POWSTANIE IMPERIUM RZYMSKIEGO
Rzym a świat śródziemnomorski
- 264 r. p.n.e. - koniec ekspansji, wojny z Kartaginą
o Założenie: Fenicjan z Tyru 814 r.
o Położenie: między Sycylią a Afryką
o Kontrolowali szlak wschód-zachód
o Dominacja na Słupach Herkulesa
o Handel z Brytanią- cyna, metale
o Wpływ po Kamerun
- Arystokracja, 2 sufetów na czele państwa (sędziów)
o Rada trzystu (wojna, pokój)? wybierali świętą radę co roku(rząd, ograniczenie sufetów)
o Rada stu czterech - sąd, zwierzenia wojenne dowódców
o Handel morski, rolnictwo
Wojny punickie
- Częste porozumienia do III w., za króla Pyrrusa
- Uczynienie mocarstwem światowym
- I wojna punicka (264-241)
o o Sycylię i panowanie na morzu
o osiągnięcie obydwu celów
o pierwsza prowincja - tak jak Sardynia i Korsyka
o rozwinięcie floty morskiej
- II wojna punicka (218-201)
o Na terenie Italii,
o Zdobynie pd-wsch części płw. Iberyjskiego przez Punijczyków,
o Zapłacenie kontrybucji, wyszkolenie armii
o Wyprawa Hannibala: (218 r.)
- Klęska Rzymian pod Kannami w Apulii (2 sierpnia 216), dzięki sprzymierzeńcom Rzym nie został całkowicie pokonany
- Zmiana w wojnę podjazdową
- 202 r. Zama Regia klęska Hannibala, Publiusz Korneliusz Scypion pogromcą
- Kartagina skazana na łaskę i niełaskę zwycięzcy (likwidacja floty, kontrybucje, zależność zagraniczna)
- Hiszpania kartagińska prowincją rzymską, rządził król Numibii, Masyniss
o III (149-146) barbarzyństwo, zrównanie Kartaginy z ziemią
Rzym a państwa hellenistyczne
- Macedonia przeciwnikiem po wojnach punickich
- Śmiertelny wróg, pomimo niezaangażowania w wojny punickie
- ?niesienie wolności? - wyzwolenie Greków spod Macedonii,
- 197 pokonanie,
- Warunki pokojowe: wycofanie sił swoich z Grecji
- 190r. pokonanie Seleukidów
- Pydna 168r. ostateczne zwycięstwo Rzymian, koniec Macedonii
- 146 r. - tragiczna data: Kartagina, Korynt
Rzym imperium światowym
- Ojkumene - obszar zamieszkany, Imperium Romanum
- Zagrożenie dopiero Iw - państwo Partów
Przesłanki jedności świata antycznego
- Integracja, bezwzględne narzucanie woli oprawcy
- Nadawanie obywatelstwa rzymskiego
- Na mocy prawa latyńskiego obywatelstwo częściowe dla osób poza państwem
- Autonomia, akceptacja, tolerancja
- Utożsamianie bogów: Zeus-Jowisz, Atena-Minerwa, Artemida-Diana, Hefajstos-Wulkan
- Popularność łaciny
CESARSTWO RZYMSKIE
Przemiany Polit. I społ. U schyłku republiki
- II w. Kryzys społeczno-polityczny, duży obszar, potrzeba reformy
- Przyspieszenia ekonomiczne; rozwój handlu i rzemiosła
- Dewastacja rolnictwa, przenoszenie do miast, Proletariat - mają tylko potomstwo
- Przez ten upadek możliwość osłabienia armii rzymskiej
- 133r. Tyberiusz Grakch reforma agrarna,
o Przyznanie ziemi bezrolnym,
o Sprzeciw arystokracji (ich ziemia)
o Nienowoczesność
o 122 zabóstwo twórcy reform i brata Gajusza
o Armia zawodowa
- Rewolucja rzymska - republika?monarchia, polis?państwo przestrzenne
o Do 17 przed Chrystusem
o Wojna ze sprzymierzeńcami (90-88), obywatelstwo mieszkańców Italii
o Upadek znaczenia senatu (wodzowie rządzą)
- 82 r. Lucjusz Korneliusz Sulla - zwolennik, senatu, 600 miejsc, ograniczenie kompetencji zgromadzeń? i trybunów ludowych, 78r. śmierć, cofnięcie
- Gajusz Juliusz Cezar (przeciwnik), ogłosił się dyktatorem, zwycięzca z wojny domowej, ograniczenie senatu, mieszkańcy prowincji powinni mieć należyte miejsce
spisek 165 marca 44r. (idy marcowe)
- Po śmierci wojna domowa do 30 r. przejęcie spadku po dyktatorze,
Gajusz Oktawiusz zwycięzcą?August
Podział cesarstwa:
- Okres trwania: 27pne-476ne
- Pryncypat - do schyłku IIIw
- Dominat - VI-V w.
Ustrój cesarstwa Augusta
- Odrodzenie republiki
- Pryncypat - na pierwszym miejscu listy senatorów imię Augusta
- Dbanie o pozory - konsultacje z senatem, szacunek
- Z woli senatu i ludu konsul, trybun ludowy, prokonsul,
- Całkowicie oddana armia
- Jedynowładztwo ukryte pod pozorem republiki - ?komedia republiki?
- Trzy wieki rozwoju, pokoju, dobrobytu
Organizacja państwa rzymskiego w I - III w.
- Okres pryncypatu
- Największy zasięg terytorialny
o Nabytki wschodnie
o Galia
o Granica na Dunaju
o Podbite Hiszpania i Egipt
o Następcy Augusta: Wyspy Brytyjskie, Szkocja, Nadrenia,
o Królestwo Daków (Dunaj, Rumunia)
o Granice: Brytania-Sahara, Atlantyk-Eufrat, Ren, Dunaj, Morze Czarne
- Prowincje: 50, miały namiestników, podlegały cesarzowi, urzędnicy finansowi niezależni od administracji miejscowej
- Zarządzały lokalne samorządy, dużo autonomii, przyczyna rozwoju
Armia
- Przekształcenie z obywatelskiej w zawodową u schyłku republiki,
- Duże rozmiary w okresie wojen domowych (Iw)
- Wojska w prowincjach broniły integralności Rzymu,
- Obozy wojskowe?stałe twierdze
- Limes - ufortyfikowana granica państwa
- Legion - 6000 żołnierzy, 20 lat służby, na czele legat Augusta,
- Oddziały wojsk pomocniczych - Rzymianie, nie-obywatele, przymus (pacyfikacja)
- Rozwój cywilizacyjny dzięki armii (przemieszczanie ludności), osiedlanie w pobliżu twierdz, urbanizacja
SPOŁECZEŃSTWO STAROŻYTNEGO RZYMU
W okresie republiki
- Dwa stany: patrycjusze i plebejusze, II w. - ekwici (pomiędzy)
- ekwici - początkowo najbogatsi, zatrudnienie poza rolnictwem,
- Niewolnicy - początkowo niewiele, więcej po podbojach (III-II w.), żywy towar, siła robocza 7 mln z czego 3 mln niewolników, narzędzia (Katon)
- Powstanie Spartakusa (73-71 r.)
- Przechodzenie na kolonat - oddawanie ziemi drobnym dzierżawcom, kolonom, czynsz w gotówce
Okres cesarstwa
- Odwzorowanie struktury republikańskiej
- Cesarz-senatorzy-ekwici-dekurionowie
- Dekurionowie (kuriałowie) - elity miast prowincjalnych
- Honestories- 3 stany wyższe
- Humiliores - plebs z miast i wsi, niewolnicy, zwykli wyzwoleńcy
- Mobilność pionowa - awans dzięki łasce cesarza (Pertinaks 193 r. )
- 212 r. Karakalla - prawa obywatelskie
