"Syzyfowe prace" postawy młodzieży szkolnej i społeczeństwa dorosłych wobec rusyfikacji.

1. Młodzież szkolna:
- posługiwanie się wbrew zakazom w języku Polskim w murach szkoły
- organizowanie kółek samokształceniowych-literackich (np. Zygier w Warszawie, spotkania u Gontali)
- czytanie zakazanej lektury np. polskie literatury romantycznej
- indywidualne wystąpienia uczniów na lekcjach skierowane przeciwko rusyfikacji (np. Zygier i Walecki na lekcji Kostriulewa wulgarnie poniżającego uczucia religijne Polaków
- uleganie rusyfikacji (np. Marcin Borowicz) często nie w pełni uświadomione i rodzące późniejszy bunt

2. Społeczeństwo dorosłych (rodzice i nauczyciele):
- postawa księdza Wargulskiego wobec inspektora nakazującego śpiewanie i modlitwy w języku rosyjskim
- nieświadomy bunt matek w Owczarach oskarżających nauczyciela o nauczanie i śpiewanie pieśni religijnych w języku rosyjskim
- uleganie rusyfikacji (np. profesor Majewski, który poszedł na prawosławie i stał się gorliwym rusyfikatorem
- ugodowość nauczycieli w obawie przed utratą pracy

Postawy:
Lojalizm ? przestrzeganie praworządności, postępowanie zgodne z polityką rządu
Marazm ? bezwład, rozprężenie, zastój
Oportunizm ? postawa moralna człowieka kierującego się w swym postępowaniu nie powszechnie przyjętymi zasadami, lecz tym, co w danej sytuacji jest dla niego korzystne
Konformizm ? postawa bezkrytycznego podporządkowania się normom, wartościom i poglądom uznawanym w danej grupie społecznej, zgadzanie się z czymś, przystosowanie się do czegoś.