Zdrowie psychiczne

Style życia a zdrowie psychiczne

Wstęp

Na zdrowie psychiczne danej jednostki składa się szereg różnego rodzaju czynników i elementów. Zdrowie psychiczne to głównie nasza odporność na wszystkie trudne dla nas sytuacje, wydarzenia, zjawiska. Mało kto z nas zdaje sobie sprawę, iż największą wartością w naszym zdrowiu psychicznym jest odpowiednia dbałość o dobrą kondycję naszego układu nerwowego oraz serca. Jeśli nie będziemy zabiegali o to by nasz układ odpornościowy oraz nasze serce, nie były zbytnio obciążone, wówczas, narazimy siebie na poważne niebezpieczeństwo utraty zdrowia oraz tak zwanej odporności psychicznej. Gdy utracimy i osłabimy naszą odporność psychiczną, wówczas zmaleją również:
? Nasza wydajność w pracy
? Nasza ogólna kondycja zdrowia
? Nasza koncentracja.
Zaburzeniu ulegnie także wiele podstawowych procesów myślowych i spostrzeżeniowych. Zanim autor przejdzie do tego by wykazać w jaki sposób wpływa to jak żyjemy na nasze zdrowie psychiczne, streści po krótce czy są takie elementy jak:
? Wiedza
? Wiedza o zdrowiu
? Zdrowie
? Zagrożenia zdrowotne
? Zachowania anty- i prozdrowotne.

WIEDZA O ZDROWIU
1. Czym jest samo pojęcie wiedzy oraz wiedzy o zdrowiu

Wiedza to wszelkie niezbędne informacje, jakie nabywamy w trakcie nauki i poznawania świata. Wiedzy dostarczają nam w pierwszej kolejności rodzice i najbliżsi opiekunowie, następnie rolę tą przejmują wychowawcy i nauczyciele. Wiedza to zgodnie z definicją ze słownika j. polskiego zespół przekonań zgodnych z rzeczywistością, ogół umiejętności ludzkich albo danego umysłu . Ten sam słownik tłumaczy pojęcie to jako: zasób wiadomości z jakiejś dziedziny, gałąź nauki oraz znajomość, świadomość czego, przyzwolenie na coś .
Za klasyczną definicję tego pojęcia uznaje się definicję Platona z dialogu Teajtet, gdzie Sokrates w rozmowie z Teajtetem dochodzi do sformułowania definicji, że wiedza to prawdziwe, uzasadnione przekonanie . Nowa Encyklopedia Powszechna definiuje wiedzę jako ?ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania ?.
Można powiedzieć, że:
? dzięki wiedzy jesteśmy skuteczni w działaniu,
? wiedza jest przeciwieństwem wiary,
? wiedzą jest wszystko to, co wytwarza nauka .
Podstawowa wiedza jaką zdobywa człowiek to wiedza o drugim człowieku oraz o otaczającym go świecie. Źródłem tych podstawowych informacji stanowią wszelkie procesy poznawcze, w trakcie których jednostka nabywa pewnych doświadczeń. Procesy poznawcze dostarczają jednostce informacji o tym , co się dzieje wokół niej i w niej samej . Dzięki nim świat istniejący odzwierciedla się w mózgu jednostki oraz w jej świadomości. Mechanizmami, dzięki którym dokonuje się odzwierciedlenie zjawisk, są receptory i analizatory. Odzwierciedlenie jest wynikiem przemiany energii bodźca w energię impulsu nerwowego w korze mózgu. Bodziec ten zostaje zaś przetransportowany jako akt fizyczny w akt świadomości jednostki . Podstawowymi źródłami wiedzy o otaczającym nas świecie oraz o nas samych i o drugim człowieku są:
? wrażenia czyli najprostszy psychiczny proces poznawczy, powstający w wyniku bezpośredniego oddziaływania na organizm przedmiotów obiektywnie istniejących i polega na odzwierciedleniu poszczególnych cech tych przedmiotów ;
? spostrzeżenia czyli odzwierciedlenie całych przedmiotów i zjawisk rzeczywistości działających w danej chwili na nasze receptory ;
? wyobrażenia czyli obrazy powstające w wyobraźni będące odzwierciedleniem w świadomości spostrzeganych poprzednio przedmiotów i zjawisk, które w danej chwili nie działają na nasze narządy zmysłowe .
Elementami wspomagającymi zdobywanie i utrwalanie nabytej już wiedzy są następujące czynności:
? pamięć właściwość organizmu polegająca na utrwalaniu zdobytego doświadczenia z zakresu poznawania rzeczywistości, rozszerzająca związki organizmu ze światem otaczającym ;
? uwaga proces psychiczny polegający na umiejętności koncentrowania świadomości jednostki na określonych przedmiotach lub zjawiskach otaczającego świata ;
? myślenie to proces uogólnionego i pośredniego poznania obiektywnej rzeczywistości, odzwierciedlającym najbardziej ogólne i charakterystyczne cechy przedmiotów i zjawisk oraz wykrywającym związki i zależności między nimi .
Omawiając zagadnienie źródeł wiedzy o zdrowiu należy dać jasną odpowiedź czym jest zdrowie. Najbardziej odpowiednią instytucją do tego celu jest powstała w 1948 roku międzynarodowa komórka działająca przy ONZ o nazwie Światowa Organizacja Zdrowia (WHO ? World Health Organization). To ona nadaje kierunek trendom współczesnej medycyny.
Obecnie obowiązuje definicja zdrowia przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia brzmiąca następująco: zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia ).
?Definicja ta jest bardzo ważna i postępowa, ponieważ nie poprzestaje na samym negującym ujęciu, że zdrowie jest brakiem choroby, ale bardzo mocno akcentuje, także fakt, że zdrowie ma w sobie aktywny aspekt, którym jest dobrostan. Oznacza to, że w kwestiach zdrowia nie mamy jedynie koncentrować się na chorobach i próbach ich zwalczania, ale powinniśmy zwłaszcza koncentrować się na samym zdrowiu - na jego wzmacnianiu. Współczesna definicja zdrowia WHO bardzo mocno podkreśla zatem połączenie kwestii zdrowia z życiem wewnętrznym i społecznym człowieka oraz jego osobistą troskę o kondycję fizyczną ?.
Podsumowując można powiedzieć, iż zdrowie to stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej. W węższym znaczeniu zdrowie to nieobecność choroby lub kalectwa .
W fizjologicznym znaczeniu zdrowie to pełna zdolność organizmu do utrzymywania równowagi pomiędzy nim a środowiskiem zewnętrznym, do prawidłowego reagowania na zmiany środowiska i adaptacji do tych zmian .
Mówiąc o źródle wiedzy o zdrowiu można ją czerpać z idei jaka od niedawna obowiązuje w naszym kraju a jest nią idea promocji zdrowia. Niezbędny jest w tym celu udział społeczności, oparty o stosowną wiedzę o zdrowiu i skuteczną motywację do jego ochrony. idea ta funkcjonuje w oparciu o zrozumienie faktu, że krzewienie zdrowia wymaga zmian w warunkach i stylu życia ludzi. Jest ona rodzajem strategii, obliczonej na kreowanie zdrowszej przyszłości, obejmującej ludzi i ich środowisko, uwzględniającej jednostkową i społeczną odpowiedzialność za zdrowie. Celem tej strategii jest umożliwienie ludziom zwiększenia stopnia kontroli nad swoim zdrowiem i poprawy jego stanu. W tym ujęciu zdrowie jest rozumiane jako potencjał jednostki czy grupy społecznej, który jest niezbędny w procesie realizowania potrzeb i aspiracji oraz kontroli i przeobrażania środowiska. Zdrowie nie jest tu celem samym w sobie, ale rodzajem zasobu, niezbędnego dla codziennego funkcjonowania. Zasady te wyartykułowane zostały w 1986 roku w Kanadzie na I Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia, którą uwieńczyło uchwalenie programowego dokumentu promocji zdrowia, znanego jako "Karta Ottawska". Podstawowe z zawartych w niej wątków to:
? zdrowie rozumiane jest jako proces nieustannego odtwarzania dobrego samopoczucia w wymiarze fizycznym, psychicznym i społecznym. Jest ono wypadkową uwarunkowań zewnętrznych (politycznych, społecznych, gospodarczych, kulturowych, ekologicznych), a także zespołu zachowań samego człowieka - jego stylu życia;
? dobry stan zdrowia jest głównym bogactwem naturalnym tak jednostki, jak i całego społeczeństwa; wymaga zatem nieustannych rozważnych działań i inwestowania w warunki życia;
? problemy zdrowotne rozpatrywane muszą być zatem w perspektywie wielopłaszczyznowej, z uwzględnieniem różnych dziedzin życia, ekologii, a podstawową strategią promocji zdrowia musi być współdziałanie;
? rola i zadania służby zdrowia muszą być określone od nowa - będą one znacznie poszerzone; zachowanie i ochrona zdrowia nie mogą być jednak wyłącznie zadaniem służb medycznych: odpowiedzialność ta spoczywa na każdej jednostce z osobna i na społeczeństwie jako całości.
Promocja zdrowia jest przedsięwzięciem społecznym i politycznym, nie zawężonym do działań służb medycznych, choć odgrywają one znaczną rolą w jej wspieraniu i realizacji. Konieczne jest wykorzystywanie zróżnicowanych, uzupełniających się form oddziaływania, poprzez mass-media, legislację, edukację, politykę fiskalną. Niezbędna jest reorientacja osób sprawujących władzę i utrzymywanie ścisłych kontaktów ze wszystkimi resortami i instytucjami. Bardzo ważne jest popieranie, ukierunkowywanie i mobilizowanie aktywności społeczności lokalnych. Promocja zdrowia powinna motywować ludzi do aktywnego uczestnictwa w działaniach prozdrowotnych ?.
Wiedza o zdrowiu to zasadniczy element wychowania i właściwego rozwoju człowieka od jego najmłodszych lat aż do czasu czy okresu starości kiedy to dbałość o dobrą kondycję zdrowia psychicznego jest bardzo ważne. Na niezbędną wiedzę o zdrowiu składają się następujące elementy:
? odporność
? równowaga nerwowa
? sprawność robocza ustroju.
Każdy z tych elementów, stanowi całość. Każdy z nich jest odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Wiedza o prawidłowym dbaniu o zdrowie, w każdym jego wymiarze, umożliwia właściwe kierowanie rozwojem danej jednostki.
Zdrowie to dziedzina i zagadnienie bardzo rozległe. Zdrowie bowiem to ogół naszej sprawności intelektualnej, psychicznej, ruchowej. To także umiejętność dbania o zdrowie czyli higiena osobista. Wiedza o tym czym jest zdrowie i jak o nie dbać jest istotnym elementem edukacji i wychowania zdrowotnego wprowadzanego już w wieku przedszkolnym.

2. Co to jest zdrowie

Zdrowie to według Małej encyklopedii medycyny ? stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej; w węższym znaczeniu ? nieobecność choroby lub kalectwa . Z fizjologicznego punktu widzenia zdrowie jest to pełna zdolność organizmu do utrzymywania równowagi pomiędzy nim a środowiskiem zewnętrznym, do prawidłowego reagowania na zmiany środowiska i adaptacji do tych zmian .
Według Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz pełny dobrostan społeczny, psychiczny i biologiczny.
Zdrowie określane jest także następująco :
a. R. Dubois ? zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz zespół cech pozytywnych pozwalających człowiekowi na wykorzystanie wszelkich możliwości twórczych oraz osiągnięcie siły i szczęścia;
b. M. Kacprzak ? zdrowie to proces dynamiczny, nie tylko brak choroby czy niedomagania, lecz także dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego i społecznego do środowiska, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach;
c. R. Bures ? zdrowie to proces dynamiczny, system wzajemnych uwarunkowań w relacji organizm-środowisko; jest to potencjał zdolności przystosowania się organizmu do wymogów środowiska, wyposażający organizm w dyspozycję do utrzymania równowagi pomiędzy nim a wymogami środowiska.

3. Style życia i dbałość o zdrowie psychiczne

Przeciętny Polak przeważnie nie dba o swoje zdrowie a dodatkowo, żyjąc w ciągłym pośpiechu i stresie, obciąża swój organizm i naraża się przy tym na dalsze pogorszenie swojej ogólnej kondycji. Oceniając wpływ stylu życia na zdrowie psychiczne przeciętnego Polaka można śmiało stwierdzić, iż Polacy żyją niezdrowo i nie mają ani warunków ani czasu aby zadbać o swoją kondycję.
Co zatem wpływa negatywnie na stan zdrowia przeciętnego Polaka? Są to przede wszystkim wszelkiego rodzaju zagrożenia zdrowotne, które w znacznym stopniu obniżają jego sprawność psychoruchową oraz obniżają znacznie jego wydajność w pracy.
Zdrowie to pewna całość na którą składa się zdrowie fizyczne i zdrowie psychiczne. Dobrostan fizyczny rozumiany jest jako prawidłowe funkcjonowanie wszystkich narządów i układów organizmu, dobrostan psychiczny natomiast to zdolność do abstrakcyjnego i logicznego myślenia oraz rozpoznawania i wyrażania emocji i uczuć, a także radzenia sobie ze stresem i depresją.
Człowiek zdrowy oraz stabilny psychicznie określany jest jako człowiek kreatywny, twórczy, charakteryzujący się optymizmem, wiarą we własne siły i umiejętności, wysoką samooceną, umiejętnościami radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, a przede wszystkim ? odpowiedzialnością.
O zdrowiu człowieka decydują cztery podstawowe elementy: styl życia, środowisko, czynniki genetyczne, opieka zdrowotna. Gdy któryś z wymienionych czynników zostaje zaburzony, to wówczas stan zdrowia się pogarsza i można mówić wówczas o zagrożeniu zdrowotnym.
Pojęcie zagrożenia zdrowotne łączą się nieodzownie z pojęciem i rozumieniem zdrowia oraz człowieka zdrowego. Pojęcie zdrowia zmieniało się na przestrzeni lat. Na samym początku było ono określane jako brak choroby lub kalectwa. następnie traktowano je jako rodzaj zasobu, który umożliwiał osiąganie różnych celów życiowych. współcześnie obowiązuje natomiast definicja zdrowia sformułowana przez Światową Organizację Zdrowia WHO - zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa.
Styl życia i zachowania zdrowotne determinują w największym stopniu stan zdrowia ludności. W Polsce istnieje wiele poważnych nieprawidłowości w zakresie tej grupy czynników. Do zachowań zagrażających zdrowiu należą przede wszystkim:
? Mała aktywność fizyczna - zadawalający z punktu widzenia zdrowia poziom aktywności fizycznej cechuje: 70% dzieci 6-7 letnich, 20-30% młodzieży w wieku 11-15 lat i tylko 10% dorosłych. W czasie wolnym przeciętnego Polaka dominują zajęcia związane z brakiem aktywności fizycznej, głównie oglądanie telewizji (np. ok. 40% młodzieży 11-15 letniej poświęca na to 4 godz. i więcej dziennie).
? Nieprawidłowości w sposobie żywienia w tym:
? nadmiar: energii pobieranej z pożywieniem; spożycia tłuszczów (zwłaszcza zwierzęcych) oraz soli kuchennej (ponad 15 g przy zalecanych 5-6 g dziennie),
? niedobór spożycia mleka i napojów mlecznych, warzyw i owoców, ciemnego pieczywa,
? zbyt mała liczba posiłków i ich nieregularność (np. wśród młodzieży 11-15 letniej 15% nie spożywa codziennie pierwszego śniadania a 24% nie je posiłku w szkole),
? zbyt mała liczba niemowląt karmionych wyłącznie piersią w pierwszych 6 miesiącach życia.
? Palenie tytoniu
? Nadmiernie spożycie alkoholu, zwłaszcza napojów wysokoprocentowych.
? Używanie substancji psychoaktywnych (innych niż alkohol i nikotyna). Rozmiary tego zjawiska są trudne do określenia. Według danych szacunkowych liczba osób uzależnionych od opiatów wynosi ok. 25-30 tys.; wśród młodzieży w wieku 12-16 lat kontakt z narkotykami ma 3-8% osób, w tym 0,3-0,8% to osoby uzależnione. W ostatnich latach zwiększa się spożycie substancji psychoaktywnych wśród młodych ludzi.
Organizm ludzki to bardzo skomplikowany i wrażliwy ?instrument?, w zetknięciu ze szkodliwymi dla siebie czynnikami, reaguje zespołem zmian, które są odpowiedzią na działanie tychże czynników. Wybitny uczony H.Selye, udowodnił, iż te właśnie specyficzne zmiany w organizmie przebiegają w określony sposób i nazwał je stresem . Określił przy tym, iż zmiany te mogą wywołać nie tylko czynniki fizyczne ale także czynniki psychiczne (wewnętrzne), wówczas mówi się o stresie psychologicznym.
Stres to pojęcie, które towarzyszy nam niemal na co dzień. Nie ma chyba żadnej dziedziny życia, w której stres nie byłby obecny. Istnieje szereg definicji tego tak powszechnego pojęcia. Stresem nazywa się bowiem taki stan organizmu, spowodowany przez każdy bodziec nieobojętny dla niego, który przejawia się swoistym zespołem objawów, które mogą występować w różnym natężeniu . Objawy te przebiegają w trzech fazach:
- pierwsza faza obejmuje ogólną mobilizację sił organizmu w celu przeciwstawienie się niepowodzeniu;
- druga faza to zaburzenia pracy i funkcjonowania organizmu;
- trzecia faza to bardzo silny stres, który może w rezultacie doprowadzić do wystąpienia zaburzeń o charakterze psychosomatycznym.
Stres jest także definiowany jako stan obciążenia systemu regulacji psychicznej powstający w sytuacji zagrożenia, utrudnienia lub niemożności realizacji ważnych dla jednostki celów, zadań, wartości .
J.Reykowski określa z kolei stres jako taki układ warunków, w których jednostka zostaje nadmiernie obciążona, przy czym obciążenie to nie pozostaje bez wpływu na system mechanizmów regulujących czynności człowieka . Autor tejże definicji wymienia trzy główne rodzaje obciążeń, jakim może zostać poddana psychika danej jednostki; są to:
- zakłócenia (są spowodowane brakiem przedmiotów materialnych lub wysokimi wymaganiami)
- zagrożenia (niebezpieczeństwo lub sytuacja zagrożenia zdrowia lub życia jednostki bądź osób jej bliskich)
- niezaspokojone potrzeby (warunki nie pozwalające na zaspokojenie określonej potrzeby).
Każda sytuacja stresowa wywołuje zmiany w psychice jednostki ulegającej stresowi. Zmiany te zależą nie tylko od czynników, które wywołały daną sytuację stresową ale także od czasu w jakim sytuacja stresowa utrzymuje się i dotyka daną jednostkę. Reakcje na stres mogą być i są różne ? co zależy od czynnika wywołującego stres oraz od konstrukcji i kondycji psychicznej jednostki, która podlega sytuacji stresowej. Reakcje na stres mogą przybierać różne postacie i formy. Najczęściej spotykane to: gniew, lęk, strach, przezwyciężanie stresu, obrona przed stresem lub załamanie psychiczne.
Typowymi czynnikami wywołującymi stan stresu są :
? zdarzenia zagrażające życiu i zdrowiu,
? sytuacje stwarzające zagrożenie dla poczucia własnej wartości,
? wysoki stopień trudności zadań stojących przed jednostką,
? utrata poczucia wpływu (kontroli) na przebieg wydarzeń,
? występowanie zakłóceń (przeszkód) w celowej aktywności,
? sytuacje deprywacji (pozbawienia różnych wartości lub obiektów, które są niezbędne dla normalnego funkcjonowania jednostki).
Doskonałym sposobem na poprawienie stanu zdrowia psychicznego wywołanego stresem są techniki czy też metody radzenia sobie z nim. Współcześnie metod takich istnieje bardzo wiele i nie sposób jest omówić i wymienić je wszystkie. Każdy z nas posiada swoje wypróbowane sposoby na pozbycie się napięcia jakie towarzyszy stresowi. Jedni uwalniają stres za pomocą spaceru, inni za pomocą zakupów, jeszcze inni spotykają się ze znajomymi bądź też wybierają aktywne metody redukcji napięcia jak bieg, spacer czy inny rodzaj sportu. Jednakże istnieje także pewien schemat i podział technik czy też metod redukcji stresu. Można je pogrupować w następujące metody :
metody środowiskowe (chodzi o zredukowanie stresorów tkwiących w otoczeniu)
a) redukcja wagi wydarzenia
b) redukcja niepewności
c) ćwiczenia wyciszające i uspokajające
techniki fizjologiczne (odpowiednie gdy czujemy nagły wzrost adrenaliny)
a) relaksacja mięśniowa
b) kontrolowanie oddechu
c) biofeedback
techniki umysłowe (odpowiednie gdy czynniki psychologiczne mają znaczący wpływ na poziom stresu)
a) relaksacja wyobrażeniowa
b) racjonalne, pozytywne myślenie
c) przypominanie sobie pomyślnych wydarzeń i osiągnięć
d) autosugestia (autohipnoza)
Najczęściej zalecane przez specjalistów i znawców metody radzenia sobie z trudnymi sytuacjami to :
? Utrzymywanie kontaktu z naturą - kontakt ten uspakaja i dodaje energii
? Znalezienie czasu wyłącznie dla siebie ? wyłączenie się z otoczenia
? Rozmowa z kimś komu ufamy
? Stosowanie technik relaksacyjnych - może to być joga, medytacja czy proste kontrolowanie oddechu
? Uprawianie sportu - ćwiczenia fizyczne są niewątpliwie lepszym sposobem na okiełznanie stresu niż obsesyjne myślenie o tym co może się wydarzyć i zamartwianie się
? Zdrowe odżywianie
? Rozwijanie w sobie poczucia humoru
? Lepsze gospodarowanie i zarządzanie własnym czasem - sporządzanie planu dnia, a nawet
tygodnia, spis rzeczy, które są do załatwienia bardzo pilnie i takich, które mogą jeszcze zaczekać;
? Stawianie sobie realistycznych celów do realizacji
? Nie wymaganie od siebie bycia perfekcjonistą i człowiekiem doskonałym - każdy popełnia błędy, każdy ma prawo do potknięć;
? Niezaprzątanie sobie głowy rzeczami, na które nie ma się wpływu ? jedynie kontrola i skupienie się na tym nad czym ma się rzeczywistą władzę może pomóc w skutecznym poradzeniu sobie z napięciem.
Stres kojarzy się nam na ogół z sytuacją trudną, która wymaga od nas ogromnego zaangażowania i koncentracji na tym by wykonać dane zadanie maksymalnie dobrze. Często jest tak, iż sami niepotrzebnie tworzymy sytuacje dla nas trudne, sytuacje stresujące. Najlepszym lekiem na opanowanie stresu jest przede wszystkim zachowanie spokoju, zachowanie zdrowego rozsądku odnośnie naszego postępowania oraz odpowiednie zorganizowanie sobie czasu i zadbanie o własne potrzeby.
Zdrowie psychiczne to nie tylko odpowiednie reakcje na sytuacje stresowe. Zdrowie psychiczne to także taki styl życia, który zapewni danej jednostce równowagę nerwową. Równowaga nerwowa a ściślej mówiąc jej naruszenie pociąga ze sobą bardzo wiele trudnych do zahamowania chorób jak nerwice, psychonerwice, choroby somatyczne. Te pierwsze dotyczą współcześnie już nawet małych dzieci. Dlatego też nasze stulecie wysuwa hasło nasilonej pracy w dziedzinie higieny psychicznej i walki o zdrowie psychiczne współczesnego i przyszłego pokolenia. Sprawność robocza ustroju to wszelkie zauważalne zmiany w funkcjonowaniu poszczególnych układów oraz ustroju jako całości.
Podstawą w zdrowiu psychicznym jest dbałość o układ nerwowy. Układ nerwowy to jeden z ważniejszych układów regulujących pracę naszego organizmu. To on kontroluje procesy życiowe, zapewnia łączność między organizmem a środowiskiem, odpowiada także, za wszelkie procesy pobudzeniowe. Pobudliwość jest to właściwa żywej materii zdolność przechodzenia w stan ruchu pod wpływem różnego rodzaju dostatecznie silnych bodźców, które wyprowadzają jej fizjologiczny stan z równowagi .
Zasadniczo rozróżnia się: 1)układ nerwowy ośrodkowy i 2)układ nerwowy obwodowy.
Ponadto wyodrębnia się zwykle 3) układ nerwowy autonomiczny, który w istocie stanowi część dwu poprzednich układów .
Układ nerwowy ośrodkowy ma budowę najbardziej złożoną.
Jego dolną, mniejszą część, tworzy rdzeń kręgowy leżący w kanale kręgowym, a część górną znacznie większą- mózgowie, znajdujące się w jamie czaszki.
Układ nerwowy obwodowy z kolei zbudowany jest z następujących elementów:
nerwy oerti
związane z nimi zwoje.
Nerwy tworzą jak gdyby przedłużenie i rozgałęzienie ośrodkowego układu nerwowego w całym organizmie.
Układ autonomiczny natomiast działa pobudzająco i hamująco na mięśnie gładkie. Składa się z części współczulnej i przywspółczulnej.
Somatyczna część układu nerwowego natomiast to ośrodki nerwów ruchowych i czuciowych. W części tej wyróżniamy układ piramidowy i pozapiramidowy. Piramidowy reguluje świadome czynności ruchowe a do układu pozapiramidowego zaliczamy wszystkie ośrodki i drogi nerwowe związane z motoryką z wyjątkiem struktur należących do układu piramidowego. Odbiera on bodźce przede wszystkim ze środowiska zewnętrznego i unerwia ruchowo mięśnie poprzecznie prążkowane.
Etiologia i patomechanizm chorób układu nerwowego są bardzo skomplikowanymi i złożonymi procesami. Na rozwój chorób tego układu składa się bardzo wiele czynników. Przede wszystkim są to takie czynniki jak :
? Predyspozycje rodzinne (genetyka)
? Obecność atoreaktywnych limfocytów B i T
? Zaburzenia funkcji limfocytów T supersyjnych
? Zbytnie pobudzenie subpopulacji Th1 limfocytów syntetyzujących cytokiny prozapalne .
Życie w ciągłym stresie, niezdrowa żywność, brak aktywności ruchowej, ciągły pośpiech ? to czynniki zaburzające prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego a za czym idzie, czynniki obniżające sprawność psychiczną danej jednostki. Zły styl życia wywołuje liczne choroby układu nerwowego. Choroby dotyczące systemu nerwowego są tak samo rozpowszechnione, jak choroby innych układów i tak samo często, spotykane. Jednakże z nadmiaru czynników jakie je wywołują jest o wiele trudniej choroby te zdiagnozować. Choroby systemu nerwowego są chorobami bardzo ciężkimi. Upośledzają one częściowo lub całościowo czynności i funkcje organizmu. Dotyczy to głównie ciężkich schorzeń mózgu w powiązaniu ze schorzeniami czy nieprawidłową (zaburzoną) funkcją wielu innych organów jak serce czy płuca.
Choroby układu nerwowego są bardzo niebezpieczne, gdyż w bardzo szybkim tempie atakują one i przenoszą się na pozostałe układy czy części organizmu zaburzając ich prawidłowe działanie. Często dochodzi w chorobach tych do sytuacji, gdzie zaatakowany układ nerwowy przenosi symptomy danej choroby, stopniowo na pozostałe układy aż w końcu zajmuje cały organizm powodując jego poważne uszkodzenie a często nawet śmierć. Przykładem takiej choroby może być miażdżyca. Choroba ta polega na stopniowym odkładaniu się twardej płytki w naczyniach krwionośnych, zwężając tym samym światło naczyń. Jeśli dojdzie do miażdżycy naczyń krwionośnych mózgu, może dojść w rezultacie do ostrego lub przewlekłego niedotlenienia mózgu, które następnie prowadzi do utraty świadomości, zdolności logicznego myślenia, utraty pamięci a w końcu do śmierci.
Niekiedy zachodzi inna sytuacja: choroby innych układów czy narządów w stadium wysokiego zaawansowania atakują ośrodkowy układ nerwowy. Dzieje się tak na przykład w przypadku niektórych chorób nerek jak: ostre kłębuszkowe zapalenie nerek czy też chorób wątroby jak: encefalopatia czy bardzo ostro przebiegające wirusowe zapalenie wątroby.
Choroby układu nerwowego mogą dotyczyć zarówno uszkodzenia całego układu jak i pewnych jego ważnych elementów. Padaczka, infekcje mózgu, choroby nowotworowe (guzy), wady wrodzone to przykłady chorób układu nerwowego charakteryzujące się nieprawidłową pracą lub uszkodzeniem układu nerwowego ośrodkowego. Choroby dotyczące uszkodzenia obwodowego układu nerwowego to z kolei: zapalenia lub uszkodzenia nerwów, polineuropatia. Stwardnienie rozsiane to z kolei przykład choroby układu nerwowego dotyczącej uszkodzenia i wyraźnego upośledzenia czynności układu nerwowego to także. Jest to choroba charakteryzująca się stopniowym wyniszczaniem otoczki mielinowej komórek nerwowych przez komórki należące do układu odpornościowego.
Choroby układu nerwowego mogą również charakteryzować się uszkodzeniem pracy mięśni. Do tego rodzaju schorzeń można zaliczyć: dystrofię mięśniową albo miastenię, które polegają na zaburzeniu lub całkowitym przerwaniu przewodzenia impulsów nerwowych między nerwami i mięśniami.
Do chorób układu nerwowego zalicza się także chorobę Alzheimera, która charakteryzuje się poważnym uszkodzeniem funkcjonowania mózgu i zakłóceniem jego wielu ważnych funkcji.
Choroby neurologiczne mogą mieć także podłoże genetyczne - jest to wówczas schorzenie przekazywane z rodzica na dziecko. Choroby układu nerwowego mogą również zostać wywołane różnego rodzaju groźnymi bakteriami czy infekcjami. Mogą one też dotyczyć zapalenia mózgu ? jak na przykład kleszczowe zapalenie opon mózgowych.
W wieku starczym odnotowuje się także spore przypadki chorób o podłożu neurologicznym. Są to wówczas te wszystkie schorzenia, które polegają na niedotlenieniu mózgu co w rezultacie owocuje uszkodzeniem niektórych jego ośrodków. Schorzenia tego typu, jeśli nie zostaną w czas rozpoznane czy zdiagnozowane mogą przyczynić się do całkowitego kalectwa danej osoby.
Schorzenia neurologiczne mogą charakteryzować się także:
? Upośledzeniem i ograniczeniem zdolności myślenia logicznego i abstrakcyjnego ? np. Alzheimer;
? Obniżeniem sprawności całego ciała oraz upośledzeniem równowagi ? np. choroba Parkinsona;
? Niewłaściwym rozprowadzaniem komórek nerwowych w mózgu ? np. padaczka;
? Uciskiem nerwów ? np. nerwu kulszowego czyli potoczna rwa kulszowa.
Choroby układu nerwowego to bardzo trudne do zdiagnozowania schorzenia. Może na nie zapaść osoba w podeszłym wieku ale także, w wyniku jakiegoś zaniedbania czy urazu osoba młodsza a nawet dziecko. Trudno jest więc określić jednoznacznie patomechanizm i etologię powstawiania tego rodzaju schorzeń. Ważnym jest natomiast, by każdy niepokojący nas objaw dotyczący np. trudności z poruszaniem czy kłopotami z pamięcią lub też z mową ? utrzymujące się przez dłuższy czas, natychmiast zgłaszać lekarzowi.

Mówiąc o wpływie stylu życia na stan zdrowia psychicznego należy również poświęcić nieco uwagi zagadnieniu jakim są pewne typy zachowań jednostek.
W terminologii medycznej istnieją także takie pojęcia, które ściśle są związane i odnoszą się do pojęcia zdrowie. Są to następujące elementy :
? Zachowania zdrowotne to takie, które w świetle współczesnej wiedzy medycznej wywołują określone ? pozytywne lub negatywne skutki zdrowotne u osób, które je realizują.
? Zachowania antyzdrowotne zaś to te zachowania podejmowane przez jednostkę, które w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na pogorszenie jego stanu zdrowia. Nie są podejmowane świadomie w celu samozniszczenia ale taki skutek wywołują.
? Zachowania prozdrowotne natomiast to te zachowania i wszelkie formy aktywności celowej ukierunkowanej na ochronę lub osiągnięcie poprawy własnego zdrowia .
Każdy z wymienionych rodzajów zachowań zdrowotnych w konkretny sposób wpływa na stan zdrowia psychicznego oraz na ogólną kondycję zdrowia danej jednostki.
Zachowania zdrowotne czyli jest to każde nasze świadome postępowanie prowadzące do zaburzeń na tle zdrowia psychicznego. Zachowania antyzdrowotne to wszelkie szkodliwe dla nas zachowania odnoszące się głównie do:
? Nadużywania różnego rodzaju substancji psychoaktywnych w celu polepszenia sobie nastroju
? Nadużywanie alkoholu w celu zrelaksowania się
? Palenia
? Nałogowego sięgania po różnego rodzaju używki i substancje pobudzające lub uspokajające nasz układ nerwowy.
Zachowania prozdrowotne obejmują szeroką skalę problemów. Należą do nich między innymi:
? sposoby odżywiania się
? warunki pracy i wypoczynku
? działania higieniczne
? zapobieganie chorobom (badania kontrolne, szczepionki)
? unikanie zagrożeń w postaci używek, szkodliwych nawyków czy nałogów.
Wszystkie zachowania prozdrowotne są uwarunkowane kulturowo , trzeba więc umieć wybierać właściwe wzory spośród wielu propozycji a odrzucać niekorzystne. Zachowania prozdrowotne nie mogą się obejść bez analizy motywacji , czuwania nad własnym rozwojem , bez kształtowania swoich przez edukację zdrowotną jako niezbędną część promocji zdrowia i poprawy zdrowia społeczeństwa.
Wyróżnia się pięć głównych kategorii zachowań prozdrowotnych. Są to :
? unikanie używek czyli papierosów, narkotyków, kawy
? bezpieczne prowadzenie samochodu
? zwyczaje żywieniowe
? pozytywne praktyki zdrowotne takie jak np. dbanie o zachowanie dobrej kondycji fizycznej
? zachowania związane z działalnością prewencyjną ? czyli regularne badania kontrolne, samokontrola, wizyty u stomatologa i okulisty.
Stan zdrowia Polaków a w tym szczególnie dzieci i młodzieży w ostatnim czasie uległ znacznemu pogorszeniu. Sprzyja temu wiele różnorakich czynników. Do grupy szkodliwych dla naszego zdrowia czynników można zaliczyć przede wszystkim takie elementy jak:
? stres,
? brak unormowanego czasu pracy,
? brak możliwości odpoczynku,
? niezdrowy styl życia.

Coraz więcej osób sięga po różnego rodzaju substancje, które w sztuczny sposób pomagają utrzymać odpowiednią kondycję oraz zapanować nad stresem. Wymienione czynniki wpływają niekorzystnie na stan zdrowia dorosłych Polaków. To co szkodzi natomiast dzieciom i młodzieży to przede wszystkim : brak ruchu, częste niedojadanie, niedosypianie, zastępowanie zdrowego posiłku jedzeniem typu Fast food oraz słodyczami.
Elementy wymienione powyżej stanowią nie tylko pogorszenie stanu zdrowia polskiego społeczeństwa w ogóle ale także przyczyniają się do powstawania zagrożeń zdrowotnych oraz do powstawania i rozszerzania się wielu groźnych chorób cywilizacyjnych. Nie przestrzeganie podstawowych zasad higieny oraz zasad zdrowego trybu życia wpływa w znacznym stopniu na pogorszenie się stanu zdrowia obywateli. Do znacznego pogarszania się tego stanu rzeczy przyczynia się także bardzo zły stan polskiej służby zdrowia. Zniechęceni niskimi płacami lekarze, coraz częściej zaniedbują swoich pacjentów, nie poświęcając im odpowiedniej ilości czasu, nie zlecając wszystkich niezbędnych badań. Takie same błędy stosują lekarze zajmujący się dziećmi.
Taki stan rzeczy sprzyja występowaniu zagrożeń zdrowotnych i znacznie obniża poziom oraz kondycję ogółu społeczeństwa.
Styl życia oraz stan zdrowia psychicznego wpływa również w ogromnej mierze na stan naszego zdrowia fizycznego. Sprawność fizyczna to przede wszystkim sprawne i dobrze funkcjonujące serce. Jeśli będziemy je nadmierne obciążać możemy szybko doprowadzić do wystąpienia choroby, która jest także chorobą na tle nerwowym ? jaką jest choroba niedokrwienna serca.
Jako podstawowy element który sprzyja rozwojowi choroby wieńcowej to palenie papierosów. Palący mężczyźni są co najmniej dwukrotnie bardziej obciążeni prawdopodobieństwem rozwoju choroby wieńcowej niż niepalący .
Mała encyklopedia medycyny wymienia : otyłość w tym przede wszystkim otyłość brzuszna, siedzący tryb życia, nadmiernie tłusta i obfita dieta jako podstawowe czynniki które powodują iż choroba wieńcowa może stać się i naszym udziałem
Inne elementy naszego życia które nie sprzyjają naszemu sercu i wywołują w konsekwencji chorobę wieńcową serca to: częste sytuacje stresowe, zaburzenia w funkcjonowaniu mechanizmów samoobrony czyli zaburzenia w sferze emocjonalnej i osobowości, podatność na frustrację i zdenerwowanie.
Profesor dr. hab. med. Zygmunt Sadowski, dyrektor Instytutu Kardiologii w Warszawie i koordynator Narodowego Programu Ochrony Serca tak wypowiada się o czynnikach sprzyjających chorobie wieńcowej serca: ?Na zachorowalność na choroby układu krążenia ma wpływ wiele przyczyn. Czynniki genetyczne obciążają nas jedynie w granicach 5-10%. Pewną rolę odgrywają także czynniki zewnętrzne, takie jak zanieczyszczenie środowiska (około 10%) czy stres (ok. 20%). Chodzi tu nie tylko o tzw. stres dnia codziennego, który zazwyczaj nie przekracza progu szkodliwości dla człowieka, a poza tym przeważnie działa krótko i potrafimy go opanować. Ważne jest oddziaływanie tzw. dużych stresów, "psychospołecznych", spowodowanych np. przez wielkie migracje ze wschodu na zachód po wojnie czy ze wsi do miasta, a także masowe bezrobocie. Wpływają one na duże grupy społeczne w sposób długotrwały, mają znaczne nasilenie i powodują kłopoty ze zdrowiem oraz zwiększoną zapadalność na chorobę wieńcową.?
Profesor Sadowski podkreśla także iż największe znaczenie ? bo aż 50% - na powstanie choroby wieńcowej serca ma styl naszego życia: ?Czynniki zagrożenia to przede wszystkim: palenie papierosów, nadciśnienie, brak ruchu, picie zbyt dużej ilości alkoholu, niewłaściwe odżywianie, wysoki poziom cholesterolu we krwi, stres?.
Innym czynnikiem ale i poważnym problemem społecznym jest nieodpowiednia dieta bogata w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, takie jak masło, smalec, wieprzowina, podroby, kiełbasy. Aby pomóc sercu powinno się wprowadzić więcej jarzyn i owoców do diety oraz produktów które zamiast pustych kalorii będą dostarczały organizmowi niezbędnej energii.
Również brak aktywności fizycznej stanowi czynnik ryzyka zapadnięcia na chorobę wieńcową serca. Dotyczy to głównie tej grupy zawodowej która nie pracuje fizycznie. Brak odpowiedniej ilości ruchu sprzyja nadwadze a ta z kolei może przybrać postać otyłości: ?Nadwaga dosyć często łączy się z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, w wyniku czego pojawia się później cukrzyca (w grupie osób otyłych częściej niż w innych). Otyłość zwiększa także prawdopodobieństwo powstania nadciśnienia tętniczego, które może być przyczyną udaru mózgowego.?
Aktywność fizyczna a tym samym ruch, poprawia stan zdrowia na różne sposoby, pomaga też organizmowi w lepszym wykorzystaniu kalorii, co z kolei pomaga w obniżaniu masy ciała i utrzymaniu pożądanej wagi. Może ona prowadzić do wzrostu podstawowej przemiany materii, zmniejsza apetyt oraz pomaga w redukcji masy tłuszczowej ciała.
Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie budzi już dzisiaj żadnych wątpliwości. Badania prowadzone od ponad dwudziestu pięciu lat, dostarczają silnych dowodów na to, że regularne uprawianie ćwiczeń fizycznych należy do ważnych czynników poprawiających zdrowie. Problemem pozostaje nadal znikoma popularność aktywnych form wypoczynku. Spacer, pływanie, jazda na rowerze czy gra w tenisa wciąż jeszcze ustępują miejsca oglądaniu telewizji i wielogodzinnemu przesiadywaniu przed komputerem.
Ruch pełni jednak istotną rolę gdyż podczas wykonywania przez nas wysiłku fizycznego w organizmie dokonuje się szereg zmian- zwiększa się zapotrzebowanie mięśni na tlen, materiały energetyczne oraz zwiększa się wydzielanie produktów przemiany materii (metabolitów). Szczególnie korzystne zmiany dokonują się w obrębie układu krwionośnego, oddechowego, kostnego. Aktywność fizyczna to ruch ciała, który znajduje swój wyraz w wydatku energii na poziomi powyżej tempa metabolizmu.
U osób aktywnych fizycznie zachodzą zmiany strukturalne w obrębie naczyń tętniczych, polegające na zwiększeniu ich wewnętrznej średnicy oraz zmiany czynnościowe polegające na czynnościowo zwiększającej się średnicy naczyń krwionośnych w zależności od zapotrzebowania organizmu na tlen i produkty energetyczne.
Najtrudniejszy dla naszej sprawności fizycznej jest moment gdy zaczynamy swój czas dzielić pomiędzy pracę zawodową, obowiązki domowe i rodzinne. Nie jest łatwo pogodzić te wszystkie role życiowe co jest związane ze wzrostem poziomu stresu. Wolny czas staje się tak cenny że człowiek stara się wykorzystać go tak, aby nie zmarnować ani minuty. Tkwi w tym wielkie niebezpieczeństwo- wiele osób w obliczu innych zajęć rezygnuje z uprawiania jakiejkolwiek aktywności sportowej. Organizm oczekuje czegoś przeciwnego- właśnie teraz zaczyna się obniżenie wydolności oddechowej i spowolnienie przemiany materii, a ruch znakomicie te procesy opóźnia. Spędzając w pracy wiele godzin w jednej pozycji, nie ma zbyt wielu okazji by zadbać o swoją kondycję. Dlatego należy tak zarządzać swoim czasem, by nie musieć rezygnować ze sportu. Można przecież ćwiczyć z całą rodziną, to nie tylko będzie korzyść zdrowotna, ale również doskonały sposób spędzenia czasu z bliskimi.
Jednym ze znamiennych skutków uprawiania aktywności ruchowej jest jej wpływ na redukcję stresu. Stres jest bowiem jedną z najczęściej wymienianych przyczyn zwiększonej zapadalności na wiele rodzajów chorób cywilizacyjnych: nadciśnienie, hipercholesterolemia, choroby wrzodowe, udary itd. Badania naukowe dowiodły, że odpowiednio dobrane ćwiczenia przyczyniają się lub wywołują zmniejszenie stresu w postaci redukcji stanów lękowych, drażliwości, objawów depresji. Znawczy tematu ? wpływu aktywności fizycznej na ogólne samopoczucie zaobserwowali, że ćwiczenia fizyczne wpływają na zwiększenie stężenia w mózgu noradrenaliny i serotoniny. Substancje te w podwyższonym stężeniu powodują złagodzenie objawów depresyjnych. Również obecność produkowanych w podwyższonych dawkach pod wpływem ruchu endorfin powoduje poprawę nastroju, redukuje odczucie bólu, a nawet może wywołać rodzaj błogostanu np. u biegaczy. Jest to więc kolejny argument przemawiający na korzyść systematycznego uprawiania aktywności fizycznej w czasie gdy pracujemy zawodowo.
Ćwiczenia fizyczne obniżają poziom stresu i łagodzą napięcie tak więc powinniśmy za wszelką cenę dążyć do ich stosowania w miarę regularnego. Wówczas problemy jakie mamy w pracy (stres, ciągłe podenerwowanie a w rezultacie brak koncentracji i spadek naszej sprawności zawodowej) zniknęłyby a my czulibyśmy się o wiele zdrowsi. Dużo zdrowsze byłoby zarówno nasze serce jak i nasz umysł. Jednocześnie nasza sprawność psychoruchowa zwiększyłaby się a my bylibyśmy pewni, że właściwie dbamy o swoje zdrowie psychiczne i o swoją ogólną sprawność fizyczną.
Nasze serce codziennie narażone jest na masę czynników które mu szkodzą. Nadużywanie alkoholu, nieodpowiednia dieta, nikotynizm, brak ruchu to czynniki które zaburzają pracę naszego serca i osłabiają jego kondycję a przez to i kondycję całego naszego organizmu. Życie w ciągłym pośpiechu, łatwe popadanie w irytację, złość, sytuacje stresowe wymagają od naszego serca wzmożonej pracy i aktywności na którą nie jest ono przygotowane. Uleganie silnym emocjom, brak koncentracji na spokoju, brak opanowania także zmusza nasze serce do wysiłku.
Ważnym jest by zdać sobie sprawę z powagi sytuacji. Należy uświadomić naszemu społeczeństwu jak ogromną rolę odgrywa nasz styl życia w ochronie naszego serca. Odpowiednia dieta bogata w błonnik i substancje które dostarczają nam energii a nie pustych kalorii, zastąpienie ich warzywami i owocami, unikanie nadużywania alkoholu i papierosów oraz zmniejszenie ilości wypijanej kawy i mocnej herbaty to podstawowe elementy które w momencie ich zastosowania wzmacniają nasze serce i pomagają mu w jego codziennej aktywności.
Regularne uprawianie sportu czy choćby najmniejsza dawka ruchu codziennie może nie tylko podnieść naszą sprawność fizyczną ale i pozytywnie wpłynąć na naszą sprawność psychoruchową co jest także istotnym elementem w zmniejszeniu ryzyka zapadnięcia na chorobę wieńcową serca. Dlatego też, powinniśmy popierać wszelkie akcje oraz kampanie społeczne mające na celu uświadamianie społeczeństwu jak ważne jest właściwe dbanie o serce. Akcji profilaktycznych mających na celu wczesne zaalarmowanie danej osoby o możliwości wystąpienia lub o stadium choroby wieńcowej serca, jest zdecydowanie za mało. Zbyt mało jest także akcji promujących zdrowy i świadomy styl życia. Ich wzrost usprawniłby nie tylko kondycję ogólną naszego społeczeństwa ale i kondycję serca każdego z nas.
W XVII w. Wojciech Oczko uważany za ojca polskiej promocji zdrowia, sekretarz Stefana Batorego i lekarz Zygmunta III, stwierdził: "Wszystkie leki razem wzięte nie są tak dobre jak ruch. Natomiast ruch może zastąpić wszystkie leki". Uważam iż zdanie to choć wypowiedziane tyle setek lat temu, nie straciło na swej aktualności oraz że można je uczynić mottem do wszelkich starań poprawy samopoczucia naszego serca.
Niezdrowy sposób odżywiania, problemy z regularnym w miarę uprawianiem wysiłku fizycznego, rezygnacja z używek, niewłaściwa walka ze stresem i ignorowanie go, to czynniki utrudniające nam ogólne funkcjonowanie. Jeśli zmienilibyśmy swoje nastawienie oraz swoje wszelkie nawyki związane z tymi problemami, moglibyśmy zapewnić naszemu organizmowi ogólnie dobrą kondycję zarówno fizyczną jak i psychiczną. Jest takie stare powiedzenie: ?W zdrowym ciele, zdrowy duch?. Warto byłoby ją stosować w swoim codziennym komponowaniu programu dnia. Zdrowe ciało ? czyli odpowiednia ilość snu, pokarmu, wypoczynku, ruchu fizycznego to gwarancja zdrowego ducha czyli naszego umysłu, naszej koncentracji, naszego układu nerwowego.

DLA ZAINTERESOWANYCH - W ZAŁĄCZNIKU JEST WERSJA TEJ SAMEJ PRACY Z PRZYPISAMI