Teatr Elżbietański - ściąga

Teatr Elżbietański (1576-)

Szekspir – najwybitniejszy twórca pochodzący z tej epoki
- Elżbieta I 1558 – 1603
- (Anglia staje mocarstwem)
- podbija nowe ziemie
- tworzy kolonie
- zagarnia łupy z podbojów
- Otwarcie nowych szlaków morskich
- Siła rozwoju gospodarczego przenosi się z nad morza śródziemnego (z Włoch)
- na wyspy brytyjskie.
- Napływ nowych towarów do Anglii
- Bogacenie się kupców (mieszczan klasy średniej)
- Wysoki poziom szkół miejskich (podsyca chc do uczestniczenia w kulturze)

XVI w. Powstają amatorskie grupy cyrkowo-wokalno-aktorskie
- Wędrowne trupy artystów, występujących w na dziedzińcach dworów lub w zajazdach
- (Nie ma budynków stworzonych specjalnie z myślą o spektaklach)

Krytyka dla teatru
Początkowo "teatr” (jako forma sztuki) spotyka się z dezaprobatą mieszczan i wyższych sfer (dochodzi nawet do zakazu odgrywania spektakli na terenach niektórych miast, w tym w Londynie) gdyż nierzadko spektakle były tworzone, aby zaspokajać niezbyt wyrafinowane gusta prostych ludzi (uprawiano sztukę dla mas). Na początku XVI w. Widownie stanowili ludzie niezamozni

Teatr opłacalny
- Teatr przynosił zyski ludzie chętnie oglądali przedstawienia
- Wraz ze wzrostem opłacalności tej dziedziny powstawały zawodowe grupy teatralne, które wyparły amatorów
- (Grupa taka składała się z muzyków, cyrkowców i aktorów, oraz przedsiębiorcy teatralnego – opiekuna i sponsora grupy)

Wraz ze wzrostem profesjonalizmu artystów polepsza się także ich repertuar kierowany już do ludzi zamożniejszych (bardziej wymagających)
- Dzięki temu teatr pozyskuje poparcie w tych grupach społecznych zachym oczywiście idą pieniądze na ich budowe
- Pierwszy teatr został zbudowany przez Jamesa Burbage (1576 datę ta uznaje się za umowna datę początku teatru elżbietańskiego) na przedmieściach Londynu w miejscowości Shoredich czym udało mu się obejść zakaz przedstawiania spektakli w Londynie. Swój teatr nazwał po prostu "The theatre”
-- Była to drewniana konstrukcja bez dachu ze scena wyrażająca pośród widowni skontrolowana tak aby widzowie mogli oglądać przedstawienie z 3 stron (inwestycja się opłaciła)
-- W ten sposób w ciągu kilku dziesięciu lat Londyn zapełnił się teatrami Najbardziej znany z nich to teatr "The Globe”
- "The Globe"
-- zbudowany w 1599 r. spłonął w 1613 roku po czym został odbudowany a następnie rozebrany w 1644. Aktualna rekonstrukcja została stworzona w 1996
-- Mieścił i 2 tysiące widzów
- Znajduje się w nim muzemum

Teks źródłowy
„...każdego dnia o godzinie drugiej po południu w mieście Londynie grają dwie lub trzy komedie, w osobnych budynkach, gdzie ludziska się weselą: który teatr gra lepiej, zdobywa więcej publiczności.
Pomieszczenia są zbudowane w ten sposób, że gra odbywa się na podwyższonej scenie i każdy może wszystko wyraźnie widzieć. Są jednak i osobne galerie, tam stoi się wygodniej, a nawet można dostać krzesło, ale trzeba za to drożej zapłacić. Kto zostaje na parterze, ten płaci tylko jednego pensa w angielskiej monecie. Kto chce usiąść, wpuszcza go się jeszcze przez jedne drzwi i tam opłaca on znowu pensa. Jeżeli chce siedzieć na poduszce i krześle w najwytworniejszej części budynku, gdzie nie tylko sam wszystko widzi, lecz jest jeszcze sam widziany, to płaci przy osobnych drzwiach jeszcze jednego pensa. W przerwach komedii obnosi się jedzenie i napoje pomiędzy publicznością i można pokrzepić się na własny koszt”.
(Stanisław Helsztyński, „Człowiek ze Stratfordu”)

Wewnątrz przedstawienia
- Aktorzy grali początkowo w świetle słońca (popołudniami) gdy już teatry posiadały zadaszenie (nie jak pierwsze w tym „the theatre”)sztuki odbywały się również przy blasku świec
- Bohaterowie przedstawień często zwracali się do publiczności nawiązując z nią bliski kontakt (Widownia otaczała ich z trzech stron)
- Nie przywiązywano uwagi do scenografii (raczej liczono na wyobraźnię widza którego informowano napisami na tabliczkach gdzie odbywa się akcja)
- Większą uwagę przywiązywano do rekwizytów (np. czaszka w monologu hamleta) Również stroje należały do ważnego elementu przedstawienia często bardzo bogate i zdobione niejednokroc były własnością aktorów.Te czynniki miały tworzyć iluzje miejsca
- Aktorzy byli otoczeni z trzech stron przez publikę a czwarty bok zamykała ściana z drzwiami do garderoby skąd wychodzili aktorzy. Nad drzwiami znajdowała się (galeria) balkkon (ganek) służył on do wywolania efekto oddalania się postaci lub odegrania scen wewnątrz budynku
- Przedstawieniom towarzyszy muzyka
- Brak efektów świetlnych (gdy grano w dzień)
- Naj ważniejsze elementy widowiska to gra aktorska oraz tekst dramatu
- Dobrzy aktorzy byli ówczesnymi gwiazdami znani szanowani i bogaci
- Kobiety nie występowały (role damskie grali mężczyźni)
- Spektakl musiał wzbudzać emocje
- Mieszano kategorię stylistyczne (liryzm z tragizmem lub tragiczne elementy z komizmem)

Elementy teatru
- Scena
- Podwyższenie (platforma)
- Czwarty bok
- Drzwi do garderoby
- balkon
- Widownia
- Miejsca stojące na parterze
- Miejsca siedzące na pietrach

Atakowano autorów za lekceważenie zasad powszechnie obowiązujących, ale ten styl zyskał także grono zwolenników, którzy doceniali jego nowatorstwo. Postacie również odstępowały od zasad poetyki klasycznej. Popadały w skrajne emocje, zmieniały stosunek i zdanie do innych osób dramatu, podlegały nastrojowej huśtawce. Obok bohaterów dostojnych, umieszczano postacie "niskie". "Szekspir nie brał udziału w sporze o reguły dramaturgiczne, który rozgorzał także w Londynie. Sir Philips Sidney, uczony arystokrata, w swojej Apology for Poetry opowiedział się za przestrzeganiem reguł Arystotelesa i wypominał rodakom, że bardzo je sobie lekceważą. Kiedy jednak grupa Szekspira wystąpiła z tragedią rzymską Bana Jonsona Sejanus, his Fall, trzymającą się ściśle reguł klasycznych, autora spotkało dotkliwe niepowodzenie" (M. Berthold, "Historia teatru", Warszawa 1980, str. 311-312.)

Obok Szekspira istnieli też inni twórcy tacy jak:
- Thomas Kkyd (1557-1595)
- Christopher Marlowe (1564-1593)
- Thomas Dekker (1570-1641)
- Ben Jonson (1573-1637) przyjaciel Szekspira
- Francis Beamont (1584-1616)
- Jon Flatcher (1579 - 1625)