Przyczyny Wielkich Odkryć Geograficznych

Od czasów starożytnych żegluga była jednym z podstawowych sposobów komunikacji i transportowania towarów. Jednak były to zwykle podróże po wodach dobrze znanych (Morze Śródziemne), w niewielkiej odległości od brzegu, aby móc schronić się na brzegu w wypadku złej pogody. Wody przybrzeżne Europy były dobrze znane, natomiast na otwarte, oceaniczne przestrzenie nie zapuszczano się w obawie przed niebezpieczeństwami czyhającymi na żeglarzy.

Czynniki, które wywarły wpływ na rozwój żeglugi a zarazem na chęć zdobywania i zasiedlania nowych terenów może my podzielić na trzy główne dziedziny. Pierwszy z tych czynników to przede wszystkim techniczne uwarunkowania odkryć geograficznych, które umożliwiły, podjęcie prób wypraw dalekomorskich.

Wiedza o morzach była zaledwie niewiele większa niż od czasów starożytnych, szczególnie, iż wiele z osiągnięć starożytności zostało zapomnianych i nigdy nie wykorzystanych. Co więcej w średniowieczu człowiek był oddany wyobrarzenią a właściwe posłuszny opowiadanią o niebezpieczności mórz i krainach zamieszkanych przez przerażające istoty. Zapomniano o przekonaniach starożytnych uczonych, jak choćby i o Ptolemeuszu, którego przypuszczenia mówiły o kulistości ziemi, dlatego przy wyznaczaniu tras morskich nie brano pod uwagę tego zagadnienia.

Mapy średniowieczne były bardzo prymitywne, niejednokrotnie ukazywały one ziemie jako prostokąt lub koło, którego centrum stanowiła Europa z Ziemią Świętą. Mapy żeglarskie były nieco dokładniejsze, szczególnie włoskie i portugalskie jedne i te odzwierciedlały jedynie zarysy brzegów morza śródziemnego i części wybrzeży Europy. Ich wartość była niewielka gdyż nie były tam zaznaczone żadne miasta rzeki ani góry, które mogłyby umożliwiać lokalizacje.

Dalekie i ryzykowne podróże były napędzane chęcią odnalezienia morskiej drogi do krajów Azjatyckich i Afryki. Stało się to możliwe na wskutek ulepszania żeglugi i sztuki wojennej tego okresu.

Do jednego z największych postępów w dziedzinie żeglarstwa można zaliczyć zastąpienie greckich galer poruszanych przez wiosła, statkami ze stępką, skonstruowanymi przez Normanów jeszcze w X wieku. Kolejno statki te zostały w XV wieku wyparte przez Portugalczyków, którzy podczas swoich wypraw wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki stworzyli nowy statek oparty na genueńskim żaglowcu z trzema masztami. Stworzyli oni nowy szybki i lekki żaglowiec nadający się do dalekich podróży morskich – karawelę. Statek ten miał trzy maszty z mnóstwem żagli prostych i ukośnych, co dawało mu możliwość płynięcia naprzód nawet przy niekorzystnym wietrze. Statek posiadał dużą ładownie, która przydawała się przy dalekich podróżach, ponieważ mogła zabrać ze sobą większe ilości wyżywienia dla mniej licznej załogi., co też było zaletą tego żaglowca.
Kolejny czynnik, który wpłyną w znacznym stopniu na żeglugę to rozszerzenie wiedzy astronomicznej i geograficznej. Portugalczycy udoskonalili przyjęte od Arabów astrolabium Był to przyrząd do mierzenia kątów, za pomocą, którego określano położenie ciał niebieskich oraz szerokość geograficzną. Rozszerzono zastosowanie igły magnetycznej tworząc kompas i busole, które wskazywały biegun magnetyczny. Wynalezienie logu, który mierzył prędkość okrętu przyczyniło się do ustalenia drogi, jaką się przebyło. Odkrycia te przyczyniły się do stworzenia nowych doskonalszych map zwanych portulanami.

Następny duży czynnik wielkich odkryć to: przyczyny gospodarcze, które zmusiły Europejczyków do poszukiwania innych dróg handlu i nowych gałęzi wzbogacania się.
Niewątpliwe dużą role odegrał tu brak metali szlachetnych, który stał się poważnym problemem gospodarczym Europy i powoli przyczyniał się do kryzysu. Silny rozwój przemysłu a zarazem handlu potrzebował dużej ilości środka wymiany. By rozwiązać ten problem zaczętą intensywną eksploatacje tego surowca w Europie, główną rolę odgrywały tu kopalnie niemieckie, które osiągnęły najwyższe wydobycie w 1526 roku. Jednak źródła Europejskie nie były w stanie zaspokoić zapotrzebowania gospodarczego Europy, więc starano się szukać dodatkowych źródeł poza granicami kontynentu. Jednocześnie wśród wyższych klas społeczeństwa europejskiego zapanowała silna chęć szybkiego bogacenia się i gromadzenia dużych majątków. W tych warunkach namiętne pragnienie bogacenia się ogarnęło w Europie zarówno szlachtę, mieszczan jak i duchowieństwo i królów.

Jednym z najszybszych środków bogacenia się w Europie był handel z Azją, którego znaczenie po wyprawach krzyżowych gwałtownie wzrosło. Pośrednictwo w handlu dawało ogromne korzyści, przyczyniało się do zwiększania majątku i rozwoju miast pośredniczących w handlu, przede wszystkim Wenecji i Genui. Wschód zaopatrywał Europę w przyprawy z Indii, perfumy z Arabii, w piękne złote wyroby i chiński jedwab, bawełnę i wełnę. Jednak zyski z tego handlu pozostawały w rękach arabskich, indyjskich, chińskich i malajskich. Tak, więc kraje Europy nie czerpały zysku z tego handlu, co przyczyniło się do ujemnego bilansu. W XV wieku pieniądze z Europy płynęły na wschód, co przyczyniało się do jeszcze większego braku w Europie kruszców szlachetnych.

Kolejny czynnik, który wpłyną na handel ze wschodem to rozpad imperium mongolskiego. Upadek Bizancjum doprowadził do przejęcia przez Turków osmańskich drogi lądowej do Indii. Sytuacja ta znacznie utrudniła kontakty handlowe ze wschodem a także przyczyniła się do wzrostu cen. W skutek rozpadnięcia się imperium mongolskiego ustał handel karawanowy między Europa a Indiami i Chinami przez Azje Środkową i Mongolie. Upadek zaś Konstantynopola i podboje Tureckie w Azji przedniej i na półwyspie Bałkańskim zatarasowały całkowicie drogę handlową przez Azje Mniejszą i Syrie. Trzeci szlak handlowy przez morze Czerwone, stanowił monopol sułtanów egipskich, którzy pobierali wysokie cła od towarów.

Kolejna gałąź handlu była oparta o handel z miastami leżącymi na północnym wybrzeżu Afryki. Gdzie prowadzono wymianę z takimi krajami jak Maroko, Egipt i Tunezja. Kraje te utrzymywały stosunki z wewnętrzną częścią kontynentu ofiarując Europejczykom kość słoniową, złoto i niewolników.

Bogactwa Azji, o których pisał w swoich pamiętnikach Marco Polo i Afryki przyciągały Europejczyków budząc w nich jednocześnie żądzę posiadania ich. Pragnienie to przyczyniło się do poszukiwania drogi morskiej zarówno do Indii jak i do północnych części Afryki.

Następny przyczyna pchająca Europejczyków do rozpoczęcia podbojów nowych ziem to czynnik polityczno-społeczny. Społeczeństwo pragnęło łatwej drogi wzbogacenia się zarówno jak i państwa, które mogłyby zwiększyć swoje znaczenie poprzez posiadanie surowca pożądanego przez całą Europę.

Jednym z decydujących tu czynników będzie era oświecenia, która wywoływała w ludziach chęć zbadania wszystkiego. Powodowała chęć odkrywania i przyczyniała się do możliwości rozpoczęcia podróży morskich poprzez liczne wynalazki tego okresu.

Upadek Grenady i zakończenie walk z Arabami na półwyspie Pirenejskim przyczyniło się do pozostawienia wielu rycerzy bez zajęcia. Koniec wojny oznaczał także koniec korzyści płynących z grabieży przeciwnika. Dodatkowo nieciekawa sytuacja Hiszpanii i Portugalii przyczyniła się do próby zarobku poza granicami kontynentu.
Odkrywanie nowych lądów interesowało kościół, ponieważ ten na tych terenach mógł się lokować, co dawało mu korzyści materialne i przyczyniało się do jego szerzenia, do rozszerzania domeny kościoła. Wykorzystywano do tego podupadające rycerstwo, które z braku możliwości i środków do życia chętnie brało udział w szerzeniu wiary wśród innych ludów.

Przyczyny ekspansji zamorskiej, szlachty portugalskiej i hiszpańskiej należy szukać w kryzysie gospodarki feudalnej, która przyczyniła się do silnego rozdrobnienia, pchając w ten sposób upadłe bogate i średnio zamożne rodziny szlacheckie do poszukiwań rekompensaty za pogorszenie się własnego położenia ekonomicznego, a co za tym idzie społecznego.

Europa była przeludniona, ludzie emigrowali w celu uzyskania lepszych warunków życiowych, by znaleźć środki do życia co w przeludnionym społeczeństwie było rzeczą niemożliwą. Emigrowano także by uniknąć prześladowań. Europa stała się mało atrakcyjna nawet dla własnych mieszkańców nie gwarantowała ona im dostatniego i godnego życia. Ludzi ogarnęła żądza bogacenia się.