Komputer a zdrowie

Organizm za pomocą rozmaitych dolegliwości sygnalizuje, że nie radzi sobie w niesprzyjających warunkach, w jakich zmuszony jest funkcjonować. Praca przy komputerze jest bowiem uciążliwa z uwagi na:
wymuszoną nieruchomą pozycję ciała,
zmienność obrazu oglądanego na ekranie monitora,
duże napięcie psychiczne, jakie jej często towarzyszy,
oddziaływanie pola elektromagnetycznego,
małe stężenie jonów ujemnych w powietrzu (charakterystyczne dla pomieszczeń biurowych o niskiej wilgotności powietrza i nieprzewodzących, łatwo elektryzujących się wykładzinach),
emisję nieznacznych ilości substancji chemicznych np. chlorowanych pochodnych dwufenylu, a w temperaturze znacznie wyższej od pokojowej – bezwonnych gazów (furanów i tlenków uwalniających się z emulsji ognioodpornej, którą pokrywa się obudowy sprzętu)
Z uwagi na szereg czynników mających negatywny wpływ na organizm użytkownika komputera należy minimalizować wszystkie te uciążliwości na które mamy wpływ, a także wykorzystywać wszelkie możliwości ulepszania stanowiska pracy.
Zaburzenia widzenia
Promieniowanie elektromagnetyczne o niskich i bardzo niskich częstotliwościach (VLF i ELF), jest odpowiedzialne za zaburzenia procesu widzenia. Rozkłada bowiem rodopsynę – związek chemiczny warunkujący odróżnianie odcienie szarości (także widzenie o zmroku) obecny w pręcikach, znajdujących się na siatkówce oka. Pręciki te pełnią rolę fotoreceptorów. Normalnie to fala świetlna, wywołując rozkład rodopsyny, powoduje wysłanie impulsu nerwowego z oka do mózgu. Za sprawą promieniowania liczba bodźców docierających do mózgu zwiększa się, co po paru godzinach wywołuje objawy zmęczenia narządu wzroku.
Zmiany skórne
Im mniej kurzu w otoczeniu, zwłaszcza w polu pomiędzy ekranem a użytkownikiem komputera, tym mniejsze ryzyko wystąpienia zmian skórnych, np. w postaci zaczerwienienia i swędzącej wysypki na skórze twarzy. Przyczyną tego typu zmian na skórze mogą być również: pole elektrostatyczne wprawiające kurz w ruch, niska wilgotność powietrza w pomieszczeniu (20-40%) oraz wykładziny podatne na ładowanie elektrostatyczne.
Podrażnienia błon śluzowych
Praca w pomieszczeniu, którego komputerowe stanowisko pracy wyposażone jest dodatkowo w drukarkę laserową, poszerza listę negatywnych skutków pracy z komputerem. Ozon powstający podczas pracy drukarki ma negatywny wpływ na błony śluzowe nosa, oczu i krtani. Nie wiadomo dokładnie jak duże stężenie powoduje tego rodzaju objawy i dolegliwości. Dodatkowo wykazano, że ozon jest również przyczyną wielu schorzeń nowotworowych. Tego rodzaju obawy nie dotyczą posiadaczy nowoczesnych drukarek laserowych. W przypadku użytkowania starszych ich modeli, zaleca się instalowanie ich w oddzielnych pomieszczeniach i systematyczne wietrzenie pomieszczeń.
Zespół cieśni nadgarstka (ang. Carpal Tunnel Syndrome)
Nienaturalna pozycja rąk podczas pisania polega na skręcie przedramion do wewnątrz i wygięciu dłoni na zewnątrz przy jednoczesnym uniesieniu nadgarstków. Na skutek tego, u osób szczególnie podatnych ze względu na specyficzną budowę anatomiczną tego odcinka rąk, następuje nadmierne ściśnięcie nerwów, w najwęższym miejscu przegubu dłoni, tzw. kanale nadgarstka. Objawia się ono drętwieniem, mrowieniem, bólem na odcinku od palców poprzez dłoń aż po nadgarstki.
Zespół urazów wynikłych z powtarzającego się przeciążenia rąk
(ang.Repetitive Strain-Injury Syndrom, czyli RSI)
Chroniczne przeciążenie kończyn górnych codziennym, intensywnym i poz-bawionym niemal przerw, wielogodzinnym używaniem klawiatury i myszy może wywołać poważne następstwa. Może objawić się dotkliwym, piekącym bólem przedramion, ramion i barków dopiero po latach nadwerężania rąk. U niektórych osób jednocześnie występują obrzęki. W skrajnym przypadku może dojść nawet do usztywnienia i bezwładu kończyn górnych. RSI jest obecnie najczęściej występującą chorobą zawodową w USA. Dotkniętych przypadłościami tego rodzaju próbuje się nakłaniać przede wszystkim do zrewidowania swego miejsca pracy i nawyków pod kątem stosowania się do zasad ergonomii. W unikaniu forsowania rąk w nadgarstkach pomagać ma noszenie specjalnych nakładek z tworzywa termoutwardzalnego, indywidualnie formowanych ściśle według kształtu ręki. Pewną ulgę przynoszą również specjalistyczne ćwiczenia rehabilitacyjne oraz fizykoterapia.
Aby ustrzec się lub przynajmniej zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia syndromu RSI, należy stosować się do poniższych wytycznych:
umieszczać klawiaturę na blacie biurka czy stołu o wysokości odpowiedniej do wzrostu,
zwracać uwagę na właściwą technikę pisania
- dłonie w powietrzu na niczym nie oparte (podstawki pod nadgarstki – tylko do odpoczynku rąk, gdy nie piszemy), palce rozluźnione, zwisające poniżej dłoni,
- nie należy skręcać dłoni w nadgarstku
- kombinacje dwóch lub trzech klawiszy należy naciskać obydwoma rękami, dbając o to, by nie naciągać palców usiłując zwiększyć ich zasięg,
- ramiona powinny przesunąć dłonie wzdłuż klawiatury, gdy chcemy nacisnąć odległy klawisz,
operować myszą bez naciągania dłoni od nadgarstka po czubki palców, lecz przesuwając ją przy pomocy ruchu całą ręką,
robić przerwy w używaniu komputera, zgodnie z zaleceniami Instytutu Medycyny Pracy, pokrywającymi się z wytycznymi Rady Europy,
wykonywać ćwiczenia fizyczne, w tym:
- rozgrzewać palce i dłonie przed przystąpieniem do pracy, co poprawia krążenie krwi,
- gimnastykować ręce w przerwach, na przykład podczas oczekiwania na wykonanie jakiejś operacji,
dbać o to, by mieć zawsze ciepłe dłonie, a w nich lepsze krążenie krwi

Dolegliwości kręgosłupa, napięcia i przykurcze mięśni
Prawidłowa postawa i właściwa organizacja miejsca pracy pozwala na uniknięcie dolegliwości kręgosłupa. Należy jednak pamiętać o właściwym dopasowaniu krzesła, odpowiedniej wysokości stołu, czy biurka do pracy, a także o odpowiednim ustawieniu monitora. Zastosowanie podstawowych zasad ergonomii pracy przy komputerze pomoże uniknąć zarówno skrzywienia kręgosłupa, dyskopatii, jak i bólu mięśni karku spowodowanego ich długotrwałym napięciem w wyniku garbienia się. Prawidłowe oparcie stóp zapobiega przykurczom mięśni nóg.

Zaburzenia psychosomatyczne
Skłonność do złości, frustracji, drażliwości, dezorientacji, depresji, niepokoju i trudności koncentracji – to zaburzenia osobowości występujące najczęściej u tych osób korzystających z komputera, które czynią to codziennie, przez wiele godzin, z nielicznymi przerwami. W wyniku ciągłego napięcia psychicznego u niektórych osób mogą objawić się wtórne schorzenia somatyczne: biegunki, zaparcia, wzrost napięcia mięśniowego, zaburzenia rytmu serca (tzw. kołatania), bóle w klatce piersiowej, nadmierna potliwość, zaburzenia snu i apetytu.
Stres przy komputerze
Obciążenie psychiczne związane z praca przy komputerze, wywoływane jest przez szereg czynników, które w miarę doskonalenia komputera ulęgają ewolucji i ograniczaniu. Dla użytkownika duże obciążenie stanowi konieczność szybkiego nauczenia się wielu komend, a także pogodzenia sprawnej obsługi komputera z wymaganą bezbłędną pracą i jej dużą wydajnością.
W pierwszym okresie obsługi komputera występuje u wielu pracowników niechęć do pracy, powodowana lekiem przed nieznanym oraz nieudanymi próbami pracy z tym urządzeniem. Komputery wprowadzają poczucie sztuczności i odrealnienia.
Użytkownicy komputerów często skarżą się na różne dolegliwości. Przeważnie są one objawami stresu komputerowego. Najczęstszymi objawami są: bóle głowy tuż po zakończeniu pracy, a także późnym wieczorem, bóle głowy wokół oczu (bóle oczu), ból w tyle głowy, skroni i okolicy ciemieniowej, bóle napięciowe w górnej połowie ciała (szyja, plecy, barki, ręce), bóle ud, podudzi i krzyża, mrowienie i bóle ramion, nadgarstków, dłoni, senność, zmęczenie, które nie mija po odpoczynku. Objawami stresu są także dolegliwości związane z oczami (nadmiernie częste mruganie, nadwrażliwość, ból, napięcie, ucisk, kłucie, pieczenie, łzawienie, swędzenie). Mogą pojawić się kłopoty z widzeniem – zamglone widzenie przy patrzeniu w dal po pracy przy komputerze, pogarszająca się ostrość widzenia, podwójne widzenie obrazu na ekranie, mrużenie oczu kiedy na coś patrzymy. Bezpośrednio z problemami widzenia powiązane są kłopoty z koncentracją i z wykonywaniem zadań.
Różne objawy stresu komputerowego to najczęściej wynik działania pięciu najważniejszych czynników, którymi są:
nieprawidłowy posługiwanie się oczami i zła pozycja ciała podczas pracy przy komputerze,
używanie nieodpowiednich okularów lub szkieł kontaktowych do pracy przy komputerze,
nie prawidłowa organizacja stanowiska pracy,
spiętrzenie stresu fizycznego, umysłowego oraz przewlekłego zmęczenia oczu, brak optymalnej sprawności widzenia niezbędnej do pracy przy komputerze.