Czy tylko hitlerowcy ponoszą współodpowiedzialność za zagładę Żydów?

Żydzi nigdy nie byli tolerowani w świecie. Wiele krajów przyczyniło się do ich zagłady, a przede wszystkim Niemcy.
Rząd III Rzeszy realizował plan wymordowania Żydów przy pomocy wyspecjalizowanych służb. Podjął masową eksterminację Żydów, zmierzając do ich całkowitego wyniszczenia. Usunięto Żydów z miejsc pracy, wszystkie żydowskie nieruchomości i przedsiębiorstwa uległy konfiskacie. Po wybuchu wojny polityka nazistów wobec Żydów była wprowadzana w kolejnych krajach europejskich w miarę ich zajmowania przez wojska niemieckie. Przybierało to z reguły formy rejestracji osób pochodzenia żydowskiego, zmuszania do noszenia na ubraniach specjalnych opasek na rękawie i symbolu sześcioramiennej gwiazdy Dawida, wprowadzania różnych zakazów i posunięć dyskryminujących, w krajach z liczną ludnością żydowską (m.in. w Polsce) izolację w dzielnicach zamkniętych (gettach), często otoczonych murem. Wobec Żydów łamiących przepisy dyskryminacyjne, albo opuszczających zamknięte dzielnice wprowadzano kary śmierci. Również surowe kary wprowadzano wobec osób pomagających Żydom (w Polsce kara śmierci obowiązywała za pomoc w ukrywaniu się albo za dostarczanie żywności). Koncentracja dużych mas ludzi w niewielkich obszarach powodowała częste choroby, a ograniczone dostawy żywności - masową śmierć głodową. Początkowo władze niemieckie rozważały wysiedlenie europejskich Żydów, ale projekt ten był niemożliwy do przeprowadzenia w warunkach wojny. Pierwszym aktem eksterminacji były działania Einsatzgruppen SS na terenie ZSRR po inwazji 22 czerwca 1941 roku. Najbardziej znanym miejscem eksterminacji są wąwozy Babij Jar koło Kijowa, gdzie 29 i 30 września 1941 zamordowano ponad 33.700 Żydów. W niemieckich gettach, w niemieckich obozach koncentracyjnych i ośrodkach natychmiastowej zagłady i po prostu na ulicach wymordowano ich ok. 6 mln.
Niemcy stosowali także naciski wojskowe i polityczne na okupowanych krajach. Zmuszano ich do współpracy w tym akcie zbrodni. Jednak nie wszystkie państwa się na to godziły. Były to m.in. Włochy i Dania. Benito Mussolini wprowadził urzędową dyskryminację obywateli włoskich pochodzenia żydowskiego, jednak odmówił ich deportacji i innych represji. Dania, mimo niemieckiej okupacji, wyróżniła się aktywnym chronieniem 8.000 swoich żydowskich obywateli. Kiedy w październiku 1943 Niemcy rozpoczęli przygotowania do deportacji Żydów, 95% z nich ukryto lub wywieziono do Szwecji, często przy pomocy duńskiej policji.
Słowacja była pierwszym państwem, wciągniętym od marca 1939 przez III Rzeszę w plan eksterminacji Żydów. Wdrażała antysemicką politykę przeciwko 90.000 obywateli pochodzenia żydowskiego: akcja propagandowa, przymusowe oznakowanie, rabunek mienia i urzędowa dyskryminacja. W lutym 1942 w Bratysławie odbyły się pierwsze rozmowy słowacko-niemieckie na temat "rozwiązania kwestii żydowskiej". W rezultacie od marca 1942 słowaccy Żydzi zaczęli być masowo deportowani do niemieckich obozów śmierci, głównie do Auschwitz. W celu bardziej "efektywnego" mordowania tej grupy ludności naziści wybudowali w obozie w Birkenau nową komorę gazową i krematorium. Szacuje się, że wiosną i latem 1942 naziści zabili w Oświęcimiu większość słowackich Żydów, których ciała niedbale grzebano w płytkich rowach, a następnie ze względu na odór rozkładu, palono na stosach.
W podzielonej na dwie strefy Francji mieszkało około 350.000 Żydów, z których połowa była uciekinierami bez francuskiego obywatelstwa. W strefie okupowanej przez Niemców stosowano hitlerowskie antysemickie przepisy bezpośrednio, a w strefie tzw. "wolnej" marionetkowy rząd francuski posłusznie współpracował z Niemcami. Od października 1940 rząd zakazał Żydom wykonywania określonych zawodów, a Żydów-cudzoziemców internował w obozach. Po tym nastąpiła rejestracja i konfiskata majątków. 27 marca 1942 ruszyły z Francji pierwsze transporty Żydów do obozu Auschwitz. Powszechną praktyką było rozdzielanie rodziców i dzieci; rodziców wysyłano do obozów zagłady jako pierwszych.
Natomiast pozostałe okupowane państwa częściowo pomagały Żydom. Ludzie ukrywali ich w domach, dostarczali jedzenia do gett, pomagali w ucieczkach. Przywódca Rumunii Ion Antonescu współpracował z Niemcami w akcji wymordowania Żydów z Besarabii, Naddniestrza i Bukowiny, odmówił jednak w 1943 wysłania pozostałych rumuńskich Żydów do komór gazowych obozu w Bełżcu.
Odpowiedzialni za te zbrodnie są nie tylko Niemcy i ich okupanci, ale także bierni obserwatorzy, którzy nie sprzeciwili się zagładzie Żydów.