Romantyczna koncepcja miłości na przykładzie wybranych utworów literatury polskiej i europejskiej

Miłość jest jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów literackich. Jest uczuciem od zawsze towarzyszącym człowiekowi. Myśląc o miłości dostrzegamy mnogość jej form. Możemy bowiem mówić o miłości między kobietą, a mężczyzną, o miłości rodziców do dzieci, o miłości braterskiej, do ojczyzny, przyrody itp. Nie jest jednak istotne jaka to jest miłość ważna jest jej natura i specyfika przeżywania doznań z nią związanych. Każda epoka poświęcała miłości mniej lub więcej uwagi. Jaka więc była koncepcja miłości romantycznej? Postaram się odpowiedzieć na tak postawione pytanie analizując jej charakter na podstawie ?Cierpień młodego Wertera? i Gustawa z IV części Dziadów.

Werter ? młody, wykształcony, wywodzący się z mieszczaństwa człowiek. Obdarzony wieloma zdolnościami oraz bardzo wrażliwy i uczuciowy. W życiu kieruje się zasadą, że ludzie w swym postępowaniu powinni się kierować emocjami. Od początku traktuje miłość jako najcenniejszy dar. Jest młodzieńcem podatnym na uroki kobiet ale jednocześnie bardzo samotnym. Pomimo swego uroku osobistego nie potrafi znaleźć prawdziwej miłości, z tego też powodu odczuwa ogromny niedosyt emocjonalny. Z czasem w jego umyśle rodzi się coś na kształt idealnej miłości. Jest to uczucie niedoścignione w swej doskonałości i Werter traci nadzieję na znalezienie go w świecie realnym. Ukojenie znajduje w obserwowaniu harmonii przyrody i jej pięknie. Niespodziewanie poznaje Lottę, kobietę w jego mniemaniu idealną, spełniającą jak się później okaże wszystkie wyimaginowane przez jego umysł i duszę zalety. Przez pewien czas pielęgnuje swą miłość do Lotty i wynosi na wyżyny umysłu. Wydaje się że znajduje wreszcie spełnienie w swych poszukiwaniach i wtedy dowiaduje się że kobieta jego życia, ukojenie zmysłów, spełnienie jego egzystencji nigdy nie będzie należeć do niego. Lotta jest już zaręczona. Werter nie może zaakceptować tego faktu ani w żaden sposób wpłynąć na Lottę by zmieniła swe zamiary. Zamyka się w swym doskonałym uczuciu do niej i z czasem popada w obłęd. Kocha Lottę mimo przeciwności losu ale nie jest to miłość cielesna ? on kocha jej duszę. Cierpi i stara się uciec od tego uczucia ale jest już za późno, stało się ono jego obsesją. Sytuacja ta doprowadza go do całkowitego załamania psychicznego i pozbawia sensu życia. Dopełnieniem staje się wiadomość że Lotta wyszła za Alberta. Werter cierpi okrutnie i jedynym ukojeniem tych męk jest samobójstwo. Tak kończy się czyste, bezgraniczne uczucie, któremu brak spełnienia.

Gustaw ? główny bohater IV części Dziadów podobnie jak Werter cierpi emocjonalnie z powodu niespełnionej miłości. Mimo ogromnego uczucia jakim darzy Marylę nie może się z nią połączyć. On również nie ma wpływu na zmianę tego stanu rzeczy. Obraz ideału miłości rodzi się w umyśle Gustawa zainspirowany przeczytanymi książkami. Książki te dostał on od księdza. Miłość do Maryli doprowadza go do szaleństwa a podobieństwo do obrazów zaczerpniętych z książek umacnia tylko przekonanie że jest to jedyna prawdziwa miłość. Miłość dla której warto poświęcić życie. Kiedy nadchodzi wieść że kobieta, którą kocha do zatracenia zmysłów wyjdzie za innego załamuje się i szuka pocieszenia w podaniach ludowych. Wierzy że zgodnie z tym co one głoszą, to Bóg łączy dusze ludzi jeszcze przed urodzeniem i jeśli nie połączą się one za życia to na pewno spotkają się po śmierci. Wyraźnie widać że bohater rozpaczliwie szuka sposobu złagodzenia swych cierpień. Jednak zaślubiny Maryli stają się faktem. W tym momencie Gustaw przestaje nad sobą panować, gorycz porażki doprowadza go do szału i trawiony okrutnymi mękami psychicznymi postanawia odebrać sobie życie. Czyniąc to jest przekonany iż doprowadzi to do ukojenia jego duszy. Dusza jednak nie zaznaje spokoju po śmierci, długo błąka się w smutku. Spokój osiągnie dopiero gdy umrze jego ukochana Maryla i dusze obojga połączą się w raju.

Porównując losy bohaterów w obu przypadkach nie trudno dostrzec analogii. Obaj kochają bezgranicznie, obaj zatracają się w swym uczuciu, obaj też popełniają samobójstwo by ulżyć swym cierpieniom. Wyłania nam się obraz miłości, która cechowała bohaterów literackich w romantyzmie. Była to miłość bardzo barwna, silna, wyniesiona na wyżyny przez przeżywające ja postaci, miłość niecielesna lecz duchowa bardzo często odwzajemniona ale nie mogąca się spełnić. Równocześnie miłość skomplikowana duchowo, pozbawiona kompromisów, miłość bardzo egoistyczna a na domiar złego destrukcyjna. Jest to też miłość od początku skazana na niepowodzenie wyimaginowana i zbyt doskonała by mogła doprowadzić do szczęśliwego zaspokojenia kochanków.
Czy koncepcja miłości romantycznej polega na tym że miłość ta jest lepsza z uwagi na cenę jaką trzeba za nią zapłacić? Czy może przez to że jest to miłość męczeńska wartość jej jest wyższa?
Myślę że ani jedno ani drugie. Sądzę że głównym założeniem miłości romantycznej była jej platoniczność. Polegała ona na obrazie miłości stworzonym przez Platona właśnie, w którym to Bóg stworzył dwie połączone dusze i wysłał osobno na ziemię by się odnalazły, a siła ich wzajemnego przyciągania była silniejsza nawet od śmierci i w końcu doprowadzała do połączenia. Ideał ten niestety był zbyt cudowny i dla człowieka niedościgniony, to właśnie powodowało ból i cierpienie, bo pomimo iż dwie połączone metafizycznie dusze odnajdowały się to jednak w żaden sposób nie mogły się ze sobą połączyć.