Negatywne skutki działania niektórych substancji chemicznych na środowisko przyrodnicze

Negatywne skutki działania niektórych substancji chemicznych na środowisko przyrodnicze

Zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia powietrza są głównymi przyczynami globalnych zagrożeń środowiska. Najczęściej i najbardziej zanieczyszczają atmosferę: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły.

Do zanieczyszczeń powietrza należą:

a) Toksyczne gazy – tlenek węgla (II) CO, powstający w wyniku spalania paliw: węgla (kamiennego, brunatnego i drzewnego), pochodnych ropy naftowej (benzyny, nafty, olejów napędowych), gazu ziemnego i drewna (np. pożary lasów),
b) Tlenki siarki SO2 i SO3, tlenki azotu, tlenek węgla (IV) CO2,
c) Pochodne węglowodorów (np. freony),
d) Pyły – sadza powstająca podczas pożarów, lasów i spalania surowców energetycznych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego),
e) Pyły powstające przy produkcji cementu,
f) Pyły metalurgiczne,
g) Związki metali ciężkich, głównie ołowiu,
h) Mikroorganizmy.

Skutki zanieczyszczeń powietrza

a) Kwaśny deszcz - opad atmosferyczny o niskim pH. Zawiera kwas siarkowy, powstały w atmosferze zanieczyszczonej tlenkami siarki ze spalania zasiarczonego węgla oraz kwas azotowy powstały z tlenków azotu. Przyczynia się do zwiększenia śmiertelności niemowląt i osłabienia płuc, powoduje zakwaszania rzek i jezior, niszczenie flory i fauny, degradację gleby, niszczenie zabytków i architektury,
b) Smog - zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenia pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest głównie motoryzacja i przemysł,
c) Dziura ozonowa - zjawisko zmniejszonego stężenia ozonu (O3) w stratosferze atmosfery ziemskiej, występujące głównie w obszarach podbiegunowych. Powstawanie dziury wiązane jest zazwyczaj z emisją freonów spowodowaną działalnością człowieka,
d) Efekt cieplarniany - zjawisko zachodzące w atmosferze planety powodujące wzrost temperatury planety, w tym i Ziemi. Efekt wywołują gazy atmosferyczne, zwane gazami cieplarnianymi, ograniczające promieniowanie cieplne powierzchni Ziemi i dolnych warstw atmosfery do przestrzeni kosmicznej.

Zanieczyszczenia powietrza w Polsce

Stan powietrza atmosferycznego jest uwarunkowany przez emisje zanieczyszczeń do atmosfery z terytorium Polski, transport transgraniczny oraz warunki meteorologiczne. Polska zajmuje III miejsce na świecie w zanieczyszczeniu powietrza. Nadmierne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego występuje na ponad 20% powierzchni Polski.

Czynnikami powodującymi taki stan są:

a) energetyka oparta na węglu kamiennym i brunatnym,
b) rozwinięty ale nie doinwestowany ekonomicznie przemysł surowcowy,
c) niedobór instalacji oczyszczających gazy odlotowe,
d) dynamicznie rozwijający się transport samochodowy (pojazdy i drogi),
e) opóźnienie w rozwoju prawa ekonomicznego i jego egzekwowania.

Żeby oczyścić powietrze należy dokonać:

a) zmian technologicznych,
b) zamontować skuteczne urządzenia oczyszczające dla źródeł emisji (cyklony, filtry workowe, elektrofiltry, skrubery, odpylacze),
c) ustalić prawidłowe kryteria oceny zanieczyszczeń.

Zanieczyszczenia gleby

Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Pochodzą m.in. ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych (chemicznych, petrochemicznych, cementowni, hut, elektrowni itp.), gazów wydechowych silników spalinowych oraz z substancji stosowanych w rolnictwie (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin).
Zanieczyszczenia zmieniają gleby pod względem chemicznym, fizycznym i biologicznym. Obniżają jej urodzajność, czyli powodują zmniejszenie plonów i obniżenie ich jakości, zakłócają przebieg wegetacji roślin, niszczą walory ekologiczne i estetyczne szaty roślinnej, a także mogą powodować korozję fundamentów budynków i konstrukcji inżynierskich, np. rurociągów.
Zanieczyszczenia gleb mogą ulegać depozycji do środowiska wodnego na skutek wymywania szkodliwych substancji. Powodują tym samym zanieczyszczenie wód.

Przyczyny zanieczyszczenia gleby: eutrofizacja (nadmierny rozwój glonów w użyźnionych zbiornikach wodnych), stosowanie pestycydów, ołów, detergenty (środki powierzchniowo czynne, tj. zmniejszające napięcie powierzchniowe wody).

Przyczyny zanieczyszczenia wód: detergenty, pestycydy, nawozy sztuczne, sole z kopalń powodujące zasolenie wód słodkich, oleje, smary, paliwa, rozpuszczalniki organiczne, polimery, związki metali ciężkich (gł.: ołowiu, rtęci i kadmu), odpady promieniotwórcze.

Problem usuwania i wykorzystywania odpadów

Recykling – proces odzyskiwania z odpadów substancji, które mogą być powtórnie wykorzystywane jako surowce wtórne. Dotyczy to głownie: papieru, szkła, metalu i niektórych rodzajów tworzyw sztucznych. Procesy recyklingu mniej zanieczyszczają środowisko niż całościowe procesy produkcyjne różnych artykułów, są też bardziej ekonomiczne. Na przykład z 1 tony makulatury można wyprodukować 900kg papieru, z produktów ze szkła zaś odzyskuje się szkło w 100%.

Aby uchronić środowisko i kontrolować ilość zanieczyszczeń stosuje się tzw. monitoring środowiska, polegający na śledzeniu wielkości zanieczyszczeń na danym obszarze, wędrówki tych zanieczyszczeń w środowisku i ich stopnia kumulacji w poszczególnych regionach.