Zależności międzygatunkowe - antagonistyczne

Zależności międzygatunkowe:
Tym terminem określamy różnego rodzaju powiązania, które zachodzą między dwoma lub nawet kilkoma organizmami jednego lub wielu gatunków, wpływające na życie i rozwój organizmów negatywnie lub też korzystne.
Zależności między organizmami możemy podzielić na:
Antagonistyczne
Nieantagonistyczne

Stosunkami antagonistycznymi nazywamy zależnosci, w których populacja jednego gatunku wyrządza mniejsze, lub większe szkody populacji drugiego gatunku.

Zaliczamy do nich:
konkurencję
pasożytnictwo
drapieżnictwo

Stosunkami nieantagonistycznymi nazywamy rodzaj zależności międzygatunkowych polegających na tym, że żadna ze stron nie ponosi szkody na skutek wzajemnych oddziaływań, a organizmy mogą na tym jedynie skorzystać.

Zaliczamy do nich:
mutualizm
protokooperację
komensalizm
neutralizm

Konkurencja: jedna z antagonistycznych interakcji międzypopulacyjnych.
Dochodzi w niej do współzawodnictwa między dwoma populacjami tego samego lub różnych gatunków, zazwyczaj o podobnych wymaganiach środowiskowych, rywalizują o: pożywienie, miejsce do życia, partnera do rozrodu itp.
Gdy konkurują ze sobą organizmy populacji tego samego gatunku mówimy o konkurencji wewnątrzgatunkowej. Jej nasilenie związane jest z liczebnością populacji lub stanem zasobów środowiska. Poprzez wpływ na reprodukcję i tendencje migracyjne jest czynnikiem limitującym wielkość czy gęstość populacji. Może ona prowadzić do powiększenia niszy ekologicznej, do terytorializmu, a także do rozszerzenia zasięgu geograficznego gatunku, a przy zróżnicowaniu genetycznym populacji wspomaga działanie doboru naturalnego.
W przypadku populacji różnych gatunków mówi się o konkurencji międzygatunkowej.
Może ona doprowadzić do zrównoważonego dopasowania się gatunków lub do tego, że jedna populacja zastąpi drugą, albo zmusi ją do zajęcia innej niszy ekologicznej. Najsilniej ten proces zachodzi dla gatunków blisko ze sobą spokrewnionych, o podobnych wymaganiach, zajmujących w naturalny sposób podobne nisze.

Przykłady konkurencji w naturze:
-Psy dingo i wilki workowate. Sytuacja konkurancji między tymi gatunkami miała miejsce w Australii, kiedy dotarły tam dzikie psy dingo. Zajęły one tę samą niszę ekologiczną co wilki workowate. Na skutek konkurencji silniejszy dingo wyparł wilka workowatego doprowadzając tym samym do jego wyginięcia.
-Altanniki-ptaki żyjące w Autralii i na Nowej Gwinei. Aby zwabić samice wznoszą misterne budowle, które przyozdabiają kolorowymi kamieniami, jagodami, muszlami i kwiatami. Przed budowlami samce wykonują tańce godowe. Jest to konkurencja o partnera do rozrodu.
-Mysz domowa i nornik. Przykład tej konkurancji miał miejsce w Kaliforni. Lepiej przystosowany do korzystania z zasobów pokarmowych nornik przyczynił się do całkowitego wyginięcia populacji myszy.
-Sosny w lesie. Rośliny konkurują ze sobą o dostęp do światła.
W wyniku konkurencji roślin o niszę ekologiczną wykształciła się piętrowa budowa lasu.
-Szczur wędrowny i szczur śniady. Sprowadzony do Europy szczur wędrowny doprowadził do całkowitego wytępienia szczura śniadego, który gnieździł się w gospodarstwach.
-Wróble i gołębie. Ptaki konkurują o pokarm.

Pasożytnictwo:Jest to zależność, w której jeden organizm pasożyt żyje kosztem drugiego zwanego żywicielem. Traktuje go jako źródło pożywienia lub nawet środowisko życia. Pasożyt jednak z reguły nie uśmierca swojej ofiary, a jedynie ją osłabia. W tej relacji korzyść odnosi jedynie pasożyt.
Pasożyty możemy podzielić na:
fakultatywne-mogą przeżyć bez żywiciela
obligatoryjne-bez żywiciela giną
zewnętrzne-żyją na powierzchni ciała swoich żywicieli(są to między innymi: pijawki, pchły, wszy, klescze)
wewnętrzne-żyją wewnątrz ciała swoich żywicieli(należą do nich: tasiemce, przywry, włośnie kręte, glisty ludzkie). Pasożyty wewnętrzne są w wielu przypadkach bardzo niebezpieczne dla zdrowia a nawet życia żywiciela.
Kiedy pasożyt doprowadza swojego żywiciela do choroby lub utraty życia nazywany jest patogenem. Do najgroźniejszych pasożytów w Polsce należy włosień kręty. Aby uniknąć zarażenia pasożytami trzeba między innymi powstrzymywać się od jedzenia surowego mięsa, myć owoce i warzywa przed jedzeniem i przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej.
Pasożytnnictwo czasowe: Występuje u mrówek. Polega ono na wniknięciu do rozwiniętego mrowiska królowej innego gatunku, zabiciu istniejącej królowej i przejęciu kolonii. Przez pewien czas istnieje kolonia mieszana składająca się z osobników należących do jednego i drugiego gatunku. Po pewnym czasie gospodarze wymierają, a kolonia już jednego gatunku mrówek rozwija się dalej.

Przykłady pasożytnictwa w naturze:
-Łuskiewnik różowy-pasożyt, który rośnie w pobliżu drzew. Za pomocą ssawek przyczepia się do ich korzeni i w ten sposób pobiera z nich substancje organiczne oraz wodę z solami mineralnymi.
-Tasiemiec-pasożyt, który żyje wewnątrz organizmu żywiciela. W ciele człowieka może on osiągać nawet 15 metrów długości. Można się z niego wyleczyć za pomocą specjalistycznych leków. Żyją przede wszystkim w przewodzie pokarmowym.
-Pchły- pasożyty zewnętrzne. Bardzo często występują u psów i kotów. Organizmy, na których znajdują się pchły zachowują się nerwowo i są rozdrażnione, a ponadto intensywnie się drapią.
-Pijawki-pasożyty zewnętrzne, pierścienice. Długość pijawki waha się od kilku milimetrów do ponad 30cm. Pijawki odrzywiają się płynami ustrojowymi swych żywicieli. Wykorzystuje się je w lecznictwie.

Drapieżnictwo:Interakcja między osobnikami różnych gatunków, gdzie osobniki jednego gatunku żywią się osobnikami gatunku drugiego. Drapieżnicy zawsze zabijają swoje ofiary i żywią się nimi częściowo lub w całości. Drapieżnictwo może mieć charakter międzygatunkowy lub wewnątrzgatunkowy(kanibalizm).
Drapieżnicy pełnią bardzo ważną funkcję. Dzięki nim dochodzi do regulacji liczebności populacji co sprawia, że przyczyniają się do utrzymania równowagi w ekosystemie. Polując eliminują najczęściej osobniki najsłabsze lub chore.
Drapieżniki można podzielić na aktywnie szukające swoich ofiar i na takie, które czekają na swoje ofiary w ukryciu. Te pierwsze, aby dopaść swoje ofiary musiały wykształcić w sobie umiejętność szybkiego biegania (np.lwy, geparty), lub lotu (np.jastrząb, sokół). By zwiększyć szanse na udane polowanie wiele zwierząt poluje w grupach liczących od kilku do nawet kilkudziesięciu osobników (np. wilki, lwy). Drapieżniki muszą też mieć wspaniale rozwinięte zmysły i cechy umożliwiające skuteczne polowania.

Przykładem mogą być:
-Duże oczy
-Dobry słuch
-Wspaniały węch
-Dołki policzkowe-nietypowy narząd zmysłów występujący u wężów. Są to bardzo czułe narządy odbierające bodźce termiczne pozwalające na wykrywanie stałocieplnych ofiar.
-Specyficzna budowa ciała (np. długi ogon, smukłe i niezwykle rozciągliwe ciało, szerokie nozdrza, pazury, obszerna klatka piersiowa, usmięśnione tylne nogi, mocne szczęki itp.)
-Odpowiednie umaszczenie skóry
-Jad i trucizna

Obrona zwierząt przed drapieżnictwem:
-niejadalność(w tym pokrycie skóry trującymi substancjami, zwłaszcza u płazów).
-ochrona(żółw-pancerz, jeż-kolce).
-tryskanie jadem na odległość w kierunku oczu przeciwnika wykorzystywane przez węże.
-straszenie(np.północno-amerykański wąż żarłoczny wydaje ryk byka, agama kołnierzasta rozpościera kołnierz, frynosoma tryska krwią z oczu).
-ukrywanie się(np.patyczak-wyglądem przypomina część rośliny).
-aktywna ucieczka(ssaki kopytne).
-życie w stadzie.

Przykłady drapieżnictwa w naturze:
-Muchołówka-roślina, która chwyta ofiary za pomocą liści przekształconych w pułapki. Ofiary siadają na liściach muchołówki zwabione barwą i słodką wydzieliną. Podrażniony przez zwierzę liść natychmiast się zamyka.
-Płaszczka- ryba, która dzięki swojej barwie ukrywając się na dnie zostaje niezauważona i poluje na swoje ofiary.
-Rekin- ryba, która przypuszcza jeden gwałtowny atak, a następnie wycofuje się i czeka na śmierć ofiary, po czym wraca i rozszarpuje jej ciało na strzępy.
-Jaguar-zwierzę, które poluje na swoją ofiarę wykorzystując zasadzkę (zeskok z gałęzi).
-Gapart-zwierzę, które ściga swoje ofiary. Może on osiągnąć prędkość dochodzącą nawet do 115km/h na krótkim dystansie.