Postawy bohaterów dawnych to dla twojego pokolenia - przebrzmiałe słowa, temat do dyskusji, wzory zachowań

Postawy bohaterów dawnych budzą dzisiaj wśród młodych ludzi różne emocje i uczucia. Jedne z nich są odrzucane, inne akceptowane, natomiast niektóre stanowią temat licznych dyskusji. Znaczna część młodego pokolenia akceptuje te postawy, które są dla niego bardziej odpowiednie i wygodniejsze.

Przyglądając się wielu przedstawicielom młodego pokolenia, można stwierdzić, że postawą stanowiącą dla nich wzór do naśladowania jest postawa bohatera powieści „Giaur”. Bohatera jakiego stworzył George Byron określa się mianem bohatera bajronicznego. Tytułowy bohater powieści Giaur, był wenecjaninem, kochankiem Leili, jednej z żon sułtana Hassana. Za swe wiarołomstwo Lyla została zabita przez swego męża. Giaur, chcąc pomścić śmierć ukochanej kobiety, napadł na orszak sułtana i zamordował swego rywala. Po dokonaniu tego czynu postanowił spędzić resztę swego życia w klasztorze. Przed śmiercią, w rozmowie z zakonnikiem, wyjawił historię swego życia.

Giaur działał pod wpływem uczuć. Myślał, że zemsta ukoi jego ból. Stało się zupełnie odwrotnie, gdyż zaczęły dręczyć go wyrzuty sumienia. Spędzenie ostatnich lat życia w klasztorze było dla Giaura karą, którą sam sobie wymierzył. Chciał cierpieć w samotności, opuszczony przez ludzi. Bohater nie szukał jednak przebaczenia, gdyż w rzeczywistości nie żałował tego co zrobił. Właśnie na tym polegała postawa bohatera bajronicznego. Słuchał swego serca, a nie rozumu, działał pod wpływem wewnętrznych przeżyć. Jednocześnie Giaur to bohater samotny, odwracający się od świata, dumny. Giaurem targały sprzeczne uczucia, takie jak miłość, nienawiść, chęć zemsty, duma. Nie potrafi sobie z nimi poradzić, opowiedzieć się ostatecznie za dobrem lub złem.

Taka jest też obecnie postawa wielu młodych ludzi. Bardzo często serce jest jedynym wyznacznikiem działania. Nie patrzą perspektywicznie w przyszłość i nie widzą jakie konsekwencje może dla nich mieć takie działanie. Ważne dla nich jest ukojenie własnego bólu i zaspokojenie swoich potrzeb, jednocześnie ranią drugiego człowieka. Tacy ludzie odrzucają pomoc, która przychodzi z zewnątrz. Oni natomiast izolują się w swym małym świecie, boją się podjąć jakiekolwiek działania, by nie ukazać własnej słabości. Osoby te, podobnie jak Giaur, uważają, że ich postępowanie jest właściwe, moralne. Tak więc postawa bohatera bajronicznego jest doskonałym przykładem do naśladowania dla młodego pokolenia.

Stanowi go również postawa barokowego Sarmaty. Sarmatyzm to jedyny rdzennie polski nurt kulturowy, który swego odpowiednika nie ma nigdzie na świecie. Portret typowego Sarmaty przedstawia Jan Chryzostom Pasek w swych „Pamiętnikach”. Pozostawił on po sobie pamiętniki, które znamy dziś tylko we fragmentach. Z tego co się zachowało Pasek przedstawia siebie jako typowego szlachcica swoich czasów. Popisując się znajomością łaciny (liczne makaronizmy), nie jest w stanie ukryć braku solidnej edukacji. Pasek uczestniczył w wyprawach wojennych, które przedstawione zostały w „Pamiętnikach”. Na tle tych wydarzeń ukazał obraz życia szlachty polskiej. Typowy Sarmata był odważny, rycerski, religijny, katolicki, a przede wszystkim był patriotą. Jednak Sarmata to nie tylko zalety, szlachcic polski charakteryzował się również pijaństwem i umiłowaniem do bijatyk. Był człowiekiem zacofanym, nieufnym wobec kultury zachodniej. Innymi cechami przeciętnego Sarmaty były nietolerancja religijna, nieustanne sejmikowanie, nieuszanowanie prawa, megalomania narodowa.

Nie trudno dopatrzyć się podobieństwa w zachowaniu typowego Sarmaty i młodego człowieka w dzisiejszych czasach. Młodzież, która ma nieograniczone pole działania czeka tylko na okazje do pijaństwa, a co za tym idzie do wdawania się w bójki. Część młodego pokolenia ma zbyt wygórowane mniemanie o sobie, podobnie jak Sarmaci, jak również charakteryzuje się nietolerancją wobec ludzi myślących lub różniących się od nich samych. Dlatego więc postawa barokowego Sarmaty stanowi dla części młodzieży wzór do naśladowania.

Są jednak takie postawy bohaterów dawnych , wobec których młode pokolenia nie ma określonego zdania. Nie można bowiem jednoznacznie stwierdzić czy jest ono dobre czy też złe. Jedna z tych postaw jest postawa bohatera werterycznego. Werter jest bohaterem dystansującym się do społeczeństwa, posiadającego bogate życie emocjonalne oraz wyobraźnię.

Powieść rozpoczyna się w chwili, kiedy bohater opuszcza dawne środowisko, zrywa z bolesną przeszłością, pragnie samotności i kontaktu z naturą (ucieka od cywilizacji). Przebywa w Walheim, gdzie obcuje z ludźmi prostymi i dziećmi, jest przekonany o istnieniu dobra. Spotyka Lottę, postrzeganą przez niego jako ucieleśnienie wszelkich cnót. Werter odnajduje swoje miejsce, doświadczając natury, przeżywa niemal mistyczne doznania religijne. W swoim życiu kierował się głównie uczuciami, był marzycielem. Jednak postawa bohatera była jednocześnie bardzo egoistyczna. Świadczy o tym fakt, iż nie potrafił wyznać Lotcie swojej miłości, gdyż tak naprawdę nie kochał jej, tylko samo uczucie. Werter uważał, że uczucie jakie żywi do Lotty jest najlepsze, doskonałe. Przed popełnieniem samobójstwa Werter napisał do swej ukochanej list, w którym obwiniał ją za swój nieszczęśliwy los oraz za cierpienia jakich doznał z jej powodu. Postawa Wertera również charakteryzowała się narcyzmem. Stawiał on siebie w centrum zainteresowania, bardzo silnie przeżywał swoja egzystencję, przesadnie analizował swoje wnętrze, liczył się tylko ona sam.

Właśnie te cechy postawy werterycznej sprawiają, że jest ona bardzo popularna wśród młodzieży. Młodym ludziom odpowiadają zajmowanie się jedynie swoimi sprawami, zapominając przy tym o swoich bliskich. Bardzo modne jest również obarczanie innych ludzi odpowiedzialnością za swe czyny. Jednocześnie młode pokolenie nie przyjmuje postawy Wertera bezkrytycznie. Charakterystyczne dla jego zachowania było szukanie ukojenia w naturze, obcowanie z nią i przeżywanie jej. Wielu młodych ludzi sądzi, że natura nie jest elementem potrzebnym do tego, by wyciszyć się i przemyśleć swoje postępowanie. Właśnie z powodu złożoności postawy bohatera powieści J.W.Goethego „Cierpienia młodego Wertera” nie może ona zostać jednoznacznie oceniona.

Drugą postawą, która traktowana jest w ten sposób jest postawa rycerz średniowiecznego. Postać rycerza była jednym ze wzorców parenetycznych w literaturze średniowiecza. Reprezentantem postawy rycerskiej jest Roland, bohater „Pieśni o Rolandzie”. Tekst związany jest z historią wyprawy Karola Wielkiego do Hiszpanii. Kluczowym momentem jest powierzenie straży tylnej Rolandowi, ulubieńcowi króla. Zaatakowany przez niewiernych Roland nie jest w stanie się obronić i ginie wraz ze swymi towarzyszami. Istota opowieści stanowi portret Rolanda. Jest on rycerzem doskonałym, ślepo oddanym swemu władcy. Nie chce w żaden sposób zwracać się o pomoc do Karola, choć ma taką możliwość dzięki cudownemu rogowi. Nie decyduje się go jednak użyć, aż do momentu, gdy jest już za późno. Tak właśnie prezentuje się idealny rycerz średniowiecza. Ten wzorzec parenetyczny w szczególny sposób ukazuje moment śmierci. Roland jako idealny rycerz nie może umrzeć jak zwykły żołnierz walczący w bitwie. Wzorcowy rycerz nie może w chwili śmierci zapomnieć, że jest chrześcijaninem, a zatem modli się do Boga. Roland jest również rycerzem, który nie może umrzeć, ale nie może zostać pokonany – dlatego właśnie w agonii ostatkiem sił dociera do pobliskiego wzgórza, by móc głowę skłonić w kierunku Hiszpanii. Jednak średniowieczny rycerz był również osoba dumna, nierzadko nadmiernie ambitna, wyniosła, uważającą się za lepszą od innych, szukającą sławy. Rycerze często nie potrafili kierować się w swym postępowanie rozsądkiem , właściwie oceniać zaistniałej sytuacji.

Różnorodność cech charakteryzujących postawę średniowiecznego rycerza nie pozwala na jednoznaczne opowiedzenie się za tym, czy jest to postawa godna naśladowania, czy już nieaktualna. Części młodego pokolenia wydaje się, ze duma, wyniosłość i przesadna ambicja pomoże im w zdobyciu upragnionego celu. Zapomina jednak o tym, by umiejętnie i obiektywnie ocenić zaistniała sytuację i podjąć odpowiedzialną, a przede wszystkim słuszna decyzję. Przyznanie się do błędu i zwrócenie się o pomoc postrzegane są natomiast jako oznaka słabości. Z powodu tak wielu rozbieżności postawa rycerza średniowiecznego jest dziś traktowana przez młodzież jako temat do dyskusji.

Są postawy bohaterów dawnych, które uważane są za przebrzmiałe słowa, czyli za nieaktualne, przestarzałe. Jedną z nich jest postawa ascety, przedstawiona w średniowiecznej „Legendzie o świętym Aleksym” . Jest to opowieść o synu bogatego patrycjusza, który w dniu ślubu porzuca małżonkę, rodziców i majątek. Aleksy ucieka od doczesnego życia, rozdaje swoje stroje i pieniądze księżom, klerykom i żebrakom, by stać się najuboższym z nich. Dzięki takiemu postępowaniu cieszy się boską opieką, czego najlepszym dowodem jest epizod z Matką Boską schodzącą z ikony. Ostatecznie Aleksy umiera w skrajnej nędzy pod schodami domu swoich rodziców, którzy w żebraku nie rozpoznali syna. Śmierci Aleksego towarzyszyły nadzwyczajne znaki: jego ciało wydawało cudowny zapach, który uzdrawiał chorych, nikt tez nie potrafił wyjąć z ręki umarłego trzymanego przez niego listu, w którym spisał historie swego życia. Średniowieczny asceta charakteryzował się pokorą, bierną postawą wobec świata zewnętrznego, poświęceniem całego życia Bogu. Żył w skrajnym ubóstwie, umartwiał swoje ciało, aby rozwijać duszę.

Większości dzisiejszej młodzieży cechy średniowiecznego ascety są nieaktualne. Asceza nie jest obecnie popularna. Jest postrzegana bardzo negatywnie, krytykowana, uważana jest za całkowicie przestarzałą. Niemodne wśród młodzieży jest pomaganie innym ludziom, zwłaszcza gdy muszą wyrzec się jakiejś przyjemności. Dla znacznej części młodego pokolenia najważniejsze jest piękno zewnętrzne, fizyczne, zapominając natomiast o duszy.

Drugą postawą, która jest dzisiaj jedynie przebrzmiałym echem jest postawa biblijnego Hioba.

Hiob, tytułowy bohater „Księgi Hioba”, był człowiekiem bardzo bogatym. Miał również żonę i dziesięcioro dzieci. Był niezwykle szczęśliwy, prowadził dobre życie, był sprawiedliwy, pobożny, szczery. Jednak Bóg pozwolił Szatanowi poddać Hioba próbie wiary: jego dzieci umarły, stracił on cały swój majątek, a on sam został dotknięty trądem. Hiob wyszedł zwycięsko z tej próby. Nie odwrócił się od Boga, kiedy żona namawiała go do przeklęcia Boga odpowiedział, że należy tak samo przyjmować dobro i zło, gdyż wszystko pochodzi z ręki Stwórcy. Hiob zrozumiał, że człowiek nie jest w stanie zrozumieć Pana oraz Jego zamiarów. Bóg przywrócił Hiobowi zdrowie, pomnożył jego majątek oraz obdarzył długim życiem. Postawa Hioba charakteryzowała się głęboką pobożnością, wiernością nie tylko Bogu, ale również swoim zasadom i poglądom. Nawet w chwili ciężkiej próby bohater nie sprzeniewierzył się temu, w co wierzył. Hiob przyjął stoicką postawę: uważał, że należy tak samo przyjmować dobre jaki i złe doświadczenia, gdyż człowiek nie ma wpływu na to, co go spotyka.

Dla wielu młodych ludzi cechy postawy Hioba są dzisiaj nieaktualne. Uważają oni, że Bóg nie jest człowiekowi potrzebny, ze jest zbędny, a wierność Jego zasadom jedynie utrudnia i komplikuje życie. Każdy przejaw zła we własnym życiu, każde cierpienie postrzegają jako okrutna karę boża, co utwierdza ich w przekonaniu, że Bóg jedynie szkodzi człowiekowi.

Zaprezentowane przeze mnie postawy bohaterów dawnych stanowią dla młodych ludzi wzór do naśladowania, temat do dyskusji lub są dla nich przebrzmiałych echem. Jednak zmieniły się realia życia, nie są one takie same, jak w czasach przedstawionych bohaterów, jednak w dalszym ciągu dobro pozostaje dobrem, a zło złem. Należy mieć nadzieję, że ta część młodego pokolenia, która nie potrafi rozróżnić podstawowych wartości, stanie na wysokości zadania i wraz z wkraczaniem w dorosłe życie inne postawy dawne będzie uważała za wzorce do naśladowania, a inne za przebrzmiałe słowa.