Drewno gatunków rozpierzchłonaczyniowych

3. Drewno gatunków rozpierzchłonaczyniowych Kl, Tp, Brz, Ol, Bk, GB, Lp

BUK
Drewno charakterystyczne pod względem wyglądu zewnętrznego i dlatego można go łatwo odróżnić gołym okiem. Bardzo liczne promienie drzewne, rozłożone regularnie po całym przekroju podłużnym, jak tzw. lusterka (soczewki), bardzo błyszczące.
Należy do rodzajów twardych; wytrzymałość Bk zwłaszcza na złamanie jest bardzo mała. Drewno cienkowłókniste, daje się łatwo obrabiać, bardzo łatwo łupliwe. Drewno o wysokiej wartości opałowej. Duża i bardzo nierównomierna kurczliwość jest przyczyną wyjątkowej skłonności do pęknięć. Dobrze się barwi, poleruje, lakieruje, dobrze nasycalne (z wyjątkiem twardzieli fałszywej i mrozowej). Słabe właściwości ostrzegawcze. Drewno składowane w okresie letnim (wilgotnym) łatwo ulega zaparzeniu i rozkładowi przez grzyby.

Zastosowanie:
Drewno Bk jest cenionym surowcem na okleiny i na sklejkę, półfabrykaty do wyrobu mebli giętkich. Znaczną ilość Bk przerabia się w tartakach i fryzarniach z przeznaczeniem na meble i parkiety. Jest podstawowym surowcem do produkcji kolb karabinowych, wyrabia się z niego drobny sprzęt domowy, szczególnie kuchenny. Przemysł zabawkarski zużywa dużo drewna Bk. Węgiel drzewny wyprodukowany z Bk uważany jest za najlepszy.

Drewno Bk jest żółtawobiałe z odcieniem różowawym. Słoje na przekroju poprzecznym wyraźne, promienie rdzeniowe bardzo dobrze widoczne, na przekroju stycznym mają kształt soczewek.
Gatunek beztwardzielowy. Często spotyka się fałszywą twardziel o brunatno czerwonej barwie i szarawą twardziel murszową.

Kora cienka, gładka, barwy jasnozielonej z białymi plamkami.

Drewno ciężkie, twarde, łupliwe, skłonne do pęknięć.

GRAB
Drewno ciężkie, bardzo twarde, bardzo trudno łupliwe, trudno zapalne. Kurczliwość duża.
W suszeniu trudne, skłonne do pęknięć. Przy zmianie wilgotności i temperatury otoczenia silnie kurczy się lub pęcznieje (?pracuje?). Drewno trudne w obróbce. Dobrze się barwi, poleruje. Nasycalność słaba. Odporne na działanie kwasów i zasad. Drewno świeże jest bardzo mało trwałe, podczas składowania łatwo ulega zaparzeniu i rozkładowi przez grzyby. Trwałość naturalna w konstrukcjach jest średnia. Cechy drewna wykluczają stosowanie go w budownictwie i przemyśle stolarskim.

Drewno bardzo ciężkie, twarde, bardzo trudno łupliwe, mało trwałe, bez połysku.

Zastosowanie:
? surowiec tartaczny, drewno do suchej destylacji i na opał
? do produkcji przedmiotów struganych, frezowanych i toczonych
? deszczułki posadzkowe, galanteria drzewna

Grab jest gatunkiem beztwardzielowym, o drewnie jednolicie białym z szarym odcieniem (niekiedy powstaje fałszywa twardziel o szarobrunatnym zabarwieniu). Słoje roczne faliste, słabo widoczne; promienie liczne i dobrze widoczne na wszystkich przekrojach. Warstwa drewna wczesnego mało się różni od drewna późnego.
Na przekroju poprzecznym są widoczne pozornie szerokie promienie rdzeniowe, matowe, nie tworzą na przekroju promieniowym wyraźnego błyszczu, bardzo charakterystycznego dla Kl.
Przekrój promieniowy ułatwia odróżnienie Gd od Kl.

Kora cienka, gładka, barwy szaro-popielatej; silnie przylega do drewna. Na starej korze widoczne są liczne drobne i bardzo płytkie spękania.

BRZOZA
U nas występuje brzoza brodawkowata i omszona. Oba gatunki dają drewno identyczne.
W lasach można wyróżnić drzewa Brz brodawkowatej:
? O korze bardzo jasnej, prawie białej, z krótkimi przetchlinkami, w dolnej części ciemne, silnie spękanej
? O korze szarobiałej, z bardzo długimi przetchlinkami, często sięgającymi połowy obwodu; silnie spękana kora w dolnej części prawie się nie wytwarza
Drewno średnio ciężkie, średnio twarde, trudno łupliwe, łatwo zapalne. Kurczliwość średnia; prawie nie paczy się i nie pęka. Cechę tę wykorzystują myśliwi używając ukośnie ciętych płatów Brz do osadzania trofeów myśliwskich.
Ze zmianą wilgotności i temperatury otoczenia szybko następują zmiany wymiarów (drewno silnie ?pracuje?). Suszy się dość dobrze. Łatwe w obróbce. Dobrze się barwi, poleruje, łatwo nasycalne. Odporne na kwasy. Niekorowane drewno okrągłe łatwo ulega zaparzeniu i rozkładowi przez grzyby. Drewno posiada mało cech charakterystycznych przy rozpoznawaniu. Najbardziej charakterystyczne są ?plamy rdzeniowe? barwy ciemnobrązowej, w pobliżu rdzenia, nie dochodzą do bielu.

Zastosowanie:
Użyteczność drewna Brz jest duża. Nie nadaje się Brz do celów budowlanych z powodu małej trwałości. Stanowi doskonały materiał stolarski do wyrobu mebli oraz rzeczy codziennego użytku, galanteria drzewna. Stosowana w rzeźbiarstwie, w przemyśle sklejkowym, celulozowo-papierniczy, płytowy. Pozyskuje się sok brzozowy do picia.
Drewno Brz było używane do wyrobu kołków, podeszwy do obuwia, obcasów, pantofli, łożysk do tańszej broni myśliwskiej itp.

Drewno Brz jest beztwardzielowe (niekiedy brunatna fałszywa twardziel), białe z żółtawym lub czerwonawym odcieniem. Słoje słabo widoczne.
W drewnie występują plamki rdzeniowe w postaci punktów lub kresek widocznych na wszystkich przekrojach.
Na przekroju poprzecznym nie są widoczne promienie rdzeniowe. Powierzchnia tego przekroju robi wrażenie jakby była posypana mąką.
Drewno ciężkie i średnio twarde, znacznie twardsze niż drewno Ol.

Kora w górnych partiach pnia gładka, kredowobiałą, z wyraźnymi przetchlinkami, złuszcza się obwodowo cienkimi pasmami.
W dolnych partiach pnia, szczególnie u drzew starszych, kora gruba, szaroczarna
i głęboko spękana.

TOPOLA
Podstawową naszą topolą leśną jest osika; ma ona drewno bardzo lekkie, miękkie i łatwo zapalne. Osika pali się równo i wolno (dlatego nadaje się na zapałki). Kurczliwość mała. Suszy się łatwo i wykazuje małą skłonność do pęknięć i paczenia. Obróbka łatwa.
Gnie się dobrze (po uprzednim parzeniu). Dobrze się klei, dobrze barwi, źle się poleruje. Jest mało odporna na działanie zasad, dość odporna na działanie kwasów.
Wilgotne drewno składowane w korze łatwo ulega rozkładowi przez grzyby.

Zastosowanie:
Osika nadaje się znakomicie na wyrób zapałek, wełny drzewnej, płyty stolarskie, galanterii drzewnej. Używana była na wyroby plecione (kapelusze damskie). Daje doskonały materiał na wyrób celulozy i masy drzewnej. Posiada małą wartość opałową.
U nas występują jeszcze topole: czarna, biała (białodrzew), szara (sokora, nadwiślańska). Mają one drewno nieco cięższe i twardsze niż osika.

Drewno twardzielowe, z wyjątkiem osiki. Osika ma drewno żółtawe.
Drewno topoli (oprócz osiki) ma biel żółto lub różowo-biały, dość szeroki i twardziel jasnobrunatna z odcieniem czerwonawym lub zielonawym.
Na przekroju poprzecznym granice przyrostów rocznych są widoczne po zamoczeniu wodą. Przekrój ten jest podobny do przekroju Brz, gdyż nieraz wygląda jakby był posypany mąką.
Drewno Tp i Brz różni się twardością. Promienie rdzeniowe nie są widoczne (w odróżnieniu od Lp). Drewno lekkie i trochę twardsze od drewna Lp.
Osika jest gatunkiem beztwardzielowym o drewnie białym, lekko zielonym, ze słabo widocznymi słojami. Drewno dość lekkie, miękkie, łatwo łupliwe, mało trwałe.

Drewno wydziela gorzkawą woń garbników.

Stara kora gruba, gładko spękana, barwy szarej do ciemnoszarej.

OLSZA
Występują trzy gatunki olszy: czarna (ma duże znaczenie gospodarcze), szara (ma podrzędne znaczenie) i zielona (nie ma znaczenia przemysłowego).
Drewno olszy czarnej i szarej jest bardzo podobne. Wytwarzają drewno lekkie, miękkie, bardzo łatwo łupliwe, dość kruche, łatwo zapalne. Kurczliwość średnia. W suszeniu łatwe.
Olsza czarna nie wykazuje skłonności do pęknięć, a olsza szara dość silnie pęka przy suszeniu.
Drewno łatwe w obróbce. Klei się dobrze, bardzo dobrze barwi i poleruje.
Nasycalność dobra. Na wolnym powietrzu drewno olszy jest nietrwałe; składowane w korze łatwo ulega zaparzeniu i rozkładowi przez grzyby.
Podobnie jak brzoza, drewno olszy posiada bardzo liczne plamki rdzeniowe. Barwa olszy czarnej jest pomarańczowa, która w miarę przesychania zmienia się w ciemniejszą czerwono-brązową.

Zastosowanie:
? tarcicę, sklejkę i płyty, budownictwo wodne
? chętnie była używana na wsiach do budowy potoków, które wykonane nawet z drewna ze zgnilizną twardą wykazuje bardzo dużą trwałość
? do produkcji ołówków, opakowań jednorazowego użytku, węgla drzewnego, sklejki

Olsza jest gatunkiem beztwardzielowym. Drewno po ścięciu białe, później przybiera barwę żółto-czerwonawą.
W drewnie bardzo często występują plamki rdzeniowe widoczne na wszystkich przekrojach. Na przekroju poprzecznym są widoczne gołym okiem pozornie szerokie promienie rdzeniowe, matowe, jaśniejsze od otaczającego drewna, rzadko rozstawione. Promienie te są widoczne słabiej niż u Bk.

Kora ciemna, czekoladowo-brązowa, u starych drzew dość gruba, płytko spękana.

Drewno lekkie, miękkie, bardzo łatwo łupliwe, dość kruche, na powietrzu nietrwałe, w wodzie wykazuje bardzo dużą trwałość.

LIPA
Drewno najbardziej lekkie i miękkie, i najmniej wytrzymałe. Łatwo zapalne, szczególnie w stanie suchym. Suszy się dość łatwo, wykazuje małą skłonność do pęknięć i paczenia się. Wymiary wysuszonego drewna mało zmieniają się przy zmianie temperatury i wilgotności otoczenia (mało ?pracuje?). Obróbka łatwa. Gnie się dobrze lipa drobnolistna, a lipa szerokolistna gnie się trudno. Klei się dobrze, barwi i nasyca się bardzo dobrze.
Źle się poleruje. Dość mało odporna na działanie kwasów, nieodporna na zasady.
Trwałość naturalna mała.

Zastosowanie:
? drewno nie nadaje się zupełnie do celów budowlanych
? jako mało trwałe; mało wytrzymałe, stanowi dobry materiał stolarski (do wyrobu mebli), jako podkład pod okleinę oraz rzeźbiarkę
? drewno bez wad może być dobrym surowcem na zapałki
? używane na rozmaite małe wyroby np. pudełka, klepki do beczek, do wyrobu instrumentów muzycznych, zwłaszcza dętych jak: flety, klarnety i piszczałki do organów
? doskonały materiał do wyrobu wełny drzewnej
? bardzo ceniony do wyrobu celulozy
? daje doskonałej jakości węgiel drzewny, który tym się różni od innych gatunków, że jest bardzo drobnoziarnisty, jednolity i bardzo mocny; nadaje się do rusztowania. Oprócz tego lipowy węgiel drzewny bywa używany jako surowiec przy wyrobie prochu strzeleckiego, oraz do gładzenia (polerowania) metali (zwłaszcza szlachetnych)
? jako drewno opałowe jest słabej jakości

Lipa jest gatunkiem o twardzieli niezabarwionej. Drewno białe, lekko różowe, o słabym jedwabistym połysku. Na przekroju poprzecznym widać znacznie lepiej niż u Tp, bardzo delikatne promienie rdzeniowe.
U Lp promienie rdzeniowe są dobrze widoczne na przekroju promieniowym, znacznie lepiej niż u Tp. Promienie rdzeniowe na przekroju promieniowym u Lp sprawiają wrażenie jakby były wypukłe.

Kora ciemnoszara z lekko zielonym odcieniem.

Drewno lekkie, miękkie, łatwo łupliwe, niezbyt trwałe.

KLON
Drewno średnio ciężkie, twarde, trudno łupliwe, łatwo zapalne. Kurczliwość średnia. Skłonne do paczenia i pęknięć. Drewno wysuszone jest wrażliwe na zmiany wilgotności i temperatury powietrza (?pracuje?). Łatwe w obróbce. Gnie się dobrze. Klei się źle. Barwi i poleruje się bardzo dobrze. Daje się nasycać. Niekorowane drewno okrągłe łatwo ulega zaparzeniu. Trwałość naturalna średnia. Drewno twarde i średnio ciżkie.

Drewno beztwardzielowe, białe z żółtoróżowym odcieniem i jedwabistym połyskiem. Słoje wyraźne, promienie wąskie i dobrze widoczne. Na przekroju promieniowym występuje charakterystyczny błyszcz. Wygląd przekroju promieniowego różnicuje się w zależności od gatunku klonu. Acer platanoides posiada promienie rdzeniowe ciemniejsze od tła drewna, zazwyczaj czerwonawe, Acer pseudoplatanus charakteryzuje się promieniami rdzeniowymi, jasnymi, bardzo silnie błyszczącymi, natomiast u Acer campestre nawet i na tym przekroju promienie są bardzo słabo widoczne, a drewno prawie nie połyskujące.

Kora cienka, zielonkawo-szara z jaśniejszymi plamkami, u młodych drzew gładka, później słabo i nieregularnie spękana; złuszcza się cienkimi płatami.
Drewno średnio ciężkie, twarde, trudno łupliwe, wrażliwe na zmiany wilgotności otoczenia.

Zastosowanie:
? dostarcza cennego surowca okleinowego i tartacznego
? używane do produkcji mebli, instrumentów muzycznych, deszczułek posadzkowych
i wyrobów galanteryjnych
? drewno warstwowe