Osiągnięcia gospodarcze II RP

Polityka ekonomiczna w pierwszych latach rządów pomajowych.

Po 1926r. nowa ekipa rządząca kontynuowała politykę gospodarczą swoich poprzedników. W lach 1926-1928 zauważalne było ożywienie gospodarki polskiej, czego przykładem był wzrost produkcji przemysłowej o 41%. Wolniejsze było natomiast tempo przyrostu zatrudnienia, ale w 1928r. bezrobocie osiągnęło swój najniższy poziom w całym dwudziestoleciu międzywojennym.
Poprawa koniunktury gospodarczej przyczyniła się do zwiększenia siły nabywczej ludności i wzrostu popytu na artykuły rolnicze. Wyraźnej poprawie uległo położenie gospodarstw chłopskich.
Wraz ze stabilizacją stosunków gospodarczych nastąpiło umocnienie pozycji złotego na rynku walutowym. Było to następstwem zwiększonego eksportu polskiego węgla na Zachód, czego przyczyną był strajk angielskich górników.
Sukcesy polskiej gospodarki lat 1926-1928 wiązały się z działalnością ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego.
Nastąpiła rozbudowa Zakładów Lilpopa, wytwarzających sprzęt komunikacyjny , oraz Zakładów Mechanicznych ?Ursus? , produkujących traktory, samochody ciężarowe i autobusy. Powstała nowoczesna Fabryka Związków Azotowych w Mościcach pod Tarnowem. Władze przywiązywał wielką wagę do rozbudowy miasta i portu Gdynia, rozwoju przemysłu elektrotechnicznego i lekkiego, modernizacji parku maszynowego przedsiębiorstw.
Dobra komunikacja nie ominęła wsi. Trwał proces parcelacji ziemi. W 1926r. rozparcelowano 210 000 ha, w roku 1927-245 000 ha, a w 1928r. -225 000 ha.
Rozwój ekonomiczny kraju przyciągał obcy kapitał, który dodatkowo zasilając rynek, wzmacniał jego stabilizację. W latach 1926-1928 wzrosła liczba karteli z 53 do 100.

Kryzys gospodarczy (1929-1935)

Wielki kryzys ekonomiczny ogarnął polską gospodarkę jesienią 1929r. i trwał dłużej niż w innych krajach, gdyż do 1935r.
Pierwszym objawem kryzysu było gwałtowne zmniejszenie się produkcji. Najsilniej kryzys uderzył w przemysł surowcowy i produkujący na eksport. Spadło wydobycie węgla z 46,2 mln ton w 1929r. do 28,8 mln ton w 1932r. Obniżał się przy tym wskaźnik produkcji przemysłowej. W 1930r. wskaźnik ten spadł do 86 (1928r.=100), w 1931r. do 74, a w 1932r. aż do 59. Dopiero w kolejnych latach nastąpiła pewna poprawa w produkcji przemysłowej.
W 1929r. rozpoczął się szybki odpływ kredytów zagranicznych i wycofanie wkładów z banków polskich. Wydatnie zmalały obroty na warszawskiej giełdzie. Zarysował się spadek cen hurtowych i detalicznych. Nastąpił spadek zamówienia oraz wzrost bezrobocia.
Charakterystycznym zjawiskiem, jakie wystąpiło w polskiej gospodarce, było silne opanowanie przemysłu przez kartele. Szybko wzrastała ich liczba. W 1934r było ich już 125. Kartelizacja przemysłu polskiego polegała na zawieraniu międzykartelowych porozumień w celu regulowaniu rozmiarów podaży i utrzymywania sztywnych cen. Stało się to powodem utrzymywania się cen artykułów przemysłowych na stosunkowo wysokim poziomie, przy spadku cen artykułów rolniczych. Pochodna tego zjawiska było silne rozwarcie ,,nożyc cen?. Zmusiło to rząd do przeciwdziałania tym zjawiskom. W myśl ustawy z 1993r. rząd, kierując się ?dobrem publicznym?, administracyjnie rozwiązywał niektóre kartele, jak Np. w 1993r kartel cementowy. Ceny na artykuły rolnicze nie były chronione przez politykę protekcyjną państwa. Zjawisko rozwarcia ?nożyc cen? pogłębiało się dodatkowo na skutek rosnącej podaży żywności na rynku.
Silne rozwarcie ?nożyc cen? powodowało szybkie pogorszenie się sytuacji rolnictwa i obniżanie konsumpcji wsi, co z kolei stawało się zaporą dla zbytu artykułów przemysłowych. Polska była krajem głownie rolniczym, w którym 59% zawodowo czynnych osób utrzymywało się z rolnictwa.
Drastyczne ograniczenie siły nabywczej ludności wsi w latach 1929-1935 pogłębiło stan zacofania gospodarczego polskiego rolnictwa.
W 1937r. wieś ponownie odczuła spadek cen na ziemiopłody, utrzymujący się aż do 1939r.
Społeczną konsekwencją spadków produkcji przemysłowej było gwałtowne zwiększenie się bezrobocia. W latach 1932-1933(tzw. Dno kryzysu) osiągnęło poziom 750000-780000 osób. Rząd próbował przeciwdziałać temu zjawisku przez organizację i finansowanie robót publicznych z utworzonego w 1933r. funduszu pracy.
Trzeba podkreślić, że w dobie wielkiego kryzysu jeszcze wyraźniej zaznaczyły się różnice między ?Polską A? ? zachodnią i centralną, a ?Polską B? ? wschodnią i częściowo południową.

Osiągnięcia gospodarcze lat 1936-1939

Od roku 1934 niektóre gałęzie przemysłu(energetyczny, chemiczny, skórzany) zaczęły wychodzić z kryzysu. Program rządu z 1935r. zapowiadał równoważenie budżetu i rozwój przemysłu poprzez inwestycje oraz rozszerzenie działalności kredytowej Banku Polskiego.
Nowy impuls w polityce gospodarczej państwa dał wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, gdy w 1936r. przedstawił w sejmie założenia czteroletniego planu inwestycyjnego. Realizację planu rozpoczęto w lipcu 1936r. W jego ramach ogłoszono w lutym w 1937r. założenia dotyczące budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego(COP). Jednocześnie trwały prace w Sztabie Głównym nad sześcioletnim planem rozbudowy Polskich Sił Zbrojnych i modernizacją ich uzbrojenia. Głownie chodziło o rozbudowę lotnictwa i zaplecza motoryzacyjnego armii, a także budowę przemysłu zbrojeniowego w ramach COP. Plan inwestycyjny przygotowany przez Kwiatkowskiego był skorelowany z planem opracowanym przez władze wojskowe, a następnie równolegle realizowany.
Centralny Okręg Przemysłowy był przedsięwzięciem obliczonym na zaktywizowanie regionów zaniedbanych gospodarczo. Tak obszerny plan rozwoju przemysłu musiał mieć zapewnione źródła finansowania. Środki na budowę COP-u czerpano z dwóch źródeł: krajowego i zagranicznego.
W 1936r. Edward Rydz- Śmigły jako Generalny Inspektor Sił Zbrojnych podpisał z Francją układ w sprawie pożyczki na dozbrojenie polskiej armii. Polska miała otrzymać 2 mld franków, z czego do 1939r. zdążyła wykorzystać 29%. Źródła wewnętrzne na inwestycje były zabezpieczone na lata 1937-1940 z utworzonego Funduszu Obrony Narodowej. Sięgnięto także po pożyczkę wewnętrzną.
COP należał do imponujących przedsięwzięć gospodarczych Polski, zarówno ze względu na tempo realizacji inwestycji, jak i uzyskane wyniki.

Centralny Okręg Przemysłowy

Czym był COP? Był to okręg przemysłowy zlokalizowany na pograniczu województwa kieleckiego, lubelskiego, krakowskiego i lwowskiego , obejmujący 15,4% obszaru państwa z 18% ludności, którego centrum mieściło się w Widłach Wisły i Sanu(tzw. Trójkąt bezpieczeństwa).
Jakie były przyczyny jego powstania? Budowę COP zainicjowano w ramach czteroletniego planu inwestycyjnego i sześcioletniego planu rozbudowy sił zbrojnych w lutym 1937r. aby:
? Zwiększyć potencjał obronny Polski,
? Przyspieszyć uprzemysłowienie kraju,
? Dać zatrudnienie bezrobotnym i tzw. Ludziom zbędnych na wsi
? Zmodernizować Polskie Siły Zbrojne
O lokalizacji zadecydowały także względy strategiczno-wojskowe, oraz dostęp do surowców.


W jaki sposób został podzielony obszar COP? W zależności od specyfiki gospodarczej poszczególnych terenów wyodrębniono 3 rejony:
? Kielecki -tzw. A ? surowcowy
? Lubelski ? tzw. B ? aprowizacyjny,
? Sandomierski ? tzw. .C- baza energetyczna.
Ile wyniosły nakłady finansowe? Na wykonanie planu przeznaczono ogółem 1650-1800mln złotych.
Jakie było znaczenie COP? COP był, oprócz Gdyni, oprócz Gdyni najważniejszą inwestycja IIRP. Zaktywizowane zostały gospodarcze obszary centralnej Polski, dając zatrudnienie ponad 100tys.osób

Najwięcej fabryk powstało w dziale przemysłu metalowo-zbrojeniowego COP. Zbudowano hutę w Stalowej Woli połączoną z fabryką armat i silników lotniczych. W Rzeszowie powstała fabryka obrabiarek, która produkowała także działa przeciwlotnicze i przeciwpancerne. W Dębicy uruchomiono zakład wytwarzający kauczuk syntetyczny a w pobliżu Dębicy walcownie miedzi i aluminium. W Niedomicach powstał zakład produkujący celulozę. Zmodernizowano zakłady zbrojeniowe w Radomiu i Starachowicach.
Pośród wielu inwestycji powstały elektrownie: wodne w Rożnowie i Myczkowcach oraz cieplna w Stalowej Woli. Rozbudowywano linie wysokiego napięcia oraz tworzono sieć gazociągów. Sukces polityki inwestycyjnej realizowany przez wicepremiera Kwiatkowskiego potwierdził wskaźnik produkcji, który wzrósł z 94,2 w 1936r. do 119,5 w 1938r., jeśli przyjąć rok 1928 za 100. Sukcesowi temu sprzyjała korzystna koniunktura występująca w gospodarce światowej.