Osiągniecia starożytnych cywilizacji. Obecność tych osiagnięć dziś.

Epoka starozytnosci zakonczyla sie oficjalnie niemal 1500 lat temu. Mimo tego wspolczesnie wciaz istnieja wynalazki, sztuka i kultura tamtych czasow. Przedstawie zasadnicze osiagniecia starozytnych cywilizacji, ktore sa wazne dla historii i wciaz obecne dzis.

1.Pierwsze cywilizacji i ich osiagniecia
Pierwsze cywilizacje powstawaly okolo 4000 - 3500 r. p.n.e. Do nich zaliczmy m.in. lud Sumeryjski.

Sumerowie: byli tworcami pierwszej cywilizacji na terenie Mezopotamii. Tworzyli pierwsze miasta panstwa. Wymyslili pismo klinowe- prawdopodobnie pierwsze pismo na swiecie, ktore dalo poczatek sztuce pisania i czytania. Było ono bardzo ważne szczególnie dla administracji i służyło do zapisywania m. in. wielkości zbiorów, wpływów z podatków oraz różnego rodzaju wydatków. Pierwszym pismem, jakie powstało było pismo piktograficzne zwane inaczej obrazkowym. Następnie pojawiło się pismo ideograficzne, w którym znaki oddawały poszczególne pojęcia, a nie poszczególne dźwięki.
Wynalezli system wierzen, tworzyli sztuke i literature ( m.in. wciaz znany epos o Gilgameszu). Takze byli pierwszymi matematykami w dziejach czlowieka, stworzyli m.in. system szescdziesiaty i dziesietny, (wykorzystywane przez nas przy podziale doby na godziny, minuty i sekundy), system starozytnych miar i wag i kalendarz ksiezycowy. Wynalezli kolo- wynalazek, ktory przetrwal probe czasu i bez ktorego bysmy nie mogli sie obejsc. Oprocz tego na ogromna skale rozwineli wymiane handlowa, stworzyli rowniez pierwsze szkoly( do dzis glowne osrodki nauczania). Jako pierwsi rozwineli budownictwo i rolnictwo. Stawiali imponujace budowle np. z cedru, zbudowali system irygacyjny, ktore pozwalal na nawadnianie duzych terenow. Sumerowie byli glownymi "przewodnikami" w rozwoju cywilizacji starozytnego swiata na terenie Mezopotamii.
Pozniejsi mieszkancy Mezopotamii, biorac przyklad z Sumerow, rozwineli algebre ( potrafili wykonywac dzialania na roznych liczbach, uzywali pierwiastka kwadratowrgo i szesciennego). Jako jedyni sposrod mieszkancow pierwszych cywilizacji stosowali pozycyjny zapis liczbowy. Warto wspomniec, ze wynalezli tez i przyczynili sie do obrobki znanego metalu - brazu.

Babilonia: Za najwieksze osiagniecia tego miasta panstwa mozna uznac spisanie kodeksu Hammurabiego- jedno z najstarszych i najwiekszych dziel prawodawczych. Kodeks ten zostal spisany za panowania krola Hammurabiego ( okolo 2000 r. p.n.e.). Spisanie takiego kodeksu mialo ogromne znaczenie, oznaczalo bowiem wprowadzenie norm prawnych i stworzenie podstaw nowoczesnego sadownictwa.

Fenicjanie: Za najwieksze osiagniecie tego ludu mozna uznac opracowanie pierwszego alfabetu okolo 1200 r. p.n.e .Skladal sie z 22 znakow oddajacych dzwiek spolglosek, dzieki ktorym mozna bylo zapisywac cale zdania w ich jezyku. Dzieki temu pismo fenickie nie opieralo sie na trudnym pismie obrazkowym, tj. pismo klinowe i hieroglify. W X wieku p.n.e. Grecy udoskonalili ten alfabet, dodajac samogloski. Powstaly calkowicie fonetyczny alfabet jest najwiekszym osiagnieciem starozytnego swiata- do dzis jest podstawowa i prosta jednostka pisemmna.2

Egipcjanie: Egipcjanie stworzyli w 3000 r. p.n.e. pierwsze potezne i zcentralizowane panstwo, ktore przetrwalo przez kilka tysiecy lat. Kultura starozytnego Egiptu wciaz jest fascynujaca - ich sztuka, religia, mysli naukowe. Jednak za ich najwazniejsze osiagniecia mozna uznac:
- wynalezienie m.in. pisma hieroglifowego, ktory powstal rownolegle z sumeryjskim.
- w matematyce, sposob obliczenia pol powierzchni ( np. trojkat, trapez, kolo) i objetosci prostopadloscianu, walca i stozka, ktore sa wciaz stosowane do dzis.
- w astronomii opracowanie kalendarza slonecznego, gdzie rok liczyl 365 dni, a doba 24 godziny. Takim system stosujemy i dziś.
- stworzenie jednostek miar jak np. lokiec.
Nie nalezy pominac ich szczegolnej architektury, a sczegolnie piramid, ktore naleza dziś do 7 cudow swiata.3


Chinczycy: Wedlug historykow lud ten mogl sie osiedlic na terenie dzisiejszych Chin nawet w IV tysiacleciu p.n.e. Im zawdzieczamy wynalezienie wielu wynalazkow, ktore mozemy smialo zaliczyc do ponadczasowych.
Do nich nalezy m.in. wynalezienie kompasu magnetycznego, jedwabiu, porcelany, prochu strzelnicznego i pierwszego sejsmografu i papieru ( ten milowy wynalazek zaczal byc produkowany w 100 r. p.n.e). Takze jako pierwsi zaczeli korzystac z druku, choc to juz bylo w czasie sredniowiecza, 100 r. n.e. Podobnie jak Egipcjanie, wynalezli wlasne pismo chinskie, oparte na obrazkach. Jako jedyny przetrwal do dniu dzisiejszego ( nie zastapil go alfabet), w Chinach i Japonii jest wciaz uzywany taki system pisania.
Najbardziej znaną budowlą w Chinach jest zbudowany w 220 r. p.n.e. system fortyfikacji zwany murem chińskim. Dzis jest symbolem budownictwa i kultury chinskiej.
Starozytna filozofia chinska wciaz ma miejsce wspolczesnie. Konfucjanizm- system filozoficzno-religijny zapoczątkowany w Chinach przez Konfucjusza (Kong Fuzi, Kongzi) w V wieku p.n.e-jest w wielu krajach Dalekiego Wschodu wciąż żywy i głęboko zakodowany w świadomości wielu ludzi, spełniając podobną rolę kulturową jak podstawowe wartości chrześcijańskie w krajach Zachodu. Konfucjanizm głosi, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku.4

Starozytne religie i ich wplyw dzisiaj: Niektore idee starozytnych religii wciaz maja znaczacy wplyw wspolczesnie. Przykladem moze byc powyzej opisany Konfucjonizm, albo tez buddyzm, hinduizm czy judaizm.
W Indiach wyznawano religie buddyzmu i hinduizmu. Buddyzm zostal stworzony na przelomie VI i V wieku p.n.e przez Budde (tak naprawde Siddhartha Gautama). Polegał na zyciu cnotliwie, zgodnie z zasadami moralnymi, na medytacji i samodoskonaleniu sie. To bylo warunkiem osiagniecia nirwany- absolutnego spokoju i wyciszenia ciala i umyslu.
Hinduizm głosi reinkarnacje, czyli wedrowke dusz, zaleca postepowanie zgodne z normami moralnymi, religijnymi. Na przestrzeni czasu powstalo bardzo duzo odlamow tej religi, dlatego w zaleznosci od ludu mozna spotkac rozne koncepcje hidnuizmu.
Obecnie hinduizm i buddyzm wyznaje miliony ludzi, nie tylko we wspolczesnych Indiach. Szacuje sie, ze rozmaite odlamy hinduizmu wyznaje obecnie prawie miliard ludzi , z ktorych 910 milionow mieszka w Nepalu i Indiach.
Judaizm zostal uksztaltowany okolo 2000 r. p.n.e. przez Hebrajczykow w starozytnej Palestynie. Byla oryginalna jak na swoje czasy- wyznawala wiare w jednego boga, ktory stworzyl swiat i sie nim opiekuje. Dzis jest to religia narodowa Zydow, ma takze wielu wyznawcow na calym swiecie. Jest jedną z trzech glownych religii świata. Z niej wywodzi sie chrzescijanstwo. Biblia - to swieta ksiega Zydow i chrzescijan. Jej tekst powstawal etapami, zaczeto ja spisywac w X w. p.n.e. Obecnie jest najczesciej wydawana ksiazka w Europie i Ameryce, wielu ludzi stosuje sie do jej tlumaczen i pouczen o zyciu i sensie swiata. 5

2. Starozytna Grecja i jej osiagniecia

Demokracja: poczatki demokracji siegają starozytnej Grecji.
W starozytnej Grecji rozwinal sie oryginalny typ organizacji panstwowej-polis. Polis bylo niewielkie, obejmowalo ograniczony obszar. Nie Liczylo AAwielu obywateli (doroslych mezczyzn), AAzazwyczaj od kilku do kilkunastu tysiecy. Zanim sie uksztaltowala demokracja, wladze sprawowała waska grupa arystokratow- panowala oligarchia. Niekiedy tez dochodzilo do panowania jednej osoby- tyranii. Taki ustroj nie trwal dlugo. Kiedy zostal obalony powracala ogolna wladza ludu, gdzie obywatele spotykali sie na zgromadzeniu i podejmowali wspolnie decyzje, ktore kontrolowala arystokracja.
W 510 roku p.n.e. lud w Atenach przejal wladze w Grecji. Aby przypieczetowac zwyciestwo, Klejstenes po raz pierwszy w historii świata, w wyniku dogłębnych reform (508-507 r. p.n.e.), wprowadził pelny ustrój demokratyczny. Reformy jakie przeprowadzil to:
-pelna kontrole nad zyciem politycznym polis przejelo Zgromadzenie ludowe, ktore podejmowalo decyzje.
-obywatelstwo zostalo nadane wszystkim potomkom niewolnych chlopow i na stale osadzonych cudzoziemcow co powiekszylo krag obywateli
-obywatele zostali podzieleni na 10 fyl terytorialnych, z ktorych kazda tworzyli mieszkancy niesasiadujacych trzech obwodow. Dzieki temu arystokracja nie mogla zdobyc przewagi w wyborach do Rady Pieciuset. Demokratycznie wybierana Rada Peciuset zastapila dawna arystokratyczna rade i jedynie opracowywlo wnioski zgromadzenia, nie podejmujac ostatetcznych decyzji.
- wprowadzono ostracyzm, aby ochronic przed tyrania i nierownymi rzadami. Raz do roku zgromadzenie decydowalo, czy jakis polityk nie zagraza demokracji. Jesli tak, ten polityk musial sie udac na wygnanie.
Powyzsze reformy Reformy, które wprowadził, staly sie w przyszlosci podstawa ustroju demokratycznego. Pod tym wzgledem nzywamy Ateny ojczyzna demokracji, ktora po raz pierwszy wprowadzila pelne rzady ludow. Co prawda ten starozytny ustroj nie byl bez wad, m.in. wazne decyzje byly dlugo podejmowane, a arystokracja wciaz miala pewna przewage( np. na zgromadzeniu). Jednak na podstawie tego ustroju utworzyly sie nasze wspolczesne systemy demokracji.6

Literatura:
Jednym z najwiekszych pisarzy greckich byl Homer. Napisal takie arcydziela jak Iliada i Odyseja, ktore sa eposami heroicznymi. Spisano je okolo VIII w. p.n.e i cieszyly sie wielka popularnoscia. Rola poematów Homera była podstawowa dla całej kultury greckiej, a ich znaczenie niepodważalne. Wzmacniala poczucie patriotyzmu i religinosc starozytnych Grekow. Do dzis sa bardzo cenione jako wielkie dzielo literackie, pisarze i poeci wciaz inspiruja sie tymi dzielami, takze na ich podstawie zostaly stworzone np. filmy.
W V w. p.n.e. uksztaltowaly sie w Atenach dwa podstawowe gatunki dramatu- tragedia i komedia. Najwybitniejszymi tworcami tragedii, byli: Sofokles, Ajschylos i Eurypides, a komedii Arystofanes. Sztuki byly wystawiane w teatrze greckim, wywodzacym sie z tradycji obrzedow religyjnych ku czci Dionizosa. Sposob budowania teatrow jest do dzis w pewnym stopniu wzorowana na architekturze antycznych teatrow greckich.W naszych czasach niektore ze sztuk antycznych ( m.in Antygona i Krola Edyp Sofoklesa) wciaz ciesza sie popularnoscia i sa wspolczesnie wystawiane w teatrach, ich problematyka jest nadal aktualna.
Grecy jako pierwsi zapoczatkowali historiografie- dyscypline wiedzy zajmujaca sie historia. Za ojca historografii uznawany jest Heradot, zyjacy w Atenach.7

Filozofia i nauka: Demokratyczna struktura i stosunki panujace w Grecji - otwartosc na swiat i rozwoj mysli- doprowadzily do tego, ze to w wlasnie w Helladzie rozwinela sie filozofia. Slowo filozofia zostala wprowadzona przez antycznych Grekow. Oznaczal
"zamilowanie do madrosci", a starozytni filozofowie probowali odpowiedziec na pytania dotyczce powstania swiata i jego rozwoju, oraz istnienia i charakteru duszy ludzkiego. Otoczony swiat probowali interpretowac za pomoca rozumu i logicznego, uporzadkowanego myslenia, nie odwolujac sie do religijnych pojec czy opowiesci. Interesowali sie takze naukowymi dziedzinami tj. matematyka, astronomia i fizyka. To wlasnie dzieki wybitnym filozofom jak Pitagoras czy Tales z Miletu uzywamy do dziś twierdzen matematycznych. Inni wybitni matematycy tj. Sokrates i Archimedes badali glebiej metmatyke i fizyke. Ich rozwazania do dzis sa dla nas znaczace i pomocne. Astronomia zawsze fascynowala Grekow, poswiecali jej wiele czasu badajac gwiazdy. Takze Grecy ( wraz z Babilonczykami) podzielili sfere nieba na 12 czesci - zodiak. Nadawali imiona gwiazdom i okreslali gwiazdozbiory, ktorymi do dzis sie poslugujemy( np. 12 znakow zodiaku, wielki woz itp.) Najwieksi filozofowie Grecji starozytnej, Platon i Arystoteles zyli w IV w. p.n.e. Ich dziela bez przesady mozna okreslic jako fundament europejskiej mysli filozoficznej .

Architektura i rzezbiarstwo: W rzezbiarstwie i architekturze greckiej skupiano sie na idealach - idealnym uchwyceniu ludzkiego ciala w rzezbie i idealnych proporcjach budowli w architekturze.
Rzezby w antycznej grecji chrakteryzowaly sie idealizmem, naturalizmem i realizmem. Bylo w nich widac ruch i harmonie. Dlatego w dziedzinie rzezby greccy mistrzowie przez wiele wiekow byli niezrownani. Najbardziej znani rzezbiarze to m.in. Myron (jego dzielo to rzezba pt. Dyskobol), Fidiasz (Atena Partenos, Zeus Olimpyjski), Poliklet (Doryforos).Wszyscy tworzyli okolo V w. p.n.e. Grecy byli takze mistrzami w sztuce garncarskiej.
Wspaniałość greckiej architektury nie polegala na wysokim poziomie techniki, lecz na genialnym wyczuciu proporcji oraz wyostrzonej świadomości perspektywy.
Do najwybitniejszych budowli naleza: Akropol z Partenonem i budowle u stop wzgorza m.in. teatr Dionizosa oraz pozostalosci Agory - rynku. Architekture grecka cechowaly m.in. kolumny( trzy typy w roznych okresach: dorycki, jonski i koryncki) i plaskie, trojkatne dachy.
Warto wspomniec, ze Grecy jako pierwsi zbudowali czesciowo kryte budowle do cwiczen fizycznych- gimnazjony. W gimnazjonach również nauczano i stąd współczesne szkoły średnie noszą nazwę gimnazjum.
Rzezby i architektura Grecji opierala sie na harmonii matematycznej. Przez wieki pozostaly wzorem do nasladowania, a dzis wciaz sie nimi inspirujemy i uznajemy za wspaniale dziela sztuki.

Sport:
Dla starozytnych Grekow sport byl zwiazany z religia. Co 4 lata w antycznej Grecji odbywano igrzyska sportowe na czesc Zeusa w Olimpii. Na czas tych igrzysk ustawaly wojny w Grecji i panowal czas swietego pokoju. Prawdopodobnie pierwsze takie igrzyska odbywaly sie w 776 r. p.n.e. W 1896 r. ta tradycja zostala odnowiona w Atenach. Do dzis co cztery lata ma miejsce Olimpiada, na wzor pierwotnych igrzysk. Choc niestety nie ustaja wszystkie wojny na swiecie, to wciaz sportowcy rywalizuja w takich sportach jak w antycznej Grecji tj. rzut dyskiem, oszczepem, biegi, piecioboj czy zapasy. Do Grekow takze nalezy stworzenie pierwszego stadionu - oficjalne i odkryte miejsce do rywalizacji sportowych o masowym charakterze.

3.Rzym i jego osiagniecia
Prawo: Początkowo funkcjonowało ono jako prawo zwyczajowe przyjęte od przodków, jednak z czasem Rzymianie stworzyli trwały system prawny. Każdy obywatel rzymski był objęty prawem, które miało na celu nie tylko rozstrzygnięcie sytuacji konfliktowych i wymierzenie kar, ale uregulowanie całości stosunków. Najstarszym zbiorem prawa spisanego w latach 451 ? 449 p.n.e. było Prawo XII tablic, które zostało wyryte na 12 brązowych tablicach i ustawione na Forum Romanum. Obowiazujace dzisiaj zasady prawa zawdzieczamy starozytnym Rzymianom. Prawo rzymskie jasno sformulowane, zrozumiale dla wszystkich bylo szczytowym osiagnieciem kultury Rzymu.Wiele zasad zawartych w prawach starożytnego Rzymu, zostaje wykorzystywane przez prawników do dziś.

Filozofia i Literatura: Choc piśmiennictwo rzymskie bylo zawsze pod wplywem tworcow greckich, Rzymianie stworzyli wlasne wspaniale dziela. Rozkwit poezji rzymskiej przypadl na czasy pryncyptu. Wtedy tworzyli: Wergiliusz, Horacy czy Owidiusz. Najbardziej znane i docenianie do dzis dziela to m.in. patriotyczna epopeja Wergiliusza pt. Eneida, komentujaca aktualnosci polityczne Epoda Horacego czy poezja milosna Owidiusza.
Niemniej zaslugujacy na uwage wielcy filozofowie rzymscy to: Marek Aureliusz, Seneka lub Cyceron. Marek Aureliusz napisal glosne " Rozmyslania", a Seneka
np. "DeCLEMENTIA". Cyceron byl tez wielkim retorykiem i napisal wiele dziel retorycznych i filozoficznych. Starozytni Rzymianie opierali sie na filozofii stoickiej, a pozniej epikuryzmu.

Budownictwo i Rzezbiarstwo: Rzymianie w budownictwie obok kamienia poslugiwali sie cegla i zaprawa o wlasciwosciach podobnych do betonu (przyjmuje sie, ze oni byli pierwszymi, ktorzy wynalezli ta szeroko stosowana dzis substancje). Pozwalalo to Rzymianom budowac skelpienia nie tylko proste, ale takze polokragle i kopulaste. Dzieki temu mogli tworzyc budynki polokragle i o duzych rozmiarach, tj. Panteon, amfiteatry i termy. Amfiteatry byly odkrytymi arenami, przeznaczonymi m.in. do walk gladiatorow. Termy to byly laznie, w ktorych mozna bylo sie kapac i cwiczyc. Do najslynniejszych budowli nalezy luk tryiumfalny i koloseum.
Rzymiane nalezeli do pierwszych, ktorzy zbudowali siec kamiennych, jasno wyznaczonych drog. Stad mamy wszechobecne wyrazenie ?wszystkie drogi prowadza do Rzymu". Do naszych czasow takze przetrwaly akwedukty, czyli specjalne mosty i rynny prowadzace wode do miast ze znacznie oddalonych terenow gorskich. To drugi wielki wynalazek Rzymian.
Rzezbiarstwo Rzymian w jednym przescignelo greckie: rzezby byly realistyczne, nie byly wyidealizowane, oddawaly wierna kopie np. portretu danej osoby przedstawionej np. w formie popiersia.


Niemal przy kazdym dokonaniu czy czesci kultury starozytnej mozna stwierdzic, ze maja one cos wspolnego z czasami wspolczesnymi. Moze to byc taka proste rzecz jak kolo Sumerow, albo cos bardziej donioslego- tj. powstanie pierwszego demokratycznego ustroju w Atenach. Mimo uplywu paru tysiecy lat tamte cywilizacje i ich osiagniecia nie odeszly w niepamiec, gdyz sa one fundamentem wielu elementow naszego wspolczesnego swiat. Przykladem moze byc powyzej opisane prawo rzymskie, ktore bylo podstawa powstania wspolczesnego prawa, czy tez Grecja, ktora sie przyczynila do rozwoju tak wielkiech dziedzin jak filozofia i historiografia.