Malbork - zamek pełen tajemnic

Fakty o Malborku

Ludność: - ok. 38 tys. (2008)
Powierzchnia gminy: - 17,15 km kw.
Komunikacja: - ważny węzeł komunikacyjny, drogowy i kolejowy. W Malborku przecinają się szlaki: Gdańsk-Warszawa, Gdańsk-Elbląg, Gdańsk-Toruń, Berlin-Królewiec.
Lokalizacja: - miasto położone we wschodniej części województwa pomorskiego, na skraju Żuław Wiślanych

Terytorium miasta miało kształt prostokąta ciągnącego się wzdłuż wysokiego brzegu Nogatu. Przez środek miasta biegła szeroka ulica - rynek, otoczona podcieniowymi domami. Pośrodku znajdował się ratusz miejski. Od strony Nogatu w 2 połowie XIV w. Zbudowano szkołę Łacińską. Miastu przydzielono 48 łanów ziemi położonej na obu brzegach Nogatu. Dawne przedmieście w XIV wieku włączono w obręb miasta i w ten sposób powstała wschodnia dzielnica zwana Nowym Miastem. Cały organizm miejski otrzymał nowy ciąg murów obronnych z 10 basztami i kilkoma bramami.
Resztki dawnych obwarowań miejskich można jeszcze dziś oglądać na terenie dawnego miasta, wraz z Ratuszem, pozostałościami Szkoły Łacińskiej, kościołem św. Jana Chrzciciela (z końca XIII w.) I basztami Mariacką i Garncarską. W 1945 roku ludność Malborka liczyła jedynie 1200 osób. Zaczął się wówczas okres odbudowy i rozbudowy po licznych zniszczeniach II wojny światowej trwający de facto po dzień dzisiejszy. Malbork jest miastem o dużym zagęszczeniu wielu cennych zabytków związanych z jego bogata historią.

Z punktu widzenia szerokiego grona turystów najciekawsza jest oferta Muzeum Zamkowego. W czasie zwiedzania dawnej siedziby Wielkiego Mistrza Krzyżackiego obejrzeć można wiele odtworzonych wnętrz oraz wystaw stałych, m.in. porcelany, fajansu, dawnego oręża, bursztynu czy rzemiosła artystycznego.

Dodatkowe atrakcje stanowią: widowisko historyczne "Światło i dźwięk", nocne zwiedzanie zamku, turnieje rycerskie, biesiady w zabytkowych salach zamku oraz liczne koncerty. Ta największa gotycka warownia na świecie przyciąga co roku około pół miliona turystów. Niepowtarzalny charakter malborskiego zamku uhonorowany został w 1997r. wpisaniem go na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

"Karwan"- miejsce stacjonowania wozów taborowych i sprzętów wojennych, w Malborku został zaadaptowany do potrzeb centrum konferencyjnego. Dysponuje ono nowoczesną infrastrukturą i sprzętem, które umożliwiają profesjonalną obsługę konferencji, sesji, sympozjów i oficjalnych spotkań.

Najważniejszym walorem naturalnym Malborka jest położenia miasta nad rzeką Nogat- wykorzystywaną do organizacji różnego rodzaju form turystyki wodnej. I tak panoramę miasta można podziwiać z pokładu gondoli, kajaku lub statku spacerowego. Sąsiedztwo Żuław Wiślanych powoduje natomiast, że Malbork stanowi doskonały punkt wypadowy w miejsca bardzo interesujące pod względem historycznym lub krajobrazowym. W okolicy znajduje się, bowiem wiele atrakcji turystycznych, takich jak: pochylnia do transportu statków drogą lądową na kanale Elbląskim i jeziorze Druzno, cmentarze holenderskich Memonitów, kaplice, kościoły, zabytkowe wiatraki.

Zwiedzanie Zamku

Do Zamku dostajemy się poprzez most zwodzony i system bram. Już na pierwszy rzut oka widać, że nawet dziś te umocnienia nadal wywołują szacunek. Przechodzimy przez pierwszą bramę wjazdową i wchodzimy na kryty drewniany most, niegdyś częściowo zwodzony. Mijamy trzy potężne okute stalą bramy, kratownicę z ogromnymi przeciwwagami i już wchodzimy na dziedziniec Zamku Średniego.

Dawniej na tym obszarze mieściły się obiekty gospodarcze, dziś większość pomieszczeń zajmują biura Muzeum, sale wystawowe i wszelkiego rodzaju sklepy, restauracje i obiekty pomocnicze do obsługi ruchu turystycznego. Przed sobą widzimy po przeciwnej stronie dziedzińca masyw Zamku Wysokiego. Za plecami mamy północne skrzydło Zamku Średniego, będącego niegdyś rezydencją Wielkiego Komtura. Dziś mieszczą się tu biura administracji Muzeum. Po lewej stronie dziedzińca znajduje się skrzydło wschodnie, przeznaczone dawniej dla gości Zakonu. Obecnie znajduje się w nim sala koncertowa, sale wystaw okolicznościowych oraz stałe ekspozycje: wystawa bursztynu oraz ekspozycja dawnej broni. Aby dostać się do skrzydła wschodniego, skręcamy zaraz po wejściu w lewo i idziemy aż do drzwi wejściowych, ocienionych przez potężny dąb - pomnik przyrody. Schodzimy w dół i wchodzimy do sali z kolekcją bursztynu. Znajdują się w niej wyroby z bursztynu i srebra stanowiące dumę MZM. Jest to najcenniejsza wystawa na Zamku w Malborku składająca się z biżuterii, elementów zastawy stołowej, szkatuł oraz innych ozdobnych elementów. Znalazłszy się z powrotem na dziedzińcu, wracamy pod dąb i tym razem wchodzimy schodkami do góry. Znajdujemy się na wysokim parterze. Idąc korytarzem możemy podziwiać wyeksponowane malowidła biblijne ze scenami z Apokalipsy. Na końcu korytarza znajduje się kolejna klatka schodowa. Wchodzimy do ekspozycji zabytkowego oręża. Znajduje się tu wiele eksponatów z różnych epok i krajów. Znajdziemy tu broń białą (w tym słynne japońskie miecze samurajskie), broń palną i myśliwską. Ze skrzydła wschodniego wychodzimy poprzez dawną kaplicę Św. Bartłomieja. Obecnie znajduje się w niej sklep z pamiątkami, głównie wyrobami z bursztynu (dość drogi). Po wyjściu możemy odpocząć na ławkach w cieniu drzew okalających fosę na Zamek Wysoki (nieopodal znajduje się sanitariat). Znajduje się tu również głaz-pomnik z pamiątkową tablicą ku czci wszystkich konserwatorów Zamku. Po przeciwnej (zachodniej) stronie mamy wejście do Pałacu Wielkich Mistrzów. Zanim jednak tam się udamy, cofnijmy się nieco i wejdźmy do kompleksu dawnej Łaźni, Studni i Kancelarii. W budynku Łaźni znajduje się obecnie Księgarnia Zamkowa, obok niej kolejny sklep z pamiątkami (nieco tańszy). W kompleksie mieści się również wejście do dawnego pieca, ogrzewającego Wielki Refektarz oraz wejście do Kuchni, obsługującej odbywające się w nim uczty. Wielki Refektarz pełnił funkcje jadalni. Odbywały się w nim huczne uczty z udziałem gości zakonu. Jest to największej sala na Zamku i w ogóle największa sala, jaka powstała w całym zakonnym budownictwie. Ze względu na trwające prace konserwatorskie zarówno Kuchnia jak i Wielki Refektarz są niedostępne dla zwiedzających, natomiast można dokładnie obejrzeć wnętrze pieca. Po powrocie na główny dziedziniec Zamku Średniego kierujemy się do góry i wchodzimy do Pałacu Wielkich Mistrzów- rezydencji władców. Pełnił on taką rolę zarówno w czasie panowania krzyżackiego, jak rządów polskich i niemieckich. Obecnie mieści się w nim m. in. Archiwum. Rozpoczynamy zwiedzanie od tzw. Niskiej Sieni, z ozdobnymi sklepieniami. Następnie przechodzimy do komnat mieszkalnych. Na ścianach widać odrestaurowane zdobienia, głównie ornamenty roślinne. Trafiamy znów do Niskiej Sieni, z której tym razem przechodzimy do Wysokiej Sieni. Idąc przechodzimy pod kopią chorągwi Wielkiego Mistrza, takiej samej jak ta, zdobyta przez wojska polskie pod Grunwaldem. Wysoka Sień kończy się wejściem do Letniego Refektarza, będącego największą salą Pałacu. Na uwagę zasługuje zwłaszcza rozwiązanie architektoniczne sklepienia, opartego na jednej kolumnie na środku sali. Wiąże się z tym legenda z czasów walk o Zamek latem 1410 roku, opisana w Historii Zamku. Z Letnim Refektarzem sąsiaduje znacznie mniejszy Zimowy Refektarz, przeznaczony do użytku jesienią i zimą. Obie sale pełniły, oprócz funkcji jadalni, także funkcję sali audiencyjnych - to tu Wielki Mistrz przyjmował poselstwa innych dworów. Z Zimowego Refektarza przechodzimy do Sali Królewieckiej, nazwanej tak w uznaniu zasług władz Królewca, finansujących przebudowę tej sali w czasie tzw. romantycznej restauracji. Po opuszczeniu Pałacu Wielkich Mistrzów kierujemy się do mostu zwodzonego na Zamek Wysoki. Po lewej stronie widzimy grupę czterech figur z brązu, przedstawiającą czterech najważniejszych (z punktu widzenia Niemiec) mistrzów zakonu. Mijamy umieszczony w basztach mostowych punkt z pamiątkami i widokówkami i wchodzimy na most zwodzony. Most ten, przerzucony nad głęboką suchą fosą, odcina Zamek Wysoki od Średniego. Rozciąga się stąd piękna panorama. Po lewej stronie widzimy Wieżę Kleszą, po prawej stronie tyły Baszt Mostowych, tak charakterystycznych dla większości widoków Malborka od strony Nogatu. Za mostem, mijając umocnienia nie ustępujące w niczym tym przy wejściu na Zamek Średni, wchodzimy w długi ciemny korytarz podzielony bramami, prowadzący na dziedziniec Zamku Wysokiego. Na środku dziedzińca widzimy ogromną Studnię z Pelikanem. Do dziś czuje się tu atmosferę klasztorną, dzięki charakterystycznym krużgankom na parterze i piętrze, otaczającym cały dziedziniec. Pełniły one funkcje komunikacyjne, umożliwiając dostęp do sal i pomieszczeń gospodarczych. Dodatkowo sprzyjały one również medytacjom i modlitwie. Pierwsze pomieszczenie po lewej stronie to cela zwana "Witold". Historia z nią związane została również opisana w Historii Zamku. Przeznaczona była ona dla wysoko urodzonych i szczególnie cennych jeńców. Następna sala w przyziemiu pełniła w średniowieczu funkcje sypialni zakonników, później przerobiono ją na magazyn. Obecnie znajduje się w niej kolekcja witraży pochodzących z okien zamkowego Kościoła. Po wyjściu z sali z witrażami idąc dalej znajdziemy duże zdjęcie Zamku wykonane w 1945 roku, tuż po wyzwoleniu. Widać na nim ogrom zniszczeń, jakim uległ zamek w trakcie działań wojennych. Pozwala ono docenić ogrom prac włożonych w rekonstrukcję i odbudowę Zamku, aby doprowadzić go do stanu, w jakim jest dziś. Na dziedzińcu widać również elementy młyna. Kolejną salą jest kuchnia obsługująca zakonników, połączona z piekarnią. Na uwagę zasługuje szczegółowość odtworzonych detali wystroju wnętrza. Po wejściu na piętro pierwszą salą po lewej stronie jest Sala Kapitulna. Dawniej stanowiła centrum klasztoru, miejsce zbierania się Kapituły, czyli najwyższych dostojników zakonnych. Podejmowano tu decyzję wagi państwowej, wybierano wielkiego mistrza, itd. Wnętrze cechowało się surowością wystroju, było niemal puste, z ławami dla zakonników pod ścianami. Z Kapitularza idziemy krużgankiem zachodnim do pomieszczeń urzędników zakonnych. Przechodzimy przez komnatę Skarbnika, z potężnie zabezpieczonym skarbcem, dalej mijamy wnętrza, w których rezydował komtur domowy, następnie przechodzimy przez pomieszczenie Kucharza. Po powrocie na krużganek idziemy dalej i wchodzimy w około 60 metrowy ganek prowadzący do jednej z najstarszych budowli Zamku, wieży Gdanisko. Dokładne informacje o tej wieży znajdują się w Historii Zamku. Umiejscowiono w niej w średniowieczu sanitariaty. Pełniła też funkcję miejsca ostatecznej obrony. Pod wieżą płynęła dawniej woda, obecnie znajduje się sucha fosa. Rozciąga się stąd piękny widok na resztę zabudowań Zamku. Po powrocie na krużganek trafiamy wzdłuż skrzydła południowego do najbardziej reprezentacyjnych sal Zamku Wysokiego - Refektarza i Izby Konwentu. Dawniej spożywano tu wspólne posiłki i odpoczywano. Obecnie wnętrza te zaaranżowano w stylu nowożytnym, nawiązując do polskiego okresu w dziejach Zamku. Z Izby Konwentu schodzimy wąskimi schodkami na pierwsze piętro i wchodzimy do dormitoriów, czyli sypialni zakonników. Dziś w salach tych mieszczą się ekspozycje muzealne. W pierwszej sali znajdziemy wystawę rzemiosła artystycznego pod tytułem "Na sakralnym i biesiadnym stole", w następnych - zbiory rzeźby gotyckiej. Znajduje się tu między innymi najcenniejszy eksponat w zbiorach muzeum - trójskrzydłowy późnogotycki ołtarz. Po powrocie na krużganek skręcamy w prawo i dochodzimy do najcenniejszego przykładu plastyki architektonicznej na Zamku - Złotej Bramy. Niezwykle starannie ozdobiony portal z końca XIII w. Stanowi wejście do kościoła NMP, najważniejszej świątyni w państwie zakonnym w Prusach. Wnętrze kościoła zostało zniszczone podczas oblężenia Zamku w 1945 roku poprzez wybuch składowanej tam amunicji. Można je dokładnie obejrzeć z góry podczas wchodzenia na Wieżę Główną. Wejście na nią mieści się w jednej z sal na piętrze Zamku Wysokiego. (Atrakcja ta jest osobno płatna i tylko ze specjalnym przewodnikiem) Na tym kończymy zwiedzanie Zamku Wysokiego. Po zejściu na dziedziniec Zamku Wysokiego kierujemy się z powrotem w stronę mostu zwodzonego na Zamek Średni. W Międzybramiu schodzimy w prawo i wchodzimy na Tarasy Zamku Wysokiego. W Średniowieczu stanowiły one miejsce spacerów i medytacji. Obecnie znajdują się tu wystawy elementów architektonicznych na wolnym powietrzu, tzw. lapidaria. Idąc dalej przechodzimy przez kaplicę Św. Anny, mieszczącą kryptę, w której spoczywają prochy Wielkich Mistrzów Zakonu. Kaplica ta znajduje się pod Kościołem NMP. Charakterystyczną cechą tego miejsca jest stały przeciąg, niezależnie od pory roku i pogody. Idąc dalej, trafiamy na taras wschodni. Dawniej mieścił się tu cmentarz zakonny. Obecnie możemy podziwiać ekspozycję płyt nagrobnych. Na murze zamykającym taras wschodni znajduje się kamienna tablica upamiętniająca największego konserwatora Zamku, Konrada Steinbrechta. Idąc dalej przechodzimy przez furtę na taras południowy, mijając po lewej stronie Dom Ogrodnika zwany również Domem Dietricha, mieszczący obecnie Dział Konserwacji Zamku. Przed sobą widzimy pozostałości ogrodu różanego z kamienną fontanną, ulubione miejsce zabaw rezydujących na Zamku wiewiórek. Przechodzimy pod gankiem łączącym Zamek Wysoki z Gdaniskiem i wchodzimy na taras zachodni. Znajduje się tu, w murze po lewej stronie, wejście do zrekonstruowanego młyna. Idąc dalej pod koniec tarasu po prawej stronie widzimy potężny pnący się po ścianie Zamku Wysokiego bluszcz, od wieków uwieczniany na wielu szkicach i fotografiach. W ten oto sposób, po obejściu tarasami dookoła Zamku Wysokiego, trafiamy znów do Międzybramia. Tym razem w prawej wieżyczce strażniczej odnajdujemy zejście do suchej fosy zamkowej. Schody są stare, strome, wąskie, kręte i jednokierunkowe, dlatego należy tu uważać i zdecydowanie nie wolno się cofać. Po udanym zejściu na dół kierujemy się, zgodnie z tabliczkami określającymi kierunek zwiedzania, w prawo do Wieży Kleszej (opisanej w Historii Zamku). Wchodzimy do międzymurza i kierujemy się na południe, mijając po prawej stronie podstawę wcześniej odwiedzonej kaplicy Św. Anny. Idąc coraz węższą szczeliną miedzy murami możemy oglądać w tym nieco ponurym otoczeniu kolejne detale architektoniczne, niewykorzystane podczas odbudowywania Zamku. Dochodzimy w ten sposób do międzymurza południowego, przykrytego dachem. Idąc dalej na zachód przechodzimy pod gankiem do Gdaniska. Możemy obejrzeć tu resztki koła młyńskiego. Dochodzimy do przedmurza zachodniego, ciągnącego się wzdłuż Nogatu. Przegrodzone jest ono wcześniej oglądanym młynem zamkowym. Dochodzimy do kanału Młynówki. Możemy cofnąć się kawałek w lewo i stanąć pod Gdaniskiem, oceniając ogrom tej budowli od dołu. Po powrocie spod Gdaniska kierujemy się w stronę Pałacu Wielkich Mistrzów. Po prawej widzimy budynek młyna z wychodzącym z niego drewnianym gankiem łączącym Zamek Wysoki z Bramami Mostowymi. Na końcu fosy skręcamy w lewo, wchodząc na pasaż wzdłuż Nogatu. Mijamy Bramy Mostowe i idziemy w prawo wzdłuż Nogatu aż do wyjścia na Przedzamcze. Po drodze mijamy zachodnią część Zamku Średniego z Pałacem Wielkich Mistrzów. Jeśli będziemy mieli szczęście, to spotkamy tu mincerza, bijącego ręcznie pamiątkową monetę zamkową. Tak kończy się nasza wyprawa po Zamku. Warto jeszcze obejrzeć budynki Przedzamcza, zaadoptowane do celów turystycznych (hotel, sklep z pamiątkami). Po prawej stronie w głębi znajduje się Karwan, dawna zbrojownia, mieszcząca obecnie działy badawcze muzeum i bogatą bibliotekę, a także centrum konferencyjne. W głębi za Karwanem znajduje się Dom Podcieniowy, budynek dawnej kuźni i ludwisarnia. Warto także przejść drewnianą kładka na drugi brzeg rzeki i obejrzeć najczęściej uwiecznianą na zdjęciach i pocztówkach panoramę Zamku od strony zachodniej.

Muzeum czynne jest od 1 stycznia do 30 kwietnia w godzinach od 9 do 16. Pomiędzy 1 maja i 30 września od godziny 9 do 19:30, zaś od 1 października do 31 grudnia w godzinach od 9 do 16. Muzeum jest nieczynne w poniedziałki, można jednak wtedy zwiedzać tereny zamku Muzeum Zamkowe oprócz zwiedzania samego zamku dysponuje szerokim wachlarzem wartościowych eksponatów, wystaw i imprez. Prezentowany jest tutaj największy w Polsce i unikalny w świecie zbiór bursztynu, szereg wystaw tematycznych pokazujących życie w dawnych wiekach, kolekcja broni i wiele innych. Atrakcyjność Malborka potęguje jego położenie, które poza malowniczym usytuowaniem nad brzegiem Nogatu, predysponuje miasto do miana ośrodka wypadowego w okoliczne tereny. Lokalizacja na skraju regionu Żuław Wiślanych i Powiśla, stwarza dla miasta znaczny potencjał turystyczny.

Jest, więc Malbork znakomitym miejscem na bazę do uprawiania turystyki lądowej i wodnej. Jest także miejscem startowym do interesujących miejsc o znaczeniu krajobrazowym i historycznym.
Zapraszamy do poznawania zlokalizowanych w Malborku instytucji, bazy turystycznej oraz podmiotów gospodarczych.