Młodopolscy artyści związani z Krakowem.

Epoka Młodej Polski to jeden z nielicznych okresów w dziejach kultury i sztuki, który orientował się wśród tak dużej liczby artystów. Do tej pory krytycy sprzeczają się na temat przyznania miana stolicy epoki Młodej Polski różnym miastom. Jednak bez wątpienia Kraków był gruntem, na którym najszybciej i najpełniej zakwitł modernizm w pełnym tego słowa znaczeniu. Mimo tego, iż ani czasy ani środowisko mieszczańskie Krakowa nie zapowiadało raczej przyjęcia jakichkolwiek zmian, to jednak Kraków stał się kolebką polskiej awangardy. Postaram sie zbliżyć Wam kilku artystów związanych z krakowem w okresie młodej Polski.

Pierwszym artystą jakiego przedstawie jest Stanisław Przybyszewski. Urodził sie w 1868 roku, polski prozaik, dramaturg, eseista, tworzący również w języku niemieckim. Uczył sie w niemieckim gimnazjum, następnie przez jakiś czas studiował architekture i medycynę w Berlinie. W 1898 roku przyjechał z Berlina do Krakowa, obejmując redakcje ?Życia?, aż do upadku pisma w 1900 roku. Skupił wokół siebie zwolenników nowej sztuki i narzucił im wolny od mieszczańskich ?cygański? styl życia. Zasłynął z licznych prowokacji obyczajowych, wśród których szczególnie głośne było odbicie żony znanemu poecie Janowi Kasprowiczowi. Przybyszewski zmarł 23 listopada 1927 roku pod Inowrocławem.

Kolejnym artystą jest Stanisław Wyspiański, na świat przyszedł przy ulicy Krupniczej w roku 1869. Dramaturg, poeta, malarz, grafik, scenograf. Syn krakowskiego rzeźbiarza, nałogowego alkoholika, wcześnie osierocony przez matke, został oddany pod opiekę ciotki. Kształcił się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych Oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 30 lat orzenił się z Teofilią Pytko, służącą ciotki, ?prostą, wiejską kobietą bez wykształcenia? z którą miał trójkę dzieci. Rozgłos przyniosło mu wystawione w 1901 roku ?Wesele?. Uznany za czwartego wieszcza, pochowany na krakowskiej skałce. Dziś dzieła Wyspiańskiego możemy podziwiać w Muzeum Stanisława Wyspiańskiego. Zmarł 28 listopada 1907 roku.

Kazimierz Przerwa Tetmajer to kolejny artysta związany z krakowem, urodzony 12 lutego 1865 roku, polski poeta, nowelista, powieściopisarz, przyrodni brat Władysława Tetmajera. Uczęszczał do gimnazjum św. Anny w krakowie, gdzie przeniósł się w 1883 roku z rodziną. W latach 1884 ? 1886 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako pierwszy tomik poetycki pochodzący z 1891 roku ? wyraz dekadenckich, pesymistycznych nastrojów ? uznano za manifest pokolenia. Poeta niesłychanie popularny na przełomie wieków, mistrz zmysłowego erotyku, uwielbiany przez kobiety, później wiele lat żył w biedzie na granicy obłędu. Zmarł 18 stycznia 1940 roku w Warszawie.

Czwarty artysta Tadeusz Boy Żeleński, urodzony 21 grudnia 1874 roku w Warszawie. Krytyk literacki i teatralny, tłumacz, publicysta. Po ukończeniu gimnazjum w krakowie, studiował w latach 1892-1900 medycyne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Debiutował w 1895 roku jako poeta, ogłaszając w tygodniku ?Świat? cykl sonetów. W ostatnich latach XIX wieku obracał się w otoczeniu Stanisława Przybvszewskiego. Był również autorem satyrycznych wierszy i piosenek zebranych później w tomiku ?Słówka?. Wprowadzały ona potoczne słownictwo i swobody, żartobliwy ton, zapowiadając odmienną od patetycznych, młodopolskich nastrojów, poezje skamandrytów. Tadeusz Boy Żeleński był związany z krakowem nie tylko przez studia jakie tu odbywał, ale był także duszą krakowskiego Kabaretu Zielony Balonik który narodził się w krakowskiej cukierni tzw Jamie Michalika przy ulicy Floriańskiej. Został zamordowany przez niemców w 1941 roku we Lwowie.

Kolejnym artystą jest Józef Mehoffer, urodzony w 1869 roku, uczeń Jana Matejki i rówieśnik Stanisława Wyspiańskiego. Od dzieciństwa związany z Krakowem. Malarz nowatorskich polichromii, wibitny wizażysta europejski, twórca m.in. monumentalnych witraży w katedrze we Fryburgu i w katedrze na Wawelu. Jego obrazy znajdują się we wszystkich czołowych galeriach kraju, w także w Wiedniu, we Lwowie i innych miastach europy.

W 1932 roku nabył dom przy ulicy Krupniczej i nadał mu cechy rodzinnego pałacyku wyposażając w stylowe meble, dzieła sztuki, zdobiąc też swoimi pracami. Tak urządzony przez Niego dom z dużym jak na centrum krakowa ogrodem, stał się miejscem spotkań artystycznych i jednym z wiekszych prywatnych muzeów w Polsce.
Józef Mehoffer zmarł w 1946 roku.

Ostatnim artystą jest Wojciech Weiss (1875 )? wybitny malarz i grafik, uczeń, profesor i rektor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Urodzony na emigracji w Rumunii, rozpoczął naukę we Lwowie skąd przeniósł się do Krakowa i z miastem tym związał całe swoje życie. Drugim miejscem nierozerwalnie związanym z jego twórczością była podkrakowska Kalwaria. Jest jednym z największych twórców okresu Młodej Polski, jego malarstwo odbija dekadencki nastrój epoki. W 1907 roku rozpoczął pracę dydaktyczną w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Należał do Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Weiss był również związany z krakowską cyganerią artystyczną, przyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim.W 1923 roku Weiss przeprowadził się do willi przy ulicy Straszewskiego w Krakowie. Malarstwo Weissa jest szczególnie szeroko prezentowane w kolekcjach Muzeów Narodowych w Krakowie, Poznaniu i Warszawie. Zmarł w 1950 roku.

Reasumując, warto podkreślić, że Kraków dzięki reformie teatralnej, reformie nowej sztuki obecnej na każdym kroku w kawiarniach, szkołach plastycznych, czasopismach stał się bez wątpienia ośrodkiem modernizmu. To tutaj swoje pierwsze kroki stawiał kabaret literacki Zielony Balonik, tutaj także tworzył najwybitniejszy twórca neoromantyzmu w Polsce, Stanisław Wyspiański.