabiegów jest wyeliminowanie, np. reakcji agresywnych demonstrowanych przez ucznia i jednocześnie ukształtowanie u niego takich, czy innych zachowań afilicyjnych to zamiar ten jest całkowicie jasny i jednoznaczny. Co więcej na podstawie pewnych zewnętrznych kryteriów takich jak działanie ucznia w grupie rówieśników można stwierdzić w jakich sytuacjach cel ten został osiągnięty.

Neobehawioryzm

Neobehawioryzm - Jest to "nowa" wersja behawioryzmu. Twórcą tego kierunku był Edward Tolman, który do modelu S-R dołączył "O" co oznacza zmienną pośredniczącą, na którą składają się:
a) Zachowanie celowe
b) Nawyki
c) Konstrukty poznawcze
d) Potrzeby jako wewnętrzne bodźce motywujące
Tolman mówił o behawioryzmie teologicznym, czyli celowościowym. Zauważył, że to co modyfikuje zachowane człowieka to CEL. W wyjaśnianiu zachowania się bardzo istotne jest dążenie do celu. Sama celowość zachowania się organizmu polega na tym, że dąży on zawsze do zaspokojenia określonych potrzeb

Prawa S-R

Mają charakter funkcjonalny, tzn. opisują one współwystępowanie sytuacji i określonych zachowań. Są to również prawa o charakterze przyczynowym. Wg behawiorystów manipulując bodźcami, można kształtować człowieka. Większość związków S-R nie jest wrodzona. lecz kształtuje się ona w wyniku procesu uczenia się, tzw. nawyki

Burrhus Frederic Skinner

Jeden z najwybitniejszych psychologów na świecie (ortodoksyjny behawiorysta), twórca teorii uczenia się, który opracował zasady uczenia programowego. W swojej działalności nawiązywał on do behawioryzmu klasycznego Watson’a- popierał dwa poglądy klasycznego behawioryzmu, lecz odrzucał pewne koncepcje fizjologiczne w znaczeniu Pawłowa. Uważał, że w behawioryzmie najważniejsze są nagrody i kary.

Uważał, że:
a) Obserwacje na zwierzętach mają bezpośrednie zastosowanie w interpretacji zachowania ludzkiego.
b) Schemat zachowania rozumiemy jako reakcję na bodziec (jest zadowalające)
c) Badacz powinien się interesować danymi obserwowanymi
d) Wykluczał znaczenie terminów (desygnatów), którymi nauka nie powinna się zajmować.
6. Prawa reakcji i odruchu wg Skinner’a:
a) Prawo progu - mówi o tym, że do wywołania określonej reakcji niezbędna jest pewna minimalna siła bodźca.
b) Prawo latencji - mówi o tym, że istnieje ukryty czas wystąpienia reakcji po zadziałaniu bodźca.
c) Prawo siły reakcji - siła reakcji jest funkcją intensywności bodźca (im silniejszy bodziec, tym silniejsza reakcja).
d) Prawo powinności - reakcja może się pojawić przez pewien czas po ustaniu bodźca
e) Prawo czasowego sumowania - przedłużenie działania bodźca może dać podobny efekt jak nasilenie intensywności bodźca.
7. Dwie odmiany zachowania organizmu wg Skinner’a:
a) Zachowanie reaktywne - ma miejsce gdy zarówno S (bodziec), jak i R (reakcja) są obserwowane wzrokowo oraz gdy reakcja pojawia się jako następstwo S (bodźca).
b) Zachowanie sprawcze - mówimy o nim gdy możemy obserwować R, gdy S nie jest dostępne naszej obserwacji. Zachowanie jest sprawcze, gdy jakaś właściwość organizmu sprawia, iż jest on aktywny i demonstruje reakcje dotychczas mu nieznane.

Rozróżnienie zachowań reaktywnych i sprawczych pozwoliło Skinner’owi precyzyjnie odróżnić warunkowanie klasyczne od instrumentalnego
a) Zachowanie reaktywne - jest następstwem warunkowania klasycznego, tzn. działa bodziec obojętny, następuje wzmocnienie i reakcja odruchu motorycznego.
b) Zachowanie instrumentalne - jest przypadkiem uczenia się. Jest to reakcja, która nie jest poprzedzana określonym bodźcem.
8. Behawioryzm wg Skinner’a:
a) Jest powrotem do oświeceniowego sensualizmu (John Locke).
b) Człowiek jest maszyną, tzn. jest on złożonym układem bodźców, a jego złożoność jest wyjątkowa.
c) Przedstawił człowieka ubezwłasnowolnionego przez środowisko
9. Najważniejsze twierdzenia behawioryzmu:
a) Świadomość nie istnieje, a jeśli istnieje to nie może być przedmiotem psychologii, tzn. nie może rejestrować i sprawdzać przeżyć psychologicznych
b) Człowiek w swoim życiu psychicznym i w reakcjach nie jest autonomiczny, ale zdeterminowany przez środowisko fizycznie i społecznie, a więc poprzez rodzinę, instytucje społeczne, szkołę, media, a także instytucje państwowe.
c) Przedmiotem psychologii są tylko dające się zarejestrować zewnętrzne reakcje na bodźce, a więc ramy zewnętrzne, reakcje fizjologiczne czyli zewnętrzne zachowania.
d) Psychologia może tylko działać na związki między bodźcami (S), a reakcjami (R) bez brania pod uwagę wewnętrznych procesów psychicznych.

Model psychiki

S - ? (Pusta skrzynka) - R
Reakcja jest funkcją bodźca wg wzoru - R = f (S)
Późniejsi behawioryści (np. E. Tolman), zmienili ten model uwzględniając czynności psychiczne (wewnętrzne). Behawioryzm w swoich założeniach metodologicznych zbyt upraszczał rzeczywistość. Przyczynił się on poprzez ostre wymogi badań do ustalenia cennych prawidłowości, np. teoria kształtowania nawyków.

Godność wg Skinner’a - układ bodźców, który nie zmusza do zachowań
Osobowość wg Skinner’a - jest to zespół nawyków powstających w procesie uczenia się lub jest to lustrzane odbicie sytuacji, nie różnicuje cech człowieka.
Środowisko - jest to trwały układ elementów w społeczeństwie
Sytuacja - jest to układ elementów w określonym czasie.