Historia jako temat i jako pretekst w polskiej epice XIX i XX wieku. Przeanalizuj wybrane utwory.

I Literatura podmiotu
1) Adam Mickiewicz, ? Pan Tadeusz?, Warszawa 1986.
2) Eliza Orzeszkowa, ?Gloria victis?, Warszawa 1967.
3) Henryk Sienkiewicz, ? Potop?(Tom II rozdz.13/20), Warszawa 1978.

II Literatura przedmiotu
1) Tadeusz Bujnicki, ? Trylogia" Sienkiewicza na tle tradycji polskiej powieści historycznej, Kraków 1973, Str:165-245.
2) Stanisław Burkot, Spory o powieść w polskiej krytyce literackiej XIX wieku (rozdz.3), Wrocław 1968.
3) Piotr Czerwiński, ?Vademecum historia cz.I?, Kraków 2003, ISBN 83-87139-15-7.
4) Piotr Czerwiński, ?Vademecum historia cz.II?, Kraków 2003, ISBN 83-87139-16-5.
III Ramowy plan wypowiedzi
TEZA: W polskiej epice XIX i XX wieku występuje różny stopień zniekształcenia historii i powód tego zniekształcenia oraz cel napisania utworu.
Argumenty:
1) " Ku pokrzepieniu serc". Obrona Jasnej Góry podczas potopu szwedzkiego w historii a utworze. Zniekształcenie historyczne, postacie historyczne i fikcyjne.
2)" Ku pokrzepieniu serc" w " Panu Tadeuszu". Obraz społeczeństwa szlacheckiego. Wydarzenia historyczne i czas fabularny w "Panu Tadeuszu".
3) Miejsce i czas akcji. Opowieść Traugutta jako przywódcy powstania. Ukazanie waleczności powstańców i ich odwagi. Tytuł książki ? Gloria victis?, jako hołd dla powstańców.

Wnioski:
1)Realistyczne i fikcyjne ukazanie historii -natchnieniem do napisania utworu; zniekształcenia wydarzeń historycznych aby osiągnąć jakiś cel i obudzić odpowiednie uczucia w czytelniku.
2)Ukazanie postaci historycznych, które są upodobnieniem postaci fikcyjnych wymaga dużego udziału wyobrażni.

TEMAT :)

Historia jest często wykorzystywana w polskiej epice XIX i XX wieku. Historia w epice pełni różne funkcje, a autorzy utworów związanych z historią, korzystają z niej w celu przekazania wiedzy, przesłania lub obudzenia konkretnych uczuć w czytelniku. Zdarza się, że wydarzenia historyczne są zniekształcone po to, aby osiągnąć zamierzony cel. Zdarzenia i miejsca historyczne często mają funkcję ramy dla utworu, którego akcja jest całkiem fikcyjna. W utworach, które będę omawiała istnieje różny stopień zniekształcenia historii, powód tego zniekształcenia oraz cel napisania utworu.
Henryk Sienkiewicz jasno określił cel, jaki przyjął pisząc Trylogię-pisze "Ku pokrzepieniu serc". Stara się ukazać historię Polski tak, aby podnieść Polaków pozbawionych państwa na duchu, pokazał iż mimo braku wolności stanowią naród silny, godny podziwu, pełen najznaczniejszych cech. W Potopie autor silnie uwydatnił znaczenie obrony Jasnej Góry. Faktycznie była ona istotna ale nie w sensie strategicznym, więc nie miała znaczenia dla przebiegu wojny. Wyolbrzymiając znaczenie obrony klasztoru jasnogórskiego, Sienkiewicz podkreśla rangę religii katolickiej jako łączącej Polaków i stanowiącej element naszej tożsamości narodowej, a także to, że mimo przeważającej siły wroga Polacy potrafią solidarnie wystąpić i dzielnie walcząc odnieść zwycięstwo. Bardzo wymowne są tu słowa samego pana Zagłoby: ?Niech, gdy ciężkie czasy nadejdą wspomną na nas i nie desperują nigdy, bacząc na to, że nie masz taktownych terminów, z których by się wspólnymi siłami i i przy boskich pomocy podnieść nie można?. Prawdą jest, że klasztor był przygotowany do obrony, lecz wojskom szwedzkim chodziło o Częstochowę, a nie o Jasną Górę. Oblężenie jasnogórskiego klasztoru stanowi centrum utworu, a Sienkiewicz do tej sceny skorzystał z pamiętnika epoki Nowej Gigantomachii księdza Augusta Kordeckiego uczestnika tego oblężenia, ale zarazem niektóre epizody zostały zaczerpnięte z relacji Jędrzeja Kitowicza przedstawiającego oblężenie Częstochowy w czasie konfederacji barskiej, a więc o wiek póżniej. To tłumaczy na pewno pewne zniekształcenia faktu historycznego. W powieści właśnie to obrona tego klasztoru jest czynnikiem jaki jednoczy Polaków przeciw Szwedom według Sienkiewicza. Klasztor też ukazano trochę baśniowo w celu pokazania świętości tego miejsca. Ma to miejsce podczas oblężenia, gdy Szwedzi widzą klasztor we mgle unoszący się nad skałą na której powstał. Czas oblężenia jest zgodny z historią bo przypada na okres od pażdziernika do grudnia. Ważną sprawą jest też udział postaci historycznych i fikcyjnych. Postacie historyczne możemy podzielić na te, które są tylko wspomniane we fragmencie jak Król Jan Kazimierz, król szwedzki Karol Gustaw X oraz zdrajca polski Janusz Radziwiłł. Znajdują się tez postacie historyczne, które biorą czynny udział w akcji jak ksiądz Kordecki, półkownik Kuklinowski, generał armii szwedzkiej Miller. W Potopie widać mocne powiązanie postaci historycznych z losami postaci fikcyjnych, którym przypadają role bardziej "uhistorycznione". Andrzej Kmicic jako postać fikcyjna łączy powieść w całość, jest czynnikiem ,który sprawia że przechodzimy od jednego wydarzenia do następnego. Sienkiewicz czasem przypisuje jednej postaci fikcyjnej fakty opisane w żródle i takim przykładem jest Kmicic wysadzający kolubrynę. Kmicica można trochę porównać do mitycznego Herkulesa, który wychodził z opresji zawsze żywy. Opis obrony Jasnej Góry jest zniekształcony w stosunku do prawdy historycznej, lecz ilość postaci historycznych i pewnych zdarzeń zgodnych z historią zmusza do wyciągnięcia wniosku, że Sienkiewicz ubarwił i podkoloryzował ten fakt historyczny.
"Krzepienie serc" już przed Sienkiewiczem zapoczątkował Adam Mickiewicz np. w "Panu Tadeuszu", którego tłem też jest historia. W utworze tym autor przedstawia wyidealizowaną wizję przeszłości szlacheckiej, Polskę i Polaków pełnych cnót patriotycznych i wszelkich innych np: jak męstwo, odwaga, mądrość i prawość. Autor przypomniał dobre czasy choć Litwa była pod okupacją rosyjską, panował ład, spokój i dobrobyt na tych ziemiach. Księstwo Warszawskie już istniało i było miejscem dla emigrantów z Litwy. Mickiewicz przedstawił w tym utworze życie szlacheckie pełne zabawy, ucztowania i sielanki. Społeczeństwo szlacheckie w pewnym momencie pomimo sporów łączy się przeciwko zaborcy i dochodzi do walki. Autor w tym utworze ukazał patriotyzm i gotowość szlachty do walki o niepodległość. Znaczną rolę odegrał Jacek Soplica ukrywający się pod habitem mnicha jako posłaniec przekazujący wieści z Księstwa Warszawskiego, a zarazem inicjator pomysłu powstania. Cały ten obraz przedstawia nam szlachcica w dobrym świetle i ukazuje dobrobyt, jaki panował w tych czasach. Ważną rolę odgrywają tu wydarzenia historyczne i czas fabularny utworu. W zrozumieniu tych wydarzeń potrzebna jest ogólna znajomość burzliwej historii Polski na przełomie XVII ,XX wieku bowiem tłem wydarzeń fabularnych są dramatyczne wydarzenia historyczne. Fabuła Pana Tadeusza obejmuje czas od roku 1791 do 1812. Końcową podał sam poeta początkowej można się domyśleć na podstawie znajomości tekstu i historii polski. Akcja Pana Tadeusza zaczyna się latem 1811r i trwa pięć dni i kończy się w 1812r-jeden dzień. Następną książką jest ? Gloria victis? Elizy Orzeszkowej, co znaczy ? Chwała zwyciężonym? gdzie została ukazana waleczność i odwaga powstańców, którzy tak jak w ?Panu Tadeuszu? walczą o niepodległość. Cała akcja utworu odgrywa się na Polesiu Litewskim. Czas akcji przypada na wiosnę 1863 roku co wskazuje, że jest to powstanie styczniowe. Większość powstańców to młodzieńcy, dowodzi nimi przyszły przywódca powstania Romuald Traugutt, który opuścił dzieci, żonę, dostatek i spokój, wszystko co daje szczęście i jako patriota przyłączył się do powstańców. Autorka opisuje go dość dokładnie: czarne włosy, oczy myśliciela i uśmiech dziecka. Autorka poprzez odwołanie się do Biblii oraz historii Grecji, dokonuje nie tylko opisu samego powstania, ale porównuje również samego Traugutta, został on porównany kolejno do Chrystusa? Wziąwszy na ramiona krzyż narodu swego?, Mojżesza ?poszedł za idącym ziemią tą słupem ognistym?, Leonidasa ?Tak grzmieć musiał w obozie Termopilskim głos Leonidasa?. To on odpowiadał teraz za tych młodych ludzi i za ich życie. Potrafi podnieść ich na duchu, a jego głos brzmi jak bojowy dźwięk i brakowało w nim słodyczy i pieszczot tylko słychać było hart i żelazną wolę. Powstańcy wiele razy toczyli bitwy na tym terenie i zawsze wracali jako zwycięzcy co na pewno oprócz wodza podnosiło ich na duchu, pozwalało wierzyć że ich walka, trud i poświęcenie ma sens i uda mi się odnieść ostateczne zwycięstwo. Ukazana została bitwa w lesie horyszowskim, gdzie znajdował się obóz powstańców . Pomimo nadciągających, przerażających sił wroga powstańcy postanowili się bronić, a zarazem atakować co ukazało ich odwagę, gotowość do poświęcenia i zdeterminowanie oraz wiarę w wygraną. Armia Rosyjska była tak liczna, że przypominała szarą masę przemierzającą las. Bitwę rozpoczęli powstańcy salwą ze swoich strzelb. Walka trwała na odległość, a ofiary były po obu stronach. W końcu Rosjanie podeszli tak blisko, że można było rozpoznać twarz, mundur i broń pojedynczego żołnierza. Doszło w końcu do walki i piki. Była to walka twarzą w twarz. Rosyjska jazda dostrzegła namiot dla rannych w obozie i zaczęła na niego szarżować. Jazda powstańców popędziła na ratunek bezbronnym i rannym z szablami na piki kawalerii rosyjskiej. Lecz było już za póżno i wszyscy ranni zostali zamordowani, a jeden z młodzieńców został nadziany na piki. Poświęcili tak jak wielu swoje życie za ukochana ojczyznę, niepodległość oraz wolność. Bitwa zakończyła się klęską powstańców, ale należy oddać im hołd i chwałę za walkę o niepodległość co chciała nam przesłać autorka. To powstanie tak jak wiele innych ukazało odwagę, patriotyzm, waleczność i determinację Polaków w walce o niepodległość.
W polskiej epice XIX i XX wieku o tematyce historycznej zawsze można się natknąć na jakieś zniekształcenie co do faktu historycznego. Powodem tego na pewno nie jest to, że realistyczne ukazanie historii w epice wymaga zbyt dużego udziału wyobrażni , więc lektury o tej tematyce nie można traktować jako żródła wiedzy historycznej czyli po prostu podręcznika od historii. W utworach związanych z historią zawsze jest jakieś zniekształcenie faktu historycznego, ale jest ono zamierzone. Autor chce w ten sposób osiągnąć zamierzony cel jakim było napisanie utworu, a zarazem wywrzeć odpowiednie wrażenia na czytelniku. Historia też często bywa natchnieniem dla pisarzy, a nie przedmiotem do manipulacji.