Procesy zewnętrzne

* Działalność wiatru
Moze byc niszczaca, transportowa i akumulacyjna. Z powodu drobnistosci materiału skalnego, oraz nikłej roslinnosc doskonale obserwuje sie ja na pustyniach.
erg - pustynia piaszczysta
serir - pustynia zwirowa
hamada - pustynia skalista

na pustyniach skalistych
^ deflacja - wywiewanie materiału skalnego przez wiatr, powstaja rozgalezienia, misy deflacyjne
^ erazja - szlifowanie, polerowanie i scieranie materialu skalnego przez inny drobny, materiał skalisy przyniesiony przez wiatr - grzyby skalne

na pustyniach piaszczystych
^ transport
^ akumulacja
- na pustyniach z nikła roslinnoscia, klimat suchy tworza sie wydmy paraboliczne
- na pustyniach bez roslinosci, klimat skrajnie suchy powstaja wydmy barchany

* Działalność wód płynących

^ bieg górny rzeki
tworza sie doliny V-kształtne
erozja wgłębna (materiał skalny przesuwany po dnie reki)
erozja wsteczna - (wodospady, cofniecie sie proguu skalnego rzeki)
transport

^ bieg środkowy rzeki
transport
akumulacja
erozja boczna (meandry - zakola boczne powstałe w wyniku podmywanie brzegow i przemieszczaniu sie podmytego materialu skalnego )

^ bieg dolny rzeki
akumulacja ( powstaja delty - lady utworzone przez ujscie rzeki w zbiorkikach płytkich, wykorzystywane rolniczo)

lejkowate - lad zbudowany z ujscia rzeki w glegokim zborniku, wykorzystywany do budow portów
erozja - zjawisko złobinia powierzchni ziemi przez wody płynące

* Działalność lodowców i lądolodów
Lądolód
^ jeziora polodowcowe (powstały na skutek wypełnienia się wodą wgłębień po lądolodzie)
- morenowe (Mamry)
- rynnowe (Gopło)
^ moreny - wzgorza usypane przez przesuwajacy sie ladolód, skladaja sie glownie z gliny i głazów
- denna - na dnie lodowca, falista równina
- czołowa - wzdłuż czoła lodowca, kształt garby, wzgórza
^ sandry - równiny piaszczyste, powstałe przez wypłukanie materiału skalnego z opniejacego lodowca
^ pradoliny - kotliny polodowceoe, powstałe w wyniku działania wod z topniejacego lodowca, niegdys wypelnione woda
^ less - bardzo rozdrobniony materiał skalny, niegdys dalego wyrzucony od lodowca
^ ozy - podłuzne waly piaszczysto zwirowe powstale w szczelinach pod lodem
^ kemy - II - na lodzie, wypelnione woda
Lodowiec
^ cyrki lodowcowe - zaglebienia na polach firmowych
^ doliny U-ksztaltne

* Zjawiska krasowe
Rodzaj wietzenia chemicznego, zjawisko rozpuszczania przez wode skał weglanoych, moze miec rozny przebieg ze wzgledu na rodzaj skal, temperature, cisnienie, siłę wody itd.

^ kras powierzchniowy
złóbki i żebra (wgłębienia)
lejki
mogoty (ostance) - pojedyncze wzgórza
ponor - miejsce gdzie rzeka wpada w szczeline skalna
doliny
wywierzysko - źródło
polje - kotlinowe zaglebienie, powstałe w wynikuzapadniecia sie stropu jaskini

^ kras podziemny
jaskinie
formy naciekowe
- stalaktyty (z góry)
- stalagmity (z dołu)
- stalagnaty (połączenie)
draperie - zmarszczki na scianach
kolumny
studnie

wystepowanie - wyzyna krakowsko - czestochowska, gory swietokrzyskie, kotlina klodka, zachodnie tatry; gory dunarskie, slowenia, gory południowo chinskie, jaskinia jura w alpach

* Działalność mórz
wyrozniamy wybrzeza niskie (szerokie plaze) oraz wysokie (strome urwiska nadbrzezne - klif)

Abrazja - niszczenie wysokiego wybrzeza przez wode morska np. Trzesacz

typy wybrzezy

- fiordowe - Norwegia, Chile, zalane doliny U-kształtne, tworzone przez lodowce w górach, woda z , rozgaleziona połwyspy w lad, wysokie
- riasowe - Irlandia - pasma gorskieleza prostopadle do wybrzezy, woda z wyzyn przypływa i tworzone sa ujascia lejkowate, liczne zatok, połyspy rozgalęzione
- Mierzejowe i klifowe - Polska
- Szkierowe - Finlandia - liczne skaliste wysepki pochodzenia polodowcowego
- Dalmatyńskie -Chorwacja, pasma gorskei roznolegle ułozone do wybrzezy, woda je zalewa, wyspy to zalane wierzchołki
- limanowe - Morze Czarne, rzeka wplywajacado morza slabnie, tworzy naturalna tame, jeziora limanowe
- lagunowe - Zatoka Wenecka tworza sie połwyspy w wyrzuconego i osadzonego na dnie osadu

SKAŁY I MINERALY
Minerał - pierwiastek lub zwiazk chemiczny powstały w naturalnych procesach, o okreslonych wlasciwosciach chemicznych i fizyznych
Skała - zbiór minerałów, powstały w naturalnych procesach,

Podział skał:
^ magmowe
- głębinowe (jawnokrystaliczne) pod wpływem cisneinia lawa powoli przemieszcza sie ku gorze, krystalizuje sie, nie przebija skorupy, minerały sie krystalizuja np. granit, dioryt, sjenit
- wylewne -(skrytokrystaliczne) magma szybko przemiszcza sie ku gorze, przebija skorupe, minerały nie zdaza sie calkowicie wykrystalizowac : bazalt, pumeks
^ osadowe
- okruchowe - powstae z naniesienia drobin: piasek, piaskowiec, zwir, less, glina
- organiczne - powstale w wyniku osadzania sie zw.organicznych : wegiel, kreda, torf, wapienie, ropa naftowa, gaz ziemny*(produkt bitumizacji ropy naftowej)
- chemiczne - powstaja z osadzania wytraconych zwiazkow chemicznych: sdol, siarka,
^ metamorficzne (przeobrazone) powstałe po metamorfozie innych skał: marmur, kwarcyt, gnejs