Statystyka- ściąga

11.POJĘCIE, PODZIAŁ CECH STATYSTYCZNYCH, WARIANTY CECH. Statystyka(stan rzeczy)- nauka zajmująca się metodami badania, badaniami zjawisk o charakterze masowym. Przedmiotem statystyki są zbiorowości odpowiedniej liczbie jednostek, statystyka zajmuje się badaniem ich w przestrzeni i czasie , umożliwia to ich analizę, pozwala na wnioskowanie i wykorzystywanie wyników badań. Podstawowe pojęcia statystyczne: -zbiorowość statystyczna, -jednostka statystyczna, -liczebność zbiorowa, Podział cech mierzalne- właściwości jednostek, które dają się wyrazić za pomocą liczb i podawane są w jednostkach miary niemierzalne- te wiadomości, które nie można zmierzyć w żadnych jednostkach a jedynie można stwierdzić czy konkretna odmiana tej właściwości występuje czy nie występuje w danej jednostce Warianty cech W przypadku cech mierzalnych wyróżniamy zmienność: ciągłą cecha może przyjmować dowolne wartości liczbowe z pewnego przedziału liczbowego, tych wartości jest nieskończenie wiele(np. Cech mieszkańców) skokową -cecha przyjmuje skończoną liczbową wartość, zmieniają się one skokowo(najczęściej liczby całkowite -liczb. pracowników, ilość wypadków) cechy niemierzalne charakteryzują się tym, że mogą przyjmować skończoną liczbę wariantów, warianty te są wcześniej ustalane,np. Wykształcenie- ustalenie może być średnie, wysokie. Każda jednostka posiada cechy, które są charakterystyczne dla wszystkich jednostek zbiorowych, cechy te nie podlegają badaniom statystycznym. 2.POJĘCIE, METODY BADANIA STATYSTYCZNEGO, RODZAJE METOD, BADANIA(OPIS). Badania statystyczne- to zebranie, przetwarzanie i analiza informacji dotyczących określonej zbiorowości i poszczególnych cech jednostek tej zbiorowości. Wstępem do badań jest określenie przedmiotu i zakresu badania i ustaleniu metody badania. METODY BADANIA -badanie pełne(badana jest każda jednostka zbiorowości) -badanie częściowe(obserwowana jest tylko jedna część, wybrane jednostki) Do badań pełnych zalicza się: 1)spis statystyczny- badanie sporadyczne, zbieranie informacji na odpowiednich formularzach, np. spis ludności. Spis może być: -powszechny(dotyczy wszystkich) -jednochwilowy (spisujemy na dany moment) -bezpośredni (informacje pochodzą od osób spisywanych) uzyskane informacje są wykorzystywane wyłącznie na cele statystyczne 2)rejestracja statystyczna- zgodnie z przepisami należy dokonać zgłosszenia zaistniałych faktów, np. ewidencja narodzin, zgonów. 3)sprawozdawczość statystyczna- zgodnie z przypisami odpowiednie jednostki sporządzają sprawozdania i kierują je w ściśle określonym terminie do jednostek nadrzędnych lub innych wskazanych w przypisach , np. sprawozdawczość dotycząca liczby uczniów w szkole, stanu majątku w firmie Do badań częściowych zalicza się: 1))metodę reprezentacyjną- wybieramy pewną liczbę jednostek, tzw. próbę, którą poddajemy badaniom. Wybór może być :- celowy(wybieramy jednostki typowe), -losowy(wybór jednostki jest przypadkowy); Wyróżniamy różne metody losowania;: -bezpośrednie(losujemy z całej zbiorowości) -z wykorzystaniem tablic(określamy numer jednostek, które wejdą w skład próby) -warstwowe(dzielimy zbiorowość na grupy różniące się od siebie. Z każdej grupy wybieramy proporcjonalnie do struktury zbiorowości określoną liczbę jednostek, np. ludność dzielimy wg płci próbę dobieramy w zależności od relacji między ilością mężczyzn i kobiet) 2)metodę monograficzną- polega na szczegółowej analizie pojedynczej jednostki lub niewielkiej liczby charakterystycznych jednostek badanej zbiorowości statystycznej, np. badamy wybrany szpital a wnioski uogólniamy na sytuację w lecznictwie w tym województwie lub rejonie. 3)metodę ankietową jest badaniem przeprowadzanym przy użyciu formularza ankietowego, z którym ankieterzy docierają de respondentów. Ankieta jest stosowana w sytuacjach, w których chcemy ustalić nie tylko same fakty lecz również opinie o nich. Szacunek statystyczny stosujemy wówczas kiedy z różnych powodów nie możemy zebrać informacji w inny sposób. Szacunek to postępowanie, w którym: -na podstawie pewnych znanych nam cech zbiorowości ustalamy inne nieznane cechy tej zbiorowości -na podstawie cech znanej zbiorowości ustalamy te same (lub pokrewne) cechy zbiorowości nieznanej. Szacunek jest właściwy tylko wówczas gdy dobrze znamy relację między poszczególnymi zbiorowościami czy cechami ,np. na podstawie poierzchni zasiewów ustalamy wielkość zbiorów. 3.PODAJ ETAPY BADANIA STSTYSTYCZNEGO, OKREŚL ICH ISTOTĘ . 1.Przygotowanie badania 2.Zebranie i przygotowanie materiału do opracowania 3.Opracowanie materiału 4.Prezentacja danych statystycznych 5.Analiza statystyczna Przygotowanie badania Ustalanie celu badania: ustalamy cele ogólne i szczegółowe. Na tym etapie często konstrujemy tablice, które w wyniku badań mają powstać. Określenie zbiorowości Zbiorowość i jednostkę definiujemy pod względem : -rzeczowym(precyzujemy jakie konkretnie jednostki podlegają badaniu) -terytorialnym(jakiego terenu dotyczą badania, np. Lubin) -czasowym(wyróżniamy badanie w określonym momencie -jest to badanie jednochwilowe lub badanie w pewnym okresie-precyzujemy dokładnie od kiedy do kiedydata godz) Jednostka sprawozdawcza to określenie skąd będziemy czerpali dane, np. od jednostek statystycznych urzędów, firm itp. 4.MATERIAŁ STATYSTYCZNY PIERWOTNY I WTÓRNY, PRZYGOTOWANIE BADANIA STYSTYCZNEGO. Materiał statystyczny to zbiór informacji o danej zbiorowości statystycznej, o jednostkach wchodzących w jej skład . 1)pierwotny- informacje uzyskujemy w trakcje specjalnie przeprowadzonego odrębnego badania. Informacje pochodzą ze źródeł pierwotnych, bezpośrednio od badanej jednostki. ZALETY: -duża dokładność -duża wartość poznawcza WADY: -duże koszty -duża czasochłonność 2)wtórny- materiał zaczerpnięty ze źródeł pozastatystycznych , a następnie wykorzystany w zgodzie z przepisami w w badaniach statystycznych , np. informacje dotyczące dochodów, równości zaczerpnięte z urzędu skarbowego ZALETY: - obniżenie kosztów -skrócenie czasu badania WADY: -mniejsza wartość poznawcza -mniejsza wiarygodność(ponieważ materiał gromadzony jest na inne cele) 5.DRUKI STATYSTYCZNE. W trakcie realizacji badania statystycznego korzysta się z różnego rodzaju druków statystycznych. Najczęściej stosowany jest: 1)formularz statystyczny Części formularza a)nagłówek część tytułowa formularza, znajduje się w niej nazwa jednostki prowadzącej badania, podmiot badania, nazwa jednostki sprawozdawczej itp. b)kwestionariusz właściwy- najważniejsza część formularza, zamieszczone są w nim pytania dotyczące przedmiotu badania. Pytania mogą być prezentowane w formie tekstowej, tabelarycznej lub mieszanej. Pytania należy formułować zwięźle i jednoznacznie. Wypełniając formularz należy zapisać wszystkie pozycje formularza. Jeżeli nie możemy wypełnić pozycji to wstawiamy w tych miejscach znaki umowne: (-) zjawisko nie występuje (.) brak wiarygodnej informacji (O)zjawisko występuje w zbyt małych ilościach (X)wypełnienie pozycji ze względu na układ formularza jest niemożliwe lub niecelne 2)instrukcja statystyczna- pomaga w wypełnieniu formularza, podaje wyjaśnienia dotyczące sposobu udzielania odpowiedzi. Wyjaśnia pojęcia, okresy sprawozdawcze itp. Jeżeli tematyka badań nie jest zbyt obszerna nie sporządzamy oddzielnej instrukcji lecz zamieszczamy wyjaśnienia bezpośrednio na formularzu. 6.POJĘCIE WYKAZU KLASYFIKACYJNEGO, CECHY A ZASADY TWORZENAI GRUP. Wykaz klasyfikacyjny- to uporządkowane i nazwane grupy zbiorowości statystycznej. Wykaz musi być : -wyczerpujący (tak skonstrułowany by żadna jednostka nie znalazła się poza tym wykazem) -rozłączny (każda jednostka zbiorowości powinna się dać zaszeregować tylko do jednej z grup klasyfikacyjnych). Jeżeli cechy jednostek są zróżnicowane lecz niewielka liczba jednostek odbiega od typowych, możemy w wykazach klasyfikacyjnych tworzyć tzw. grupy zbiorcze nazywając je pozostałe, inne itp. Uporządkowanie grup w wykazach klasyfikacyjnych dla cech mierzalnych najczęściej grupę podporządkujemy zgodnie ze wzrostem wartości cechy (rzadziej odwrotnie) dla cech niemierzalnych podstawową zasadą uporządkowania wykazu jest zachowanie logicznie uzasadnionej kolejności grup, np. od wykształcenia najniższego do najwyższego. Utworzone podczas grupowań grupy w wypadku cech mierzalnych są przedziałami liczbowymi zwanymi przedziałami klasowymi, mają one określona dolna i górna granicę przedziału. Górna granica przedziału poprzedniego jest o jednostkę mniejsza od dolnej granicy następnego Górna granica przedziału poprzedniego jest równa dolnej granicy przedziału następnego i stosujemy wówczaas określone ogólnie przyjęte znaki: ( oznacza że nie zaliczamy----strona otwarta >oznacza że zaliczmy ---strona zamknięta Możemy również stosować w tym wypadku określenia:powyżej, poniżej 7.TABELARYCZNA PREZENTACJA DANYCH (BUDOWA TABEL. Metoda tabelaryczna(przedstawiamy dane w tablicach statystycznych) Opracowując tabelę budujemy szeregi statystyczne. Szereg to najprostsza forma tabeli, składa się z dwóch kolumn lub wierszy, najczęściej jest to cecha czyli opis treści i odpowiednie wartości. RODAJE SZEREGÓW: 1)wyliczające -prezentują informacje dotyczące wymienianych kolejno charakteryzujących daną zbiorowość wielkości statystycznych, np. charakteryzując firmę wymieniamy kolejno: -wielkość produkcji -wielkość zatrudnienia -wartość majątku itp. 2)rozdzielcze -przedstawiają podział zbiorowości na części, podział jest dokonywany z określonego punktu widzenia, np. wielkość zatrudnienia podajemy wg wieku zatrudnionych osób, wg płci, stażu pracy 3)geograficzne -prezentują terytorialne rozmieszczenie lub natężenie badanych wielkości statystycznych , np. wielkość opadów w poszczególnych rejonach, szeregi te są specyficzną odmianą szeregów rozdzielczych 4)dynamiczne -przedstawiają rozwój zjawiska w czasie np. ilość wydanych dowodów osobistych przez dany urząd w kolejnych kwartałach. Szeregi te są istotne z punktu widzenia oceny zjawiska, są podstawą do zmian w pożądanym kierunku TABLICE STATYSTYCZNE składa się z tytułu, właściwej tablicy, uwag wyjaśniających, informacji o źródle danych 8.GRAFICZNA PREZENTACJA DANYCH. Metoda graficzna polega na sporządzaniu różnego rodzaju wykresów. Zastosowany obraz powinien kształtem, wielkością czy barwą korespondować z opisanymi zjawiskami CECHY MATOD GRAFICZNYCH: -prezentują badane zjawisko bardziej bezpośrednio, przejrzyście i bardziej obrazowo niż liczby -szybciej przemawiają do wyobrażenia odbiorcy -są doskonałym narzędziem oceny, popularyzowania i propagowania treści w nich zawartych ELEMENTY WYKRESU : -tytuł -pole wykresu -legenda(znajduje się w niej informacja o stosowanych znakach, opisuje obraz, podaje informacje o źródłach danych ) METODY GRAFICZNE TO: Metoda liniowa- polega na prezentowaniu wielkości w postaci pionowych lub poziomych linii w odpowiedniej skali. Skalę należy starannie dobrać, dostosować do możliwości technicznych i liczebności zbiorowości Metoda powierzchniowa -polega na stosowaniu wykresów charakteryzujących zbiorowość lub zjawisko za pomocą powierzchni figur płaskich. Obowiązującą zasadą jest zachowanie proporcjonalności figur do prezentowanych wielkości. Podstawowe wykresy w tej metodzie to: 1)słupkowe równoległe prostokąty luźno stojące lub przylegające do siebie, których szerokość jest jednakowa a wysokość proporcjonalna do liczebności(rzadziej stosujemy słupki, w których szerokość jest proporcjonalna do wysokości) 2)kołowe- stosujemy koła o powierzchniach proporcjonalnych do liczebności, ważne jest dokładne ustalenie promienia 3)strukturalne to wykresy słupkowe i kołowe, które służą do ilustracji struktury zbiorowości. W tej metodzie dzieli się słupki lub koła na części proporcjonalne do struktury zjawiska. W legędzie przyjmujemy określone oznaczenia (różne kolory lub szlafury) dla poszczególnych części. Metoda obrazkowa -wielkość zjawiska przedstawiana jest za pomocą odpowiedniej wielkości obrazka ilustrującego to zjawisko. Obrazek powinien mieć wielkość proporcjonalną do wielkości zjawiska. Metoda ilościowa polega na tym że wielkość zjawiska prezentowana jest za pomocą dowolnego, łatwego do narysowania i podzielenia znaku graficznego(prostokąt, koło). Pojedynczy znak wyraża określoną, przyjętą w legendzie liczbę jednostek. Metoda ilościowo- symbolowa(wiedeńska) -jest połączeniem metody symbolowej i ilościowej. Zamiast znaków (jak w metodzie ilościowej)stosuje się małe obrazki i symbole, które przedstawiają zjawiska. Rysunki muszą być proste i czytelne. Kartogram(wykres na mapie) -to wykres sporządzony na mapie lub planie. Informacje zaznaczmy za pomocą odpowiednich kolorów lub szlaków Jeżeli na mapie umieszczamy diagramy(słupki, koła)wówczas budujemy kartodiagram. Metoda ta oprócz prezentacji wielkości zjawiska przedstawia rozmieszczenie zjawiska w terenie. Wykresy w układzie współrzędnych -mogą występować jako: histogramy (wykresy sztabowe)sporządzone w prostokątnym układzie współrzędnych, prezentujących rozwój zjawisk w czasie. Wówczas na osi X odkładamy okresy czy momenty czasu. Szeregi rozdzielcze -obrazują zjawisko w danym momencie. Na osi X odkładamy wartości cechy na osi Y odkładamy liczebność liniowe(diagramy liniowe) -najczęściej stosujemy je dla określenia zmian zjawiska w czasie (rysujemy je na podstawie szeregów dynamicznych. Postępujemy jak przy histogramach- nie rysujemy słupków lecz zaznaczamy punkty, które następnie łączymy) 9.ANALIZA STATYSTYCZNA NATĘŻENIA STRUKTURY. Analiza statystyczna -jej podstawą jest zebrany wcześniej i odpowiednio opracowany materiał statystyczny. CEL ANALIZY: -wszechstronne zbadanie i pokazanie zjawiska -wykrycie prawidłowości i związków zachodzących w zbiorowości -określenie przyczyn wykrytego kształtowania się badanego zjawiska ZADANIEM analizy jest dojście do pewnego rodzaju zagadnień dotyczących zjawiska, by na ich podstawie opracować wnioski do dalszych działań. Analiza natężenia -stosujemy tu tzw. analizy bezwzględne , które otrzymujemy przez zliczenie jednostek, są one zawsze mianowane(wyrażone w określonych jednostkach)określają wielkość badanych zjawisk. Oprócz liczb bezwzględnych opisujących zjawiska ze sobą powiązanych. Szczególne znaczenie w tej analizie mają: -liczby charakteryzujące natężenie -liczby charakteryzujące strukturę Wskaźniki natężenia obliczamy wtedy, gdy chcemy przedstawić badania na tle innej zbiorowości logicznie związanej z badaniem
Z1
Wn=----
Z2

Wn--- współczynnik natężenia
Z1--- wielkość pierwszej zbiorowości
Z2--- wielkość drugiej zbiorowości


Analiza struktury -to podział zbiorowości statystycznej na grupy jednostek, które różnią się od siebie określonymi cechami,np. Pracownicy firmy różnią się stażem wykształceniem płcią

Dla określenia struktury dzielimy liczebność danej części zbiorowości przez liczebność całej zbiorowości np. liczbę pracowników z wykształceniem średnim dzielimy przez ogólną liczbę zatrudnionych
Wskaźniki te nazywamy wskaźnikami struktury
ni
Pi=--------
N

wskaźnik struktury---Pi
liczebność częściowych---ni
liczebność całej zbiorowości--- N

Oprócz ułamkowych wskaźników stosujemy procentowe:

ni
Pi=------- *100%
N

Możemy również stosować wskaźniki wyrażone w promilach:
ni
Pi=--------- *1000 %o
N

Jeżeli w obliczeniach wskaźników struktury uwzględnimy wszystkie elementy badanej zbiorowości to przy wskaźnikach ułamkowych ich suma powinna wynosić 1; procentowych suma powinna wynieść 100%, przy
wskaźnikach wyrażonych w promilach wyniesie 1000%o.