Ekumenizm

EKUMENIZM
zrodzone w protestantyzmie XIX w. dążenie do zjednoczenia chrześcijan wszystkich wyznań w jednym Kościele, przy zachowaniu pluralizmu teologicznego; pierwszymi przedstawicielami byli N. Sderblom i J. Mott, uzasadnienia teologicznego dostarczył K. Barth; 1948 w Amsterdamie na międzynarodowej konferencji ekumenicznej, z udziałem ponad 100 kościołów, powołana została Światowa Rada Kościołów z siedzibą w Genewie; Kościół kat. początkowo przeciwny e. zmienił stanowisko w czasie II Soboru Watykańskiego (De oecumenismo), a Jan XXIII 1964 wydał dekret Unitatis redintegratio; 1960 powołany został Sekretariat do Spraw Jedności Chrześcijan; od 1946 w Polsce Pol. Rada Ekumeniczna zrzeszająca 7 kościołów; szczególne znaczenie znalazł ruch e. w programie Jana Pawła II, który uczynił jego idee jednym ze swoich zasadniczych celów; obecnie ruch e. skupia ok. 300 kościołów.

KLUBY INTELIGENCJI KATOLICKIEJ , KIK
ruch społ.-polit. katolików świeckich zał. jesienią 1956; wobec braku zezwolenia władz na organizację ogólnokrajową powstały kluby lokalne - z 20 zgłoszonych zarejestrowano 5 (Warszawa, Kraków, Poznań, Toruń, Wrocław); środowiska KIK związane m.in. z redakcjami "Tygodnika Powszechnego, "Znaku" i "Więzi" były od 1957 reprezentowane w Sejmie (Koło "Znak"); organizowały działalność kult. (cykle odczytów, dyskusje), wychowawczą (sekcje młodzieżowe), religijną (spotkania rekolekcyjne, nabożeństwa ekumeniczne), akcje pomocy charytatywnej; 1980 wielu działaczy KIK wsparło aktywnie strajkujących robotników (grupy doradców); 1988/89 uczestnicy obrad Okrągłego Stołu; po 1989 powstało ok. 100 klubów w całym; kraju; gł. działacze: J. Zawieyski, J. Turowicz, K. Mazarski, A. Gołubiew, H. Malewska, T. Mazowiecki, S. Stomma, I. Sławińska, J. Zabłocki (1976 usunięty), H. Bortnowska, S. Grabska, J. Braun, K. Łubieński, A. Stelmachowski, A. Wielowieyski.

Światowa Rada KościoŁów , World Council of Churches
ekumeniczna organizacja Kościołów chrześc. (bez katolickiego) z siedzibą w Genewie; zał. 1948 na I Świat. Kongresie Ekumenicznym w Amsterdamie przez 48 kościołów protestanckich, anglikańskich, prawosławnych, starokat.; ob. zrzesza 316 kościołów ze 100 państw (mających statutowo najmniej 25 tys. wiernych); z Polski należą Kościoły: prawosławny, polskokat., ewangelicko-augsburski, ewangelicko-metodystyczny, ewangelicko-reformowany, starokat. mariawitów, baptystów; mniejsze są w Ś.R.K. reprezentowane przez Polską Radę Ekumeniczną, mającą status czł. stowarzyszonego; po Soborze Watykańskim II pewne zbliżenie Ś.R.K. i Kościoła katolickiego.

TEOLOGIA
(gr. Theos = Bóg, logos = słowo, nauka) metodyczna próba zrozumienia i wyjaśnienia prawdy objawionej w religii; t. jest zawsze związana z określoną religią (np. t. chrześc., t. islamska itd.) i występuje w każdej religii jako wynik teoretycznej refleksji nad nią jej wyznawców albo jej - mniej lub bardziej wyraźny - składnik, doktryna religijna; w tradycji chrześc. termin t. upowszechnił się na Wschodzie ok. IV w., na Zachodzie przyjął się dopiero w średniowieczu (Abelard); t. - jako teoria treści, założeń i konsekwencji objawienia danej religii, systematyczny wykład dogmatyki, etyki, funkcji kultu o odpowiedzialnej za niego instytucji (Kościoła) - posługuje się naturalnymi władzami poznawczymi człowieka, dlatego można traktować ją jako naukę. W obrębie teologii wyodrębnia się rozmaite działy i dyscypliny; współcześnie w t. chrześc. najczęściej wyróżnia się następujące dyscypliny podstawowe: systematyczne - t. fundamentalna, dogmatyczna, moralna, społeczna, prawo kościelne, epistemologia i metodologia teologiczna, t. ekumeniczna; historyczne - egzegeza biblijna, historia Kościoła, patrologia, historia dogmatów, t. biblijna, historia chrześcijaństwa, historia t.; praktyczne - t. pastoralna, liturgika, katechetyka, homiletyka, misjologia, t. laikatu; pomocnicze - inne nauki humanistyczne, jak religioznawstwo, psychologia, filozofia czy antropologia; w XX w. pojawiły się teologie o zawężonych zakresach, np. t. pracy, t. narodu, t. kosmosu czy t. środowiska - określa się je ogólnie jako t. pochodne. Dzieje t. chrześcijańskiej dzieli się najczęściej na 3 etapy: okres patrystyczny (od końca I w. do VIII w.), okres scholastyczny (od t. monastycznej, powstałej w VIII w. w łonie benedyktyńskich szkół klasztornych, do XVII w. i syntezy F. Suareza); okres nowożytny i współczesny, w którym wyróżnia się 3 etapy: dekadencji myśli teologicznej w XVIII w., odnowy t. w XIX w. i pełnię odnowy związaną z Soborem Watykańskim II.