HIV i AIDS

HIV – co to jest ?


HIV ( human immunodeficiency virus ) - ludzki wirus niedoboru ( upośledzenia ) odporności . Jeden z dużej grupy wirusów niedoboru odporności powszechnie występujących pośród naczelnych i innych ssaków. Małpi wirus upośledzenia odporności ( SIV ) jest najbardziej spokrewniony z HIV, który jest czynnikiem powodującym AIDS u ludzi. HIV jest pierwszym lentowirusem*. Wirusy niedoboru odporności tworzą podgrupę retrowirusów*. Każdy wirion* jest zbudowany z białka otoczki, genomu i załączonego enzymu, odwrotnej transkryptazy*, całość otoczona jest błoną komórkową gospodarza, w której zawarte są wirusowe glikoproteiny*. Glikoproteina gp 120 rozpoznaje i wiąże cząsteczkę CD4*, co powoduje, że każda komórka zawierająca receptor CD4 jest zakażana, włączając w to komórki pomocnicze T*. Po związaniu się z komórką błona komórkowa gospodarza i HIV zlewają się, uwalniając zakaźne jądro wirusa do komórki gospodarza.
Genom HIV zawiera cząsteczkę RNA magazynującą przynajmniej trzy geny ( Gag – kodujące białka rdzeniowe; Pol – kodujące białka enzymatyczne; env – kodujące glikoproteiny otoczki ). Po wejściu do komórki gospodarza wirusowa odwrotna transkryptaza wytwarza kopię DNA genomu RNA, która jest przekształcana w podwójną nić DNA zdolną do włączania się do ludzkiego genomu i pozostawania tam jako prowirus* przez długi czas.
Ostatecznie produkcja wirusa następuje w komórce i nowe cząsteczki HIV opuszczają komórkę gospodarza w zmodyfikowanej błonie. Komórka T, produkująca HIV, nie dzieli się dalej i w końcu dochodzi do jej śmierci. Tworzenie się połączeń gp 120 – CD4 powoduje łączenie się niezależnych komórek w syncytia*, które w ten sposób tracą zdolności immunologiczne i obumierają. Staje się to powodem niedoboru odporności.



AIDS – co to jest ?


AIDS – acquired immunodeficiency syndrome – zespół nabytego niedoboru ( upośledzenia ) odporności . Choroba zakaźna charakteryzująca się załamaniem układu odporności, wywołana przez ludzki wirus niedoboru odporności - HIV. Obecnie stosowany akronim „AIDS” został po raz pierwszy użyty przez Ośrodki Monitorowania i Prewencji Chorób na jesieni 1982r ( w USA ). Pojęcia AIDS i HIV nie są równoważne. AIDS należy rozumieć jako końcowe stadium zakażenia HIV, charakteryzujące się występowaniem trudnych do leczenia zakażeń oportunistycznych i nowotworów. Paradoksem jest to, że chorzy nie umierają na AIDS, lecz właśnie w wyniku zakażeń i nowotworów rozwijających się w organizmie o prawie unieczynnionym układzie odpornościowym.


Przenoszenie wirusa HIV.


Wirus HIV jest przenoszony trzema głównymi drogami:
· przez ekspozycję związaną z kontaktem seksualnym
· przez kontakt z zakażoną krwią
· z matki na dziecko podczas ciąży i porodu ( tzw. przenoszenie wertykalne )

Przenoszenie drogą płciową.

Przeniesienie zakażenia może nastąpić podczas stosunku płciowego, a także w trakcie innego rodzaju bezpośrednich kontaktów z zakażonymi obszarami ( otwarte zranienia, pęcherzyki, wysypka, opryszczka, wykwity śluzówkowe ); z zakażonymi błonami śluzowymi cewki moczowej, szyjki macicy, odbytu, gardła lub oczu; z ubraniem lub pościelą zanieczyszczoną zakażonymi płynami ustrojowymi.

Przenoszenie dwukierunkowe.

W odniesieniu do zakażenia HIV/AIDS przenoszenie dwukierunkowe oznacza, że wirus może przenosić się z jednej osoby na drugą i odwrotnie. Wirus przenosi się równie łatwo z mężczyzny na kobietę jak z kobiety na mężczyznę, z mężczyzny na mężczyznę i z kobiety na kobietę. Zakażenie HIV/AIDS nie zna preferencji seksualnych, co wynika jasno z przebiegu choroby w Afryce ( gdzie obie płcie równie często ulegają zakażeniu ), w Stanach Zjednoczonych ( gdzie statystyka zmieniła się dramatycznie w stosunku do pierwszego dziesięciolecia epidemii ), jak też z ciągłej ewolucji choroby w pozostałych krajach uprzemysłowionego świata ( gdzie od roku 1991 coraz częściej występują przypadki AIDS związane z przenoszeniem heteroseksualnym ).

Przenoszenie zakażenia drogą płciową z mężczyzny na kobietę.

Ta droga przenoszenia jest dość dobrze poznana. Nasienie zakażonego mężczyzny zawiera wirusy HIV związane głównie z limfocytami zawartymi w spermie. Wirusy HIV wprowadzone do pochwy muszą przedostać się do krwi, aby rozpocząć swoje namnażanie. Uważa się, że wrotami zakażenia krwi są niewielkie pęknięcia błony śluzowej pochwy. Badania wskazują, że przenoszenie płciowe zakażenia z mężczyzny na kobietę jest być może częstsze niż z kobiety na mężczyznę, zwłaszcza w odniesieniu do szczepów HIV spotykanych w krajach rozwiniętych. Szacuje się, że ryzyko przeniesienia HIV z mężczyzny na kobietę jest 3 – 19 razy większe niż z kobiety na mężczyznę w parach, w których tylko jeden partner jest HIV-dodatni. Takiej różnicy nie udokumentowano w Afryce, gdzie ponad połowa osób HIV-dodatnich i chorych na AIDS to kobiety, oraz gdzie stosunek heteroseksualny jest w przygniatającej większości główną drogą szerzenia się HIV u obu płci. Inne opracowania wskazują, że kobiety podczas jednokrotnej ekspozycji mogą być bardziej podatne na zakażenie od mężczyzn. Różnicę przypisuje się temu, że liczba potencjalnych wrót zakażenia ( miejsc, przez które może wniknąć wirus ) jest większa w pochwie niż na powierzchni członka. Różnica może wynikać też z faktu, że podczas stosunku pochwa narażona jest na kontakt z objętościowo większą ilością materiału zakaźnego niż członek.

Przenoszenie zakażenia drogą płciową z kobiety na mężczyznę.

Chociaż sam fakt przenoszenia jest znany, znacznie mniej wiadomo o tym, jak do niego dochodzi. Kobiety przenoszą inne choroby przenoszone drogą płciową na mężczyzn, jak też na inne kobiety. Istnieją udokumentowane przypadki przeniesienia z kobiety na kobietę zakażenia HIV. Wirus HIV może żyć i rozwijać się w wydzielinie pochwowej, błonie śluzowej pochwy, we krwi ( również miesiączkowej ), jak też w mleku kobiecym, moczu i kale.
Przenoszenie heteroseksualne jest najczęściej spotykaną drogą zakażania kobiet wirusem HIV na całym świecie, także w USA coraz częściej uznaje się je za główną drogę przenoszenia.

Przenoszenie zakażenia homoseksualne/biseksualne.

Według stanu na grudzień 1989 roku Ośrodki Monitorowania i Prewencji Chorób zarejestrowały 117 781 przypadków AIDS w Stanach Zjednoczonych. Uznano, że wśród dorosłych i dojrzewającej młodzieży w większości przypadków przeniesienie zakażenia nastąpiło podczas męskich stosunków homoseksualnych i biseksualnych. W ciągu pierwszego dziesięciolecia epidemii grupy te, podobnie jak narkomanów, uważano za obciążone dużym ryzykiem zakażenia HIV. W Stanach Zjednoczonych częstość występowania zakażenia wśród gejów i biseksualnych mężczyzn uległa stabilizacji, co wskazuje na zmiany w epidemiologii AIDS w USA. W ciągu drugiego dziesięciolecia epidemii punkt ciężkości przeniósł się na wysoce ryzykowne zachowania. Chociaż homoseksualiści i biseksualiści, podobnie jak narkomani nie znikają z pola widzenia instytucji walczących z AIDS, to przenoszenie heteroseksualne, okołoporodowe, AIDS u młodzieży i dzieci wywołują niepokój znacznie większy niż przenoszenie homo – i biseksualne.

Przenoszenie zakażenia drogą płciową z kobiety na kobietę.

Kobiety przenoszą zakażenie na inne kobiety w trakcie kontaktów płciowych. Obecnie potwierdza się, że wirusa HIV można przenieść właśnie w taki sposób, chociaż ciągle jeszcze mało wiadomo o samym mechanizmie zakażenia. Badacze zgadzają się, że chociaż wydzielina szyjkowa zawiera HIV, krew menstruacyjna nie ma takiej mocy zakaźnej jak krew krążąca, w której stwierdza się znacznie większe stężenie żywych komórek niż w jakimkolwiek innym płynie ustrojowym.

Przenoszenie przez zakażoną krew.

We wczesnym okresie epidemii pojawiły się podejrzenia, że AIDS może się szerzyć przez przetoczenie. Wiosną 1983 roku uznano, że przypadki AIDS u chorych na hemofilię mają związek z czynnikami krzepnięcia zawartymi w koncentratach przygotowanych z zakażonej krwi. Chociaż czynnik etiologiczny, czyli przyczynowy AIDS, nie był znany na początku lat osiemdziesiątych i swoiste testy diagnostyczne nie były dostępne, doniesienia o przypadkach wśród biorców przetoczeń i hemofilików skłoniły banki krwi do wprowadzenia rozmaitych procedur, aby zmniejszyć ryzyko AIDS związane z przetoczeniami krwi. Procedury obejmowały między innymi działania mające wykluczyć dawców należących do grup wysokiego ryzyka, badania nad zastosowaniem testów określających parametry uważane za wskaźniki AIDS ( na przykład przeciwciała* przeciw antygenowi wirusa zapalenia wątroby typu B, odsetki limfocytów T* ), szersze stosowanie krwiodawstwa autologicznego ( dostarczanie krwi na własny użytek ) oraz ograniczenie niekoniecznych przetoczeń krwi i jej składników.
Po zidentyfikowaniu czynnika etiologicznego AIDS, czyli wirusa HIV, i po wprowadzeniu do użycia testów krwi, określających przeciwciała przeciwko temu wirusowi, w marcu 1985r. ( w USA ) instytucje pobierające krew od dawców dodały te testy serologiczne do swoich procedur przesiewowych. Ogranicza to lecz nie eliminuje możliwość zakażenia związanego z przetoczeniem krwi.


Przenoszenie zakażenia przez krew i igły.

Narkomani są populacją, którą AIDS ciężko doświadcza. W populacji tej AIDS szerzy się w dwóch podstawowych kierunkach. Narkomani przekazują HIV innym narkomanom przez wspólne użytkowanie igieł albo innego zanieczyszczonego krwią sprzętu do wstrzyknięć. Ponadto, jak w innych grupach ryzyka AIDS, narkomani przekazują HIV zarówno innym osobom uzależnionym, jak i nie przyjmującym substancji odurzających, poprzez niebezpieczne praktyki seksualne. Przyjmowanie narkotyków dożylnie, bez odkażania igieł przy każdym wstrzyknięciu, jeśli są one wspólnie używane, stanowi olbrzymie ryzyko dla osób uzależnionych. Higiena igieł nie jest dostatecznie przestrzegana przez narkomanów, w każdym razie nie na tyle, by ograniczyć szerzenie się HIV przez krew i igły. Przesłanie dotyczące redukcji ryzyka AIDS nie dotarło dotychczas do przyjmujących środki dożylnie w takim stopniu, w jakim dotarło do mężczyzn ze środowisk homoseksualistów i biseksualistów. Wielu doradców i epidemiologów uważa, że tacy narkomani tworzą „drugą falę” epidemii.

Przenoszenie zakażenia od matki do dziecka w czasie ciąży, porodu i karmienia piersią.

Coraz więcej kobiet i dzieci ulega zarażeniu wirusem HIV. Kobiety są bardziej podatne na zakażenie niż mężczyźni, częściowo dlatego, że kierunek szerzenia się sprzyja przenoszeniu z mężczyzn na kobiety. Mniej więcej jedno na czworo dzieci urodzonych z zakażonych matek będzie zakażone HIV. Od momentu urodzenia okres rozwoju AIDS waha się od tygodni nawet do lat.
Większość przypadków AIDS u dzieci to skutek okołoporodowego ( perinatalnego ) przeniesienia w czasie ciąży, porodu i połogu, a w okresie poporodowym – wskutek karmienia piersią. W badaniach klinicznych stwierdzono obecność HIV u płodów na długo przed porodem, we krwi pępowinowej uzyskanej z łożyska oraz we krwi utraconej przez matkę podczas porodu. Każde z tych źródeł wirusa zagraża zakażeniem.
Chociaż wiemy, że HIV może przechodzić z ciężarnej na płód, nie wiemy dokładnie, jak tego dokonuje podczas ciąży i/lub porodu. Lekarze dysponują wieloma udokumentowanymi przypadkami przeniesienia HIV na dziecko zarówno w trakcie ciąży i porodu, jak też karmienia piersią. Szacuje się, że jedna trzecia niemowląt zakażonych wirusem HIV nabyła go z mlekiem matki.
Dziecko urodzone z matki zakażonej HIV będzie miało dodatni wynik testu na HIV już przy porodzie – bez względu na to czy zostało w istocie zarażone, czy nie – ponieważ przeciwciała ( dające dodatni wynik testu ) przekazywane są dziecku przez matkę. Rozwój układu immunologicznego dziecka trwa ponad rok, przeciwciała te mogą więc utrzymywać się we krwi dziecka prawie przez cały drugi rok życia. W tym czasie dziecko pozostaje oczywiście bardzo zagrożone wystąpieniem zakażeń oportunistycznych, związanych z HIV, które mogą spowodować jego śmierć.

Rzadkie drogi przenoszenia.

Najbardziej rozpowszechniony mit dotyczący AIDS głosi, że łatwo się tą chorobą zarazić. W odróżnieniu od innych wirusów wirusy HIV nie przeżywają w powietrzu, pokarmach lub wodzie. Nie można się nimi zarazić ściskając komuś dłoń. Oprócz trzech podstawowych dróg szerzenia się zakażenia, wirus może być przekazywany przez nieseksualną styczność z płynami ustrojowymi i wydzielinami innymi niż krew, np. z płynem mózgowo – rdzeniowym, kałem, nasieniem od dawcy, wskutek przeszczepienia narządów czy kontaktu z wydzieliną pochwową i szyjkową. Do chwili obecnej nie stwierdzono, żeby inne płyny ustrojowe, jak łzy czy mocz, były źródłem zakażenia. Możliwe jest przeniesienie wirusa ze śliną podczas głębokiego pocałunku, choć i tego w pełni nie udowodniono. Zarejestrowano tylko niewiele osób, które zostały zarażone podczas zabiegów lekarskich i stomatologicznych. Odnotowano także dwa przypadki przeniesienia HIV wskutek ugryzienia przez zakażonego człowieka.


„Grupy wysokiego ryzyka”.


To grupy lub populacje, których członków łączą wspólne zachowania lub cechy powodujące zwiększone ryzyko zakażenia HIV w stosunku do pozostałej populacji. Zrozumienie tego, czym są grupy wysokiego ryzyka, oraz przekonanie o ich istnieniu uległo istotnym zmianom od czasu wybuchu epidemii. W jej najwcześniejszych stadiach, zarówno w USA, jak i w Europie, 90% przypadków zakażenia dotyczyło homoseksualistów i biseksualnych mężczyzn. Osoby przyjmujące narkotyki dożylnie stanowiły maleńką grupę wśród wszystkich przypadków zakażenia HIV, a przypadki u osób heteroseksualnych poza Afryką, były zjawiskiem zdecydowanie niezwykłym. Epidemia na terenie Afryki, mająca poza tym o wiele większy zasięg, obejmowała prawie wyłącznie osoby heteroseksualne.
W czasie pierwszej dekady trwania epidemii ( lata osiemdziesiąte XX wieku ) w krajach uprzemysłowionych panowało przekonanie, że wirus szerzy się wewnątrz określonych grup ludzi, przenosząc się na grupy nowe tam, gdzie ich populacje „nakładają się” na siebie. W krajach uprzemysłowionych HIV po raz pierwszy pojawił się w męskiej populacji homoseksualnej i w pewnym okresie uważany był za problem dotyczący wyłącznie homoseksualistów. AIDS początkowo funkcjonował w świadomości społecznej jako „zaraza homoseksualistów”. Biseksualni mężczyźni oraz homoseksualiści – narkomani, a więc osoby należące do dwóch grup jednocześnie, stworzyły pomost do szerzenia się infekcji na inne osoby. Żeńskie partnerki seksualne biseksualnych mężczyzn były przez swój kontakt z nimi narażone na zakażenie. Popularna wśród narkomanów praktyka korzystania ze wspólnych igieł i strzykawek powodowała, że znajdujący się wśród nich homoseksualiści przekazywali HIV heteroseksualnym mężczyznom i kobietom. Wśród prostytutek znajduje się pokaźna liczba narkomanek; one to przeniosły zakażenie na grupę mężczyzn, którzy ani nie byli homoseksualni, ani nie używali narkotyków dożylnie, ci zaś z kolei przenieśli infekcję na swe żony i inne partnerki seksualne. Przed rokiem 1985 każda osoba należąca do grupy ryzyka mogła być dawcą krwi, a zakażona krew mogła powodować szerzenie się HIV na osoby spoza tych grup. Każdy, kto drogą transfuzji otrzymywał krew lub produkty krwiopochodne przed rokiem 1985, był narażony na infekcję, niezależnie od tego, jaki rodzaj zachowań seksualnych i tryb życia reprezentował. Rodzice zainfekowani w ten sposób wirusem, a zwłaszcza matki przekazywały HIV swym dzieciom nawet już w czasie życia płodowego.
Obecnie wiemy, że HIV nie robi różnic między ludźmi i że nie istnieją żadne grupy społeczne, które zabezpieczałyby przed zakażeniem HIV/AIDS należących do nich ludzi.


Ryzykowne zachowania.


W przypadku HIV/AIDS za zachowania ryzykowne uważa się: poddawanie się transfuzjom krwi lub przyjmowanie preparatów krwiopochodnych ( w latach 1978 – 1985 ), przyjmowanie narkotyków drogą dożylną, utrzymywanie homoseksualnych lub biseksualnych kontaktów płciowych ( od roku 1978 dotyczy głównie mężczyzn ), oprawianie prostytucji, utrzymywanie kontaktów seksualnych z osobami, które przejawiały którekolwiek z wymienionych poprzednio zachowań, oraz utrzymywanie przygodnych stosunków seksualnych bez zastosowania środków zabezpieczających przed zakażeniem ( prezerwatyw ).


Zachowania pozbawione ryzyka zakażenia.


Nie można zakazić się wirusem HIV przez podanie ręki, kontakty towarzyskie, zwykły pocałunek, w pracy, w tramwaju, w szkole, korzystając z tych samych sztućców, naczyń ręczników, książek czy też tej samej deski sedesowej, pływając w basenie, dzieląc się jedzeniem. HIV nie przenosi się poprzez kaszel lub kichanie. Kleszcze, komary i inne owady, które zasysają krew, nie są zdolne do przenoszenia wirusa HIV, gdyż pobierają krew z ciała jednego człowieka, nie mogą natomiast wstrzyknąć jej drugiemu człowiekowi. Również psy, koty lub inne zwierzęta nie rozprzestrzeniają zakażenia. Poza tym wirus jest bardzo wrażliwy na działanie powszechnie używanych środków odkażających, takich jak na przykład alkohol i lizol. Ginie również pod wpływem dłuższego ogrzewania już w temperaturze 600C.


Diagnostyka.


Rozpoznanie zakażeń HIV stwarza wiele problemów. Wynikają one nie tylko z występujących niekiedy utrudnień w dostępie do specjalistycznych technik diagnostycznych, ale też powstają w związku z pytaniem „kogo powinno się tym badaniom poddać?”. Większość wykrytych w Polsce zakażeń HIV to rezultat badań przeprowadzonych „na własne żądanie” u osób, które podejrzewały u siebie zakażenie. Nie ma wątpliwości, że takie przypadki nie oddają realnej liczby zakażonych, która szacowana jest w Polsce na około 20 tysięcy.
Podstawową metodą laboratoryjną wstępnego diagnozowania zakażeń HIV są tak zwane badania przesiewowe. Polegają one na wykryciu przeciwciał* powstających wskutek zakażenia. Proces wzbudzenia mechanizmów immunologicznych wymaga czasu; okres, w którym osoba jest zakażona wirusem HIV, lecz nie produkuje dostatecznej ilości przeciwciał, aby można je było wykryć we krwi, płynach tkankowych oraz tkankach nazywa się okienkiem serologicznym. Zwykle trwa on od kilku tygodni do sześciu miesięcy.

Zakażenia HIV pozostają długo bezobjawowe lub też przez wiele lat ich manifestacja kliniczna jest nieznaczna. W tym czasie w organizmie zakażonego trwa systematyczne niszczenie przez wirus limfocytów T* o fenotypie CD4*, których liczba jest dobrym wykładnikiem relacji między zakażeniem HIV a wydolnością mechanizmów obronnych osoby zakażonej. Na podstawie obrazu klinicznego oraz wyniku badania liczby limfocytów CD4 właśnie, amerykański Ośrodek Monitorowania i Prewencji Chorób opracował w 1993 roku system klasyfikacji zakażeń HIV. W Europie został przyjęty z pewnymi zastrzeżeniami w rok później.
Na podstawie liczby limfocytów CD4 wyznaczono trzy grupy zakażeń HIV ( 1 grupa – liczba limfocytów CD4 powyżej 500/mm3; 2 grupa – od 200 do 499/mm3; 3 grupa liczba limfocytów CD4 poniżej 200/mm3 ). Podobnie na trzy grupy podzielono obraz kliniczny zakażenia HIV, oznaczając je literami A, B, C. Pozwoliło to na stworzenie dziewięciu stopni zakażenia HIV.
Kryterium rozpoznania AIDS jest w Europie, również w Polsce, wyłącznie wystąpienie którejś z chorób wskaźnikowych. W USA do tego rozpoznania upoważnia także kategoria A3 i B3, a więc obniżenie się liczby limfocytów CD4 poniżej 200/mm3, nawet bez żadnych objawów zakażenia HIV. Kryterium to wzbudza wiele kontrowersji, gdyż liczby limfocytów CD4 wykazują wahania dobowe, sięgające do 150 w odstępie kilkunastu godzin. Mniej kontrowersji wzbudzają powtarzane wyniki tych badań. Są one powszechnie stosowane w prognozowaniu przebiegu zakażeń HIV. Jeśli liczba limfocytów CD4 obniża się rocznie o co najmniej 7%, to ryzyko wystąpienia AIDS zwiększa się 35-krotnie w porównaniu z pozostałą grupą zakażonych.
Do grupy A ( zakażenie wczesne ) kwalifikuje się pacjentów zakażonych HIV, u których wystąpiła ostra choroba retrowirusowa, którzy są zakażeni bezobjawowo lub u których jedynym wykładnikiem klinicznym infekcji jest przetrwałe, uogólnione powiększenie węzłów chłonnych.
Do grupy B należą objawowe zakażenia HIV, stany nie kwalifikujące się do grupy A i C. Są to najczęściej: kandydoza*, leukoplakia włochata*, dysplazja* i rak szyjki macicy, nawracający półpasiec, plamica małopłytkowa*.
Do grupy C zaliczamy chorych na AIDS. Podstawą rozpoznania jest wystąpienie jednej z chorób wskaźnikowych.


Objawy zakażenia HIV i choroby AIDS.


Pierwszą manifestacją kliniczną zakażenia HIV może być ostra choroba retrowirusowa. Objawy choroby retrowirusowej są mało swoiste, dlatego w większości przypadków nie są wiązane z zakażeniem HIV. Do najczęściej wymienianych objawów pierwotnego zakażenia HIV w tym okresie ( występują, u co najmniej połowy pacjentów ) należą: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie gardła, plamisto-grudkowa wysypka najczęściej umiejscowiona na twarzy i tułowiu, niekiedy kończynach ( również dłoniach i stopach ), zmiany wrzodziejące w jamie ustnej, przełyku i okolicach narządów płciowych oraz bóle mięśni i stawów. Rzadziej obserwuje się biegunki, bóle głowy, nudności, wymioty, powiększenie wątroby i śledziony, pleśniawki*, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, obwodową neuropatię*, porażenie nerwu twarzowego, raz psychozę. Nierzadko w tym czasie dochodzi do znacznej utraty masy ciała.
Po ustąpieniu choroby retrowirusowej rozpoczyna się „okres zakażenia utajonego”, którego jedynym objawem przez wiele lat może być przetrwała, uogólniona limfadenopatia, czyli powiększenie węzłów chłonnych. Mogące występować w tym okresie półpasiec, zapalenie mieszków włosowych, łojotokowe zapalenie skóry, pleśniawki* czy leukoplakia włochata* rzadko nasuwają podejrzenie AIDS, nawet w okresie następnym, czyli „okresie wczesnego zakażenia objawowego”, kiedy objawy nawracają i zakażenie charakteryzuje się cięższym przebiegiem. Na tym etapie nierzadko rozpoznaje się trombocytopenie*, dysplazję szyjki macicy*, neuropatie obwodowe*, zapalenia bakteryjne ( zatok, przyzębia, płuc ) i inne.
AIDS czyli pełnoobjawowe zakażenie HIV diagnozuje się po rozpoznaniu „choroby wskaźnikowej”. Do chorób wskaźnikowych zalicza się przede wszystkim zakażenia oportunistyczne – opportunistic infection ( OI ). Są to zakażenia bakteryjne, grzybicze, pierwotniakowe lub wirusowe, wywołane przez pospolite w środowisku drobnoustroje, powodujące chorobę jedynie u osób z poważnie uszkodzonym i niewydolnym układem odpornościowym. Zdrowi ludzie są w stanie zwalczyć te zakażenia, ale osoby z osłabionym układem odpornościowym mogą być przez nie pokonane. Zakażenia te w połączeniu z zakażeniem HIV są główną przyczyną ciężkich chorób i śmiertelności w AIDS. Istnieje około 100 drobnoustrojów wywołujących zakażenia oportunistyczne u osób zakażonych HIV.
Zakażenia oportunistyczne definiujące AIDS służą jako wskaźnik ciężkości stanu niedoboru odporności, co pozwala uniknąć częstego powtarzania badań laboratoryjnych, na przykład oznaczania liczby komórek CD4*.
Choroby wskaźnikowe to:
· kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli lub płuc – drożdżyca – schorzenie wywołane przez infekcję grzybem z rodzaju Candida, który zajmuje skórę i paznokcie, błonę śluzową jamy ustnej, drogi oddechowe i płuca, przełyk, przewód pokarmowy, pochwę oraz inne tkanki. Drożdżyca jest schorzeniem powszechnie spotykanym u ludzi z zaburzoną odpornością, nie tylko z powodu zakażenia HIV. Często drożdżyca przełyku, tchawicy, oskrzeli lub płuc jest pierwszym zakażeniem oportunistycznym związanym z AIDS. U ludzi zakażonych wirusem HIV drożdżyca jest szczególnie częstą infekcją, czasem przebiegającą ciężko i z tendencją do nawrotów.
· inwazyjny rak szyjki macicy – kobiety zakażone wirusem HIV są narażone na większe ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy niż kobiety HIV – negatywne. Nowotwór ten rozwija się u nich szybciej i ma tendencję do nawrotów po leczeniu.
· kokcydioidomykoza pozapłucna – zakażenie układu oddechowego, często z towarzyszącym rumieniem na skórze, wywołane przez wdychanie spor grzybów z rodzaju Coccidioides, częste w regionach pustynnych. Zwane także gorączką pustynną.
· kryptokokoza pozapłucna – zakażenie spowodowane przez grzyb Cryptococcus Neoformans. U osób zakażonych wirusem HIV przebiega ono szczególnie ciężko, często powodując zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych. Ostre zakażenie kryptokokowe wymaga leczenia antybiotykiem, a następnie działającym ogólnoustrojowo lekiem przeciwgrzybiczym. Po przerwaniu leczenia choroba ma tendencje do nawrotów, więc konieczne jest stosowanie długotrwałego leczenia podtrzymującego, zwykle dożywotnio.
· kryptosporydioza z biegunką trwającą powyżej jednego miesiąca – wysoce zakaźna inwazja pasożytnicza powodowana przez pierwotniaka - Cryptosporidium - obecnego w kale ludzi i zwierząt, i zakażającego publiczne źródła zaopatrzenia w wodę wskutek zanieczyszczenia ściekami. Kryptosporydioza najczęściej występuje u bydła i u hodowców bydła. Zwykle objawia się biegunką o różnym nasileniu; u osób z prawidłową odpornością biegunka jest samoograniczająca się i utrzymuje się od tygodnia do dwóch; u osób z AIDS biegunka jest uporczywa i może doprowadzić do odwodnienia i wyniszczenia. Inne objawy, które mogą występować w kryptosporydiozie u osób z AIDS, to utrata wagi, nudności, wymioty, kurczowe bóle brzucha i gorączka.
· cytomegalia narządowa ( z wyjątkiem wątroby, śledziony i węzłów chłonnych ) – choroba powodowana zakażeniem wirusem cytomegalii. Przed erą AIDS wirus cytomegalii był głównie wiązany z poważnymi, wrodzonymi zakażeniami u noworodków i z zagrażającymi życiu zakażeniami pacjentów po przeszczepach narządowych. Najczęstszym „celem” wirusa u osób z AIDS jest siatkówka. W przypadkach nieleczonych cytomegalowirusowe zapalenie siatkówki prowadzi w 90% do ślepoty chorego oka. Wirus atakuje również przewód pokarmowy – zmiany mogą obejmować całą jego długość od jamy ustnej do odbytu, jak również wątrobę i trzustkę. Większość przypadków cytomegalowirusowego zapalenia przewodu pokarmowego dotyczy przełyku i jelita grubego. Wirus może być również przyczyną zapalenia płuc i zapalenia szyjki macicy u kobiet. Wirus powoduje również zapalenie mózgu i innych składowych układu nerwowego; częste jest również zajęcie przez proces chorobowy nadnerczy. Choroby związane z reaktywacją zakażenia wirusem cytomegalii znacząco ograniczają przeżycie pacjentów z AIDS.
· opryszczka ze zmianami na skórze i/lub błonach śluzowych utrzymującymi się powyżej miesiąca lub zapalenie oskrzeli, płuc lub przełyku wywołane przez wirusa opryszczki
· zespół otępienny w przebiegu AIDS – złożony zespół zaburzeń układu nerwowego i zaburzeń osobowości, który często występuje u osób zakażonych HIV. Inne terminy na określenie zespołu to zapalenie mózgu związane z HIV, HIV – encefalopatia*, wieloogniskowe olbrzymiokomórkowe zapalenie mózgu i podostre zapalenie mózgu. Przyczyny powstawania zespołu otępiennego w AIDS pozostają jeszcze nie wyjaśnione, a bezpośrednia rola wirusa HIV nie jest znana. Zasadniczo tego typu schorzenia ośrodkowego układu nerwowego i zaburzeń osobowości są spowodowane śmiercią komórek nerwowych. Zostało wykazane, że HIV bezpośrednio nie atakuje komórek mózgowych. Uważa się, że atakuje je w sposób pośredni. Rzadko obserwuje się zespół otępienny u osób we wczesnym stadium zakażenia HIV, występuje raczej u osób dotkniętych wielonarządowymi objawami AIDS. Do objawów zespołu zalicza się: zaburzenia pamięci, spowolnienie myślenia, zaburzenia koncentracji, drażliwość, apatię, osłabienie, zaburzenia koordynacji ruchów, zaburzenia osobowości, wycofanie się z funkcji społecznych.
· histoplazmoza pozapłucna – choroba wywołana przez grzyb Histoplasma capsulatum. Grzyb ten infekuje drogi oddechowe, dalej rozprzestrzenia się drogą krwionośną. Histoplazmoza jest infekcją rozsianą. Do najczęściej występujących objawów choroby należą: gorączka, utrata wagi ciała, zmiany skórne, problemy z oddychaniem lub kaszel. Czasami, choć rzadko, może wystąpić zapalenie opon mózgowo– rdzeniowych i mózgu. Do najczęściej zajętych tkanek należą: szpik kostny, krew, węzły chłonne, płuca i skóra.
· zespół wyniszczenia – wyniszczenie towarzyszące AIDS, będące jedną z głównych przyczyn zachorowań i śmierci osób w późnym okresie zakażenia HIV. Zespół ten może być podzielony na dwie kategorie: gwałtowny ubytek wagi, który często ulega zahamowaniu po opanowaniu istniejącego zakażenia oportunistycznego, oraz przewlekły ubytek wagi, który jest trudniejszy do odwrócenia. Zarówno przyjmowanie zmniejszonej ilości pokarmu, jak i zaburzenia w jego metabolizmie mogą prowadzić do ubytku wagi. Czynniki te mogą być efektem samego zakażenia HIV, jak i zakażeń oportunistycznych, nowotworów lub wcześniej istniejących chorób przewodu pokarmowego. Istotne jest zróżnicowanie między zwykłym ubytkiem wagi a utratą zasobów białkowych ( z tkanki mięśniowej ), która towarzyszy zakażeniu HIV. Gwałtowny ubytek wagi jest zazwyczaj hamowany w procesie leczenia zakażeń oportunistycznych. Wzrost wagi ciała dokonuje się wtedy przez odbudowę tkanki tłuszczowej, a nie mięśniowej. Zwiększone przyjmowanie pokarmu nie prowadzi w sposób automatyczny do wyjścia z wyniszczenia.
· biegunka w przebiegu izosporozy utrzymująca się powyżej miesiąca – biegunka spowodowana zakażeniem przez pierwotniaka z rodziny Isospora.
· mięsak Kaposiego – nowotwór naczyń chłonnych występujący najczęściej u homoseksualistów chorych na AIDS. Ostatnie badania sugerują, że mięsak jest spowodowany przez wirusa. Te odkrycia potwierdzają rozpowszechnione podejrzenia, że mięsak jest chorobą zakaźną, i pozwalają wyjaśnić zagadkę jego występowania głównie w jednej grupie chorych. Drobnoustroju odpowiedzialnego za chorobę jeszcze nie wykryto. U osób niezakażonych HIV mięsak Kaposiego rzadko zagraża życiu. Pojawienie się szeregu przypadków mięsaka u homoseksualistów w Nowym Jorku w 1981r. i epidemia dziwnego zapalenia płuc u homoseksualistów w San Francisco doprowadziły do rozpoznania po raz pierwszy epidemii AIDS. Objawem mięsaka są purpurowe guzki o średnicy nie przekraczającej jednego cala ( ok.2,5 cm ), występujące na skórze całego ciała. Stopniowo zwiększa się liczba guzków i ich rozmiary. Czasami pojawiają się w narządach wewnętrznych, jak płuca, mózg, przewód pokarmowy. Czasami guzki są bolesne. Rozwój mięsaka może powodować gorączkę, utratę wagi ciała i ogólne osłabienie. Przed wykryciem epidemii w 1981r. mięsak Kaposiego był znany jako łagodne zaburzenie, występujące w USA w liczbie kilkuset przypadków rocznie w mężczyzn narodowości żydowskiej i pochodzących z basenu Morza Śródziemnego oraz u osób pochodzenia afrykańskiego. Obecnie jest to wysoce złośliwy nowotwór odpowiedzialny co roku za śmierć tysięcy młodych homoseksualistów chorych na AIDS. Mięsak Kaposiego występuje 20 000 razy częściej u osób z AIDS niż u innych. Wśród osób z AIDS zdecydowanie najczęściej zdarza się u homo – i biseksualistów. Epidemiologia mięsaka u kobiet przynosi sprzeczne dane, ale jedno jest oczywiste: u kobiet rozwija się on rzadziej niż u mężczyzn.
· chłoniak nieziarniczy z limfocytów B lub o nieznanym fenotypie*, histologicznie sklasyfikowany jako mały, nierozsiany chłoniak - chłoniak nieziarniczy to nowotwór układu chłonnego często występujący u pacjentów z AIDS. Chłoniak jest chorobą, która polega na niekontrolowanym namnażaniu się nieprawidłowo funkcjonujących limfocytów. Proces ten może zachodzić w węzłach chłonnych lub w pozawęzłowych okolicach ustroju, jak: szpik kostny, przewód pokarmowy, mózg, rdzeń kręgowy. Chłoniaki nieziarnicze są najczęstszymi chłoniakami, które występują u chorych z HIV/AIDS. Początkowo występuje niekontrolowane namnażanie nieprawidłowych komórek B – limfocytów odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał, i pierwszym objawem jest często powiększenie węzłów chłonnych lub rozsiane nacieki w tkankach pozawęzłowych. Jedną z pierwszych oznak rozwoju chłoniaka jest wystąpienie gorączki, nocnych potów, utraty ponad 10% wagi ciała oraz niesymetryczne powiększenie węzłów chłonnych. U osób z AIDS częsta jest pozawęzłowa lokalizacja chłoniaków. Najczęstszą lokalizacją pozawęzłową jest ośrodkowy układ nerwowy ( mózg i rdzeń kręgowy ), przewód pokarmowy, szpik kostny i wątroba. Zmiany o charakterze chłoniaka stwierdzano także w tak nietypowych miejscach jak: odbyt, jama ustna, mięśnie i inne tkanki miękkie. Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki nieziarnicze leczy się chemioterapią. Mimo że chłoniak może ulec całkowitej remisji na pewien czas, osoba z chłoniakiem związanym z AIDS pozostaje zazwyczaj w stanie głębokiego niedoboru odporności, co może prowadzić do nawrotu chłoniaka o tej samej lub innej lokalizacji. Poza tym osoby z AIDS zwykle gorzej tolerują chemioterapię.
· mykobakterioza rozsiana – zakażenie wywołane przez mikobakterium, czyli rodzaj organizmów kwasoodpornych wywołujących gruźlicę i choroby gruźlicopodobne oraz wrzodziejące
· gruźlica płuc, prosówkowa lub pozapłucna – zakażenie bakteryjne wywołane prątkami. Gruźlica występuje znacznie częściej u osób zakażonych wirusem HIV niż w pozostałej populacji. Płuca są narządem najczęściej zakażonym prątkami. Postać choroby zajmująca ten organ nazywana jest gruźlicą płucną, jednak zakażeniem mogą być dotknięte również inne części ciała ( gruźlica pozapłucna ), w tym: węzły chłonne, krtań, opony mózgowo – rdzeniowe i mózg, skóra, szpik kostny, wątroba, śledziona, nerki i drogi moczowe, narządy rozrodcze, kości, a nawet gruczoł piersiowy. Gruźlica może też występować w formie uogólnionego zakażenia, jest to tak zwana prosówka.
· nokardioza – ostra lub przewlekła choroba, będąca wynikiem zakażenia bakterią należącą do rodzaju Nocardia. Drobnoustrój atakuje głównie płuca, ale ma tendencję do przenoszenia się do innych narządów, szczególnie do mózgu. Skutkiem choroby jest powstawanie ropni, czyli otorbionych zbiorników ropy, w płucach, w mózgu, w skórze i w innych narządach.
· pneumocystozowe zapalenie płuc – jedno z najczęstszych zakażeń oportunistycznych, wywoływane przez pierwotniaka. Początek choroby jest podstępny – wczesne objawy są mało charakterystyczne: gorączka, uczucie zmęczenia, ubytek masy ciała i osłabienie. Kaszel – suchy lub wilgotny z odkrztuszaniem białej, przejrzystej plwociny – może występować od początku choroby, ale jest objawem typowym okresu późniejszego. Narastająca duszność jest objawem sugerującym chorobę. Objawami choroby są: przyspieszony oddech, gorączka, w ciężkich przypadkach sinica, duszność.
· nawracające bakteryjne zapalenia płuc występujące co najmniej dwa razy w roku
· postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia – jedna z chorób uszkadzających białą substancję mózgu.
· nawracająca uogólniona salmonelloza – każda z chorób wywołanych przez bakterie z rodzaju Salmonella. Może przebiegać w postaci nieżytu żołądkowo – jelitowego, posocznicy* lub duru brzusznego.
· strongyloidoza pozajelitowa – zakażenie wywołane inwazją nicieni, czyli robaków obłych, z rodzaju Strongyloides ( węgorków ). Węgorki występują w krajach tropikalnych i subtropikach oraz na południu Stanów Zjednoczonych. Cykl życiowy pasożyta umożliwia wystąpienie masywnego zakażenia wywołującego uogólnioną chorobę z gorączką, silnymi bólami brzucha, wstrząsem i możliwością zgonu. Cięższe reakcje są bardziej prawdopodobne u osób cierpiących na choroby zaburzające ich odporność.
· toksoplazmoza narządowa – inwazja pasożyta Toxoplasma gondii dotycząca jednego narządu, zwykle mózgu, lub całego ustroju. Pasożyt występuje u wielu ssaków i ptaków, ale głównym jego gospodarzem są koty. Pasożyty pozostają w stanie uśpienia i rzadko powodują chorobę, chyba że dojdzie do osłabienia odporności. Jeżeli pojawią się objawy, ich nasilenie może wahać się od łagodnej choroby, o przebiegu zbliżonym do mononukleozy, do ciężkiego schorzenia o rozsianym umiejscowieniu, powodującego znaczne uszkodzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, wątroby i płuc. U osób z zakażeniem HIV najczęstszą postacią toksoplazmozy jest toksoplazmozowe zapalenie mózgu. Do objawów należą: gorączka, bóle głowy, senność, drgawki.


Leczenie.


Pierwszy środek zaaprobowany do leczenia osób zakażonych HIV jako preparat o udowodnionej aktywności antywirusowej to zydowudyna, lepiej znana pod nazwą AZT. W Stanach Zjednoczonych jest stosowana od 1987r., w Polsce została zarejestrowana w tym samym roku.
Obowiązującym obecnie standardem w leczeniu osób zakażonych HIV jest terapia skojarzona polegająca na łącznym stosowaniu co najmniej trzech leków antyretrowirusowych. Taki sposób terapii określany jest mianem HAART ( ang. Highly Active Antiretroviral Therapy ). Celem leczenia antyretrowirusowego ( ARV – ang. Antiretrovirial ) jest rekonstrukcja układu immunologicznego a w konsekwencji wydłużenie okresu wolnego od zakażeń oportunistycznych oraz przedłużenie życia osób z HIV/AIDS. Laboratoryjnymi wskaźnikami skuteczności terapii ARV są: wzrost liczby limfocytów CD4 oraz obniżenie wiremii* HIV.
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy leczenie ARV nie doprowadza do całkowitej eliminacji wirusa z organizmu i w związku z tym musi być prowadzone przewlekle, a w praktyce dożywotnio.
Narastającym problemem w leczeniu ARV jest powstawanie, na skutek mutacji, odpornych szczepów wirusa. HIV ulega częstym mutacjom. Tempo powstawania nowych form wirusa wciąż przewyższa możliwości laboratoriów analitycznych i farmaceutycznych. Ponadto, większość leków, łącznie z najnowszymi, wydaje się działać korzystniej u osób z niezbyt zaawansowaną chorobą. Wielu tysiącom ludzi, u których zakażenie przeszło w fazę ciężkiej choroby, nauka nie daje wiele nadziei. Poza tym dostęp do najnowszych leków jest skomplikowany i kosztowny.

Szczepionki.


Szczepionka to zawiesina infekcyjnych drobnoustrojów lub ich fragmentów podawana w celu wywołania odporności organizmu przeciwko chorobie zakaźnej.
Dr Jonas Salk, znany badacz polio, pierwszy sugerował szczepienia ludzi zakażonych wirusem HIV szczepionką zawierającą składniki wirusa.
Badania nad szczepionką przeciwko AIDS wymagają rozwiązania wielu problemów. Pierwszy wiąże się z ryzykiem związanym ze wszystkimi szczepionkami zawierającymi zabite wirusy. Gdyby przy życiu pozostał choć jeden wirus, konsekwencje byłyby niezwykle groźne. Wszystkie wirusy niszczą komórki, przestawiając je na produkcję nowych generacji wirusów zamiast siostrzanych komórek. Ale wirus HIV nie ogranicza się tylko do takiego działania. Nie tylko wnika w komórki, ale łączy się z jej materiałem genetycznym, gdzie ukrywa się bezterminowo, niedostrzegany przez system immunologiczny. Jeden wirus może spowodować chorobę, jeżeli uda mu się uniknąć śmierci.
Drugim problemem jest różnorodność wirusów HIV. HIV charakteryzuje się największą zmiennością ze wszystkich znanych nam wirusów. W jego przypadku istniejące linie wirusowe ulegają ciągłym zmianom w wyniku nieustannych mutacji. Szczepionka skuteczna wobec jednej linii wirusowej może okazać się nieprzydatna wobec innej.
Trzeci problem wiąże się z faktem, że najczęstszą drogą zakażenia wirusem są kontakty seksualne. W ich trakcie wirus bezpośrednio zakaża komórki błony śluzowej organów płciowych. Niezbędna jest więc aktywacja specyficznej odpowiedzi immunologicznej śluzówki. Poza tym skuteczna szczepionka musi powodować produkcję takich przeciwciał, które w krwioobiegu będą neutralizować wirusy przed ich wniknięciem do komórki.
Czwarty problem wynika z braku wiedzy, jak powinna wyglądać naturalna obronność. Zakażeni ludzie nie nabywają odporności chroniącej przed kolejnym zakażeniem. Umierają, kiedy wirus zniszczy system produkujący przeciwciała. Być może jedno lub kilka z ich przeciwciał mogłoby chronić przed zakażeniem, ale nie ma na to dowodów.
Zmarły w 1995 roku Jonas Salk uważał, że ponieważ objawy AIDS zazwyczaj nie pojawiają się przed upływem kilku lat od zakażenia, należy wzmocnić system obronny organizmu przed wystąpieniem objawów. Nazwał swe działanie immunoterapią w celu odróżnienia od konwencjonalnego myślenia o szczepionce. Salk wyszedł z założenia, że rozprzestrzenianie się wirusa, nie jest związane z jego istnieniem w krwioobiegu, lecz z przenoszeniem z komórki na komórkę. Zakażone komórki często łączą się z komórkami zdrowymi w nieforemne twory wypełnione wirusem. Zniszczenie zakażonych komórek prowadzi do zniszczenia większości cząsteczek wirusa. Zespół Salka kontynuuje rozpoczęte przez niego badania z nadzieją powstrzymania choroby u ludzi zakażonych dzięki wzmocnieniu ich systemów obronnych i niszczeniu zakażonych komórek na drodze zwanej odpowiedzią komórkową.
Droga do uzyskania szczepionki leczniczej w zakażeniu wirusem HIV usiana jest niepowodzeniami. Mimo to zwolennicy tej koncepcji nie tracą nadziei. Od roku 1988 amerykański Narodowy Instytut Alergologii i Chorób Zakaźnych ( National Institute of Allergy and Infectious Disease Control – NIAID ) organizuje coroczne konferencje oceniające postęp w badaniach nad szczepionką przeciwko HIV. Najważniejszym zadaniem NIAID jest wsparcie finansowe programów badawczych. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że pracę nad szczepionką, pomimo znacznego zaawansowania, utrudnia wiele czynników i pokonanie wszystkich przeszkód, o ile w ogóle będzie możliwe, wymaga wiele czasu i zaangażowania ogromnych środków, nie tylko finansowych.

AIDS i HIV w liczbach.


Każdego dnia przybywa na świecie około 16 000 osób nowo zakażonych wirusem.
Światowa Organizacja Zdrowia ( WHO ) zarejestrowała w końcu 1997 roku 1 736 958 przypadków pełnoobjawowego AIDS z całego świata, w tym 839 189 z obu Ameryk, 617 463 z Afryki, 197 374 z Europy, 8 501 z Australii i Nowej Zelandii, oraz 74 431 z Azji. Nie są to jednak na pewno kompletne dane, zwłaszcza że zarówno w Afryce, jak i w Azji nie rejestruje się wszystkich przypadków. W Polsce do końca marca 1998 roku pełnoobjawowy AIDS rozwinął się u 627 osób, z czego 364 zmarły.
WHO szacuje, że liczba nosicieli wirusa HIV osiągnęła w 2001 roku ponad 34 mln.


Sposoby ograniczania szerzenia się epidemii.


Najważniejszym sposobem ograniczenia liczby zakażeń wirusem jest zapewnienie wszystkim rzetelnej wiedzy na temat choroby i dróg jej rozprzestrzeniania. W niektórych państwach, zwłaszcza lepiej rozwiniętych, liczba osób zakażonych jest stosunkowo niska. Jednak niedokładne rozeznanie w aktualnej sytuacji dotyczącej zakażeń wywołanych HIV oraz brak odpowiedniego przeciwdziałania, może spowodować wyniszczenie całych społeczności. Ma to zresztą miejsce na przykład w niektórych krajach Afryki. Dlatego tak ważna jest powszechna edukacja w zakresie wiedzy o HIV i AIDS.

Musimy pamiętać, że HIV jest zakażeniem kontaktowym, to znaczy że musi istnieć droga wniknięcia wirusa do organizmu.
· Należy zabezpieczyć się poprzez stosowanie opatrunków na wszelkiego rodzaju skaleczenia lub otarcia.
· Należy unikać kontaktu z krwią oraz innymi płynami ustrojowymi drugiej osoby.
· Udzielając komuś pierwszej pomocy należy zawsze zakładać jednorazowe rękawiczki.
· Nie wolno wkładać ani zdejmować rękawiczek pomagając sobie przy tym zębami.
· Należy bezwzględnie używać prezerwatyw, zwłaszcza podczas stosunków z przygodnymi partnerami seksualnymi.
· W przypadku zażywania narkotyków dożylnie należy używać wyłącznie własnego lub sterylizowanego sprzętu.
· Należy pamiętać, że wszelkie narzędzia wykorzystywane do przekłuwania skóry ( tatuaż, akupunktura, usuwanie zbędnego owłosienia, piercing ) mogą być zanieczyszczone krwią, a więc stanowić drogę przenoszenia HIV.

Odrębne zagadnienie stanowi kwestia kontaktów seksualnych. Jest to sprawa niezwykle osobista i intymna, ale każdy zgodzi się, że zachowanie abstynencji bądź pozostawanie w monogamicznym związku bardzo ogranicza ryzyko zakażenia.

Stosowanie wymienionych środków ostrożności oraz zachowywanie podstawowych zasad higieny może ostatecznie uratować nam życie.





Słowniczek


Cząsteczka CD4 – białko, którego obecność na powierzchni komórki ludzkiej pozwala wirusowi HIV przyłączyć się do niej, potem w nią wniknąć i tym samym zakazić. Receptory CD4 są obecne na powierzchni między innymi komórek CD4 i komórek pomocniczych T.

Dysplazja – nieprawidłowa budowa komórek lub tkanek.

Fenotyp – zespół cech organizmu, stanowi wynik współdziałania genotypu i warunków środowiska.

Genom – haploidalny zespół chromosomów jądra komórkowego. Obejmuje określony dla danego gatunku zespół genów, charakterystyczny dla gamet organizmów diploidalnych.

Genotyp – zespół wszystkich genów organizmu, warunkujący jego właściwości dziedziczne.

Glikoproteiny – wszystkie związki organiczne będące połączeniem białek i grupy węglowodanowej.

Kandydoza – drożdżyca.

Komórki T – limfocyty T, które wędrują ze szpiku kostnego drogą krwi do grasicy. Następnie ponownie przedostają się do krwi, po czym osiedlają się w śledzionie i węzłach chłonnych. Komórki T są podstawowymi elementami odporności komórkowej przeciwko wirusom, pasożytom, grzybom i komórkom nowotworowym. Wirus HIV upośledza ich funkcję. Komórki T wydzielają ponadto czynniki, które pobudzają namnażanie limfocytów T i limfocytów B. Komórki T nie wytwarzają przeciwciał, ale produkcja przeciwciał przez komórki B często wymaga pomocy ze strony komórek T.

Lentowirus – wirus powolny – podrodzina retrowirusów, do której do niedawna zaliczano tylko wirusa visna owiec, wirusa niedokrwistości zakaźnej koni i wirusa zapalenia stawów i mózgu kóz. Wirusy powolne wywołują przewlekłe choroby u swoich naturalnych gospodarzy. Każdy z nich wywołuje stany zapalne mózgu. Wirus visna powoduje przewlekłe śródmiąższowe zapalenie płuc podobne do występującego w AIDS i u małych dzieci. Choroby cechuje zmienność okresów pogorszeń i poprawy. Częste są przypadki nosicielstwa, w których zwierzęta, nie wykazując objawów choroby, przekazują wirusy innym. Wirusy powolne mogą przetrwać w organizmie unikając działania układu odpornościowego. Mogą przechodzić barierę krew-mózg, niszczyć tkankę mózgową i pozostawać w organizmie w przewlekłym stanie bezobjawowym ( okres przed pojawieniem się objawów klinicznych ) przez długi czas. HIV jest wirusem powolnym wywołującym zaburzenia psychiczne u około 70-80% pacjentów; u nich dochodzi do otępienia w końcowym okresie zakażenia.

Leukoplakia włochata – białe plamy lub grudki na błonach śluzowych języka lub policzków. Plamy są gładkie, o nieregularnym kształcie i różnej wielkości, twarde, czasami popękane. Zmiany mogą być punktem wyjścia rozrostu nowotworowego.

Neuropatia – zapalne lub degeneracyjne zaburzenie dotyczące obwodowego układu nerwowego. Neuropatia może objawić się osłabieniem siły mięśniowej lub bólem i uczuciem mrowienia. U osób zakażonych HIV najczęstszymi objawami są bóle nóg i stóp. Często pacjent odczuwa drętwienie i mrowienie dłoni i stóp, osłabienie siły mięśni nóg, ramion i dłoni lub palący ból w obrębie stóp i końców palców rąk i nóg. Neuropatia może stanowić powikłanie zakażenia HIV, może być powodowana przez wiele leków stosowanych w leczeniu HIV / AIDS lub przez alkohol. Neuropatia wstępująca jest patologicznym zaburzeniem układu nerwowego postępującym od dolnych do górnych części ciała. Z kolei neuropatia zstępująca jest podobnym zaburzeniem obejmującym najpierw górne, a następnie coraz niższe części. Neuropatia obwodowa jest to zniszczenie lub przerwanie komórek obwodowego układu nerwowego, składającego się z nerwów spoza mózgu i rdzenia kręgowego. Do dziś nie istnieje żadna skuteczna terapia, za pomocą której można zatrzymać postęp uszkodzeń nerwów w neuropatii obwodowej lub spowodować ustąpienie takich uszkodzeń.

Odwrotna transkryptaza – enzym wirusowy, dzięki któremu powstaje DNA na wzorze RNA – podstawowy etap w cyklu życiowym retrowirusów, takich jak HIV.

Plamica małopłytkowa – purpurowe lub brązowe plamki i plamy na skórze powstałe w następstwie wynaczynienia krwi do skóry z podskórnych naczyń włosowatych. Powoduje ją obniżenie liczby krwinek płytkowych.

Pleśniawki – drożdżyca jamy ustnej

Posocznica – obecność bakterii patogennych we krwi. Jeżeli dopuści się do jej rozwoju, bakterie będą się namnażać i wywołają uogólnione zakażenie, które prowadzi do śmierci. Zazwyczaj występujące objawy to: dreszcze, wybroczyny ( małe, purpurowe, krwotoczne plamki na skórze ), krost skazowe i ropnie.

Prowirus – kopia materiału genetycznego wirusa zintegrowana z DNA zakażonej komórki gospodarza. Kopie prowirusa przekazywane są kolejnym pokoleniom komórek.

Przeciwciało – związek chemiczny wytwarzany przez układ odpornościowy w celu zwalczania czynników zakaźnych, które przedostały się do organizmu. Precyzując, przeciwciała należą do klasy białek zwanych immunoglobulinami, które są wytwarzane i wydzielane przez limfocyty B w odpowiedzi na swoiste antygeny. Dla większości antygenów na wyprodukowanie przeciwciał limfocyty B potrzebują 1 –2 tygodni; w przypadku HIV okres potrzebny do wytworzenia przeciwciał może sięgać miesięcy. W AIDS przeciwciała na ogół nie są zdolne do zneutralizowania zakażenia.

Retrowirus – typ wirusa, który potrafi przechowywać materiał genetyczny w postaci pojedynczej nici RNA zamiast w częściej spotykanej formie dwuniciowego DNA ( pojedyncza nić RNA występuje tylko w okresie, gdy wirus nie zakaża komórki ). HIV należy do grupy retrowirusów. Po wejściu do komórki retrowirus buduje DNA na bazie swojego RNA, używając specjalnego enzymu – odwrotnej transkryptazy . Nowo powstałe DNA staje się następnie częścią materiału genetycznego komórki. Jest wiele różnych typów retrowirusów. HIV, zakażający ludzi, jest najważniejszym wirusem z tej grupy.

Syncytia – wielojądrowe twory powstałe z połączenia się kilku pojedynczych komórek ( roślinnych lub zwierzęcych ), najczęściej pod wpływem niektórych wirusów.

Trombocytopenia – małopłytkowość – nieprawidłowo niska liczba płytek krwi ( trombocytów ), elementów morfotycznych krwi biorących udział w procesie krzepnięcia. Zazwyczaj liczba płytek krwi wynosi 150 000 – 300 000 / ml. Niższe wartości ( 80 000 – 120 000 / ml ) występują często u osób zakażonych HIV. Jeżeli liczba płytek jest bardzo niska ( 5 000 – 25 000 / ml ), mogą wystąpić krwawienia. Osoby zakażone HIV mają małopłytkowość, gdyż ich ustrój wytwarza przeciwciała przeciwko własnym płytkom krwi. Wyniki badań wskazują, że w zakażeniu HIV występuje zmniejszone wytwarzania płytek oraz skrócenie czasu ich przeżycia, wynikające najprawdopodobniej z bezpośredniego zakażenia komórek olbrzymich szpiku kostnego, z których powstają płytki krwi niezbędne do prawidłowego procesu krzepnięcia krwi.

Wiremia – obecność wirusów we krwi lub surowicy.

Wirion – dojrzały wirus obecny poza komórką gospodarza.













Bibliografia

SARAH BARBARA WATSTEIN, KAREN CHANDLER – Słownik AIDS
PRACA ZBIOROWA – Zakażenie HIV i choroba AIDS
W.LEWIŃSKI, J.PROKOP, G.SKIRMUNTT, J.WALKIEWICZ – Biologia 1
H.WIŚNIEWSKI – Biologia 3
BROSZURA WYDANA PRZEZ KRAJOWE CENTRUM ds. AIDS – Co musisz wiedzieć o HIV i AIDS
ENCYKLOPEDIA POPULARNA PWN