Kim ty jesteś człowieku, zbrodniarz czy bohater?

Szukając odpowiedzi na pytanie czy człowiek ma naturę zbrodniarza czy raczej bohatera należałoby się odnieść do samych definicji owych pojęć. Zbrodnia jest terminem prawniczym i oznacza umyślne przestępstwo podlegające surowej karze. Nie będą zatem zbrodniami występki takie jak kłamstwo czy kradzież. Przykładem prawdziwej i nie podlegającej wybaczeniu zbrodni jest zabójstwo.
O ile zbrodnię jako pojęcie zdefiniować jest łatwo, to próba odpowiedzi na pytanie czym jest bohaterstwo i jakie cechy powinien posiadać człowiek, który za bohatera się uważa lub jest za niego postrzegany, już nie jest tak prosta i banalna. Wśród tekstów literatury znajdujemy wiele postaci, które zasługują na miano bohaterów, ze względu na czyny jakich dokonali, poświecając swoje życie w walce za ojczyznę, dokonując wielkich odkryć lub też zrzekając sie osobistych dóbr materialnych na rzecz innych.


Swoje rozważania na temat człowieczej natury rozpocznę od epoki romantyzmu w której wielu spośród bohaterów literackich to wielkie indywidua, postacie barwne, oryginalne osobowości, zdolne do wielkich poświęceń, ale i czynów nieprzewidywalnych i nie zawsze takich, które można zaliczyc na poczet bohaterstwa.
Jednym z takich wlaśnie bohaterów jest Konrad Wallenrod - działa stosując taktykę podstępu. Zabija swojego rycerza będąc jego giermkiem i rozpoczyna życie w zakłamaniu nazywając siebie Wallenrodem. Służąc Zakonowi Krzyżackiemu przez 12 lat zostaje wybrany na mistrza. Przez cały ten czas nienawidzi Niemców i w efekcie prowadzi swoje wojska na wojnę w której giną - doprowadza Zakon do upadku. Można go traktować jako zbrodniarza, bo przyczynił się do śmierci wielu ludzi działając z determinacją. Jeśli jednak zastanowić sie nad pobudkami jakie kierują działaniami Konrada, to jego obraz w oczach czytelnika rysuje się nieco inaczej, bowiem wszystko co robi Konrad, robi bo kocha ojczyznę. Czuje się Litwinem i działa przeciwko wrogowi jego narodu.
Kolejną postacią romantyzmu do której można przyczepić etykietę \\\\\\\"zbrodniarz\\\\\\\" jest Kordian. Postać ta, jak na romantycznego bohatera przystało jest bardzo dynamiczna - w pewnym momencie jego życia ogarnia go chęć realizacji królobójczych planów. Dązy do tego celu konsekwentnie, lecz mimo słabości charakteru, zabójstwo cara obejmującego tron polski nie udaje się. Podobnie jak w przypadku Konrada Wallenroda, można zauważyć motyw zbrodni polegającej na odbieraniu życia, jednak zarówno Kordian jak i Konrad działali z pobudek patriotycznych i za cel stawiali sobie dobro ojczyzny. Kim zatem są - zbrodniarzami czy bohaterami narodowymi?

Spróbujmy poszukać obiektów do rozważań w następującej epoce wzgledem romantywmu. Już sama jej nazwa sugeruje, że powinniśmy znaleźć tutaj bohaterów którzy są postrzegani jako pozytywni, dokonujący wielkich czynów lub rozumiejących problemy ówczesnych realiów życia. Dobrym przykładem reprezentanta ówczesnej epoki jest Stanisław Wokulski, główny bohater \\\\\\\"Lalki\\\\\\\". Postać bardzo złożona, o bogatej osobowości i silnym charakterze - uczestnik powstania styczniowego, a więc bohater narodowy. Z jego postępowania można wnioskować, że nie jest obojętny mu los prostych ludzi, czego dowodem jest zaopiekowanie się młodą Marią o zepsutej moralności. Wokulski jest człowiekiem bogatym, pieniądze jednak traktuje jako środek, nie cel - wspomaga rodzinę Łęckich, w czasach problemów natury finansowej, daje pracę Żydom, akceptuje ich, nie odrzuca ze społeczeństwa polskiego. Wymieniając cechy pozytywne i epitety można stworzyć długą liste, której pokaźność robi wrażenie i sprawia, że musimy myśleć o Wokulskim jako bohaterze, w pełnym tego słowa znaczeniu. Byloby jednak błędem idealizowanie jego osoby, Wokulski bowiem dorobił się fortuny, jednak sposób jakim tego dokonał charakteryzuje się niskim stopniem humanitaryzmu - w czasach wojny rosyjsko-tureckiej dostarczał broń dla wojska. W tym aspekcie można uważać go za zbrodniarza, ponieważ nie dokonując mordu bezpośrednio, swoimi działaniami przyczynia się do zagłady wielu ludzkich istnień odnosząc korzyści finansowe.

Zastanawiając się nad naturą człowieka, poszukując wzorów i postaw ludzi jako bohaterów lub zbrodniarzy skieruję swoje myśli ku najdawniejszej epoce, aby tam odnaleźć klasyczne wzorce, których pierwiastek jest dostrzegalny po dzisiejszy dzień w postawach wielu ludzi.
Spośród wielu barwnych i różnorodnych postaci epoki antyku na szczególną uwagę zasługuje heros zwany imieniem Herakles. Nie jest on co prawda człowiekiem stuprocentowym, ojcem jego jest bowiem sam wladca Olimpu - Zeus, myślę jednak, że natura ludzka jest w nim doskonale widoczna i przeważa nad naturą boską, co możemy zauważyć zachwycajacąc się klasycznym pięknem i kunsztem literackim \\\\\\\"Mitu o Heraklesie\\\\\\\". Z owej baśniowej opowieści dowiadujemy się o 12 pracach Herkluesa. Dokonuje on czynów wymagających nadludzkiej odwagi i siły, sprytu i mądrości, nieugietości charakteru i zdeterminowania - czyny te, choć chwalebne i bohaterskie, są jednak za zbrobnię popełnioną w młodości na własnej rodzinie. Heraklet w przypływie wściekłości zabił swoją żonę i dzieci, za co musiał ponieśc karę. Stapiają się w nim cechy bohatera wielkiego formatu, skłonnego do chwalebnych czynów, jednak splamionego skazą okrutnej zbrodni - zabójstwa najbliższej rodziny, osób które z racji bliskości jaka łączyła ich z Heraklesem powinny czuć sie przy nim pewnie i bezpiecznie.
Następny bohater, który może poslużyć za wzór bohatera pochodzi już z następnej epoki i jest rycerzem. Tytułowy bohater \\\\\\\"Pieśni o Rolandzie\\\\\\\" jest człowiekiem prawym, odważnym, skłonnym do poświęceń za ojczyznę. Jego posluszeństwo swojemu władcy nie ma granic. W walce wykazuje się rozwagą i roztropnością. Bohater walczy za ojczyznę, jednak walcząc - zabija. Choć robi to w dobrej wierze, popełnia jednak zbrodnię odbierania komuś życia.

Wracając do pytania zawartego w temacie, można stwierdzić, ze odpowiedz na nie nie jest prosta i jednoznaczna. Żaden z bohaterów, nie jest tak do końca bohaterem, ani do końca zbrodniarzem. Nie można człowieka postrzegać jako całkowicie pozytywną istotę, lub też odwrotnie - całkowicie negatywną. Natura ludzka jest tak skomplikowana, że nie sposób analizować jej poszczególne elementy oddzielnie. Dopiero całościowe spojrzenie na obraz człowieka daje o nim pojęcie - każdy ma w sobie coś z bohatera i coś ze zbrodniarza.