Demokratyczne Ateny

Jedną z największych greckich polis były położone w środkowej Grecji Ateny. Za ich założyciela uważano legendarnego Tezeusza, który zjednoczył osady leżące w krainie zwanej Attyką. Spośród innych miast-państw Ateny wyróżniały się ustrojem politycznym. Wprowadzono go w VI w.p.n.e. i określano jako demokrację, czyli rządy ludu. W sprawowaniu władzy mieli prawo uczestniczyć wszyscy obywatele. Należeli do nich wyłącznie mężczyźni pochodzący z Aten. Kobiety nie posiadały praw politycznych, nie mogły więc sprawować urzędów ani brać udziału w głosowaniach. Praw obywatelskich pozbawieni byli również przybysze z innych krajów oraz mężczyźni, których tylko jedno z rodziców pochodziło z Aten. W Atenach, podobnie jak w całym świecie starożytnym, istniało niewolnictwo. Nikogo nie dziwiło wówczas, że człowiek może być traktowany jak przedmiot - często cenny, ale należący do wolnego obywatela. Niektórzy niewolnicy byli własnością państwa. Zatrudniano ich w administracji, kopalniach srebra, oraz do robót publicznych. Największa potęgę Ateny osiągnęły w V w.p.n.e., gdy rządy sprawował jeden z najwybitniejszych przywódców w starożytności - Perykles. Zakończył on budowę murów obronnych łączących miasto z portem w Pireusie. Wzmocnił także flotę, która zapewniała Ateńczykom panowanie nad Morzem Śródziemnym i czerpanie zysków z handlu. Także nauka, kultura i sztuka rozwijały się w polis znacznie lepiej niż w innych miastach-państwach. Mieszkańcy Aten wierzyli, iż rozkwit państwa zawdzięczają demokracji. Byli dumni ze swojego ustroju i uznawali go nie tylko za sprawiedliwy, lecz także skuteczny. Uważali, że pozostałe polis powinny brać z nich przykład. Wszyscy obywatele Aten tworzyli zgromadzenie ludowe zwane eklezją. Zbierało się ono kilkanaście razy do roku oraz uczestniczyło w nim od 6 do 40 tysięcy Ateńczyków. Początkowo miejscem obrad była agora, później przeniesiono je na jedno z okolicznych wzgórz. Każdy obywatel mógł wystąpić przed zgromadzeniem i wypowiedzieć się na temat omawianej sprawy, a także zgłosić własny projekt uchwały. Ten, kto chciał przekonać innych do swoich racji, musiał być dobrym mówcą. Słuchacze okazywali się bowiem bezlitośni i gdy osoba przemawiała niezrozumiale lub nieciekawie, rozlegały się gwizdy. Natomiast na decyzje podejmowane przez zgromadzenie ludowe często wpływali najlepsi mówcy. Nazywano ich z tego powodu demagogami, czyli przywódcami ludu. Najbiedniejszym Ateńczykom za udział w obradach wypłacano niewielką sumę pieniędzy - mniej więcej tyle, ile mogliby zarobić przez jeden dzień. W ten sposób zachęcano do uczestnictwa w wielogodzinnych posiedzeniach i do angażowania się w sprawy polis. Zgromadzenie ludowe uchwalało prawa, decydowało o wydatkach z kasy państwowej oraz wysłuchiwało posłów przybyłych z innych państw. Podejmowało również decyzje w sprawie wypowiedzenia wojny czy zawarcia pokoju. Co roku eklezja wybierała urzędników odpowiedzialnych za wprowadzanie w życie uchwał powziętych podczas obrad. Najważniejsze funkcje w państwie pełnili stratedzy, którzy dowodzili armią oraz flotą ateńską. W każdej chwili jednak mogli zostać odwołani i osądzeni, jeżeli zgromadzenie uznało, że źle wypełniają obowiązki. Oprócz urzędu stratega do objęcia było około siedmiuset mniej lub bardziej ważnych stanowisk. Każdy Ateńczyk miał zatem dużą szansę, aby chociaż raz w życiu zostać urzędnikiem. Większość miejsc obsadzano poprzez losowanie wśród obywateli, którzy zgłosili wcześniej swoje kandydatury. Otrzymywali oni wynagrodzenie od państwa, co umożliwiało pełnienie funkcji publicznych także najuboższym. Podczas losowania wysyłani byli również sędziowie wydający wyroki w sprawach wnoszonych przez Ateńczyków.