Rozbiory Polski - daty

I rozbiór Polski
Zabór ziem Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję, Prusy i Austrię na mocy traktatu podpisanego 5 VIII 1772 r w którym zaborcy powoływali się na rozkład państwa polskiego oraz swe rzekome historyczne prawa do zajmowanych obszarów. Bezpośrednią przyczyną rozbioru były wojna domowa w Polsce (konfederacja barska) w ramach podziału Prusy otrzymały Prusy Królewskie, biskupstwo warmińskie oraz płn. cześć Wielkopolski i Kujaw, Rosja zajęła ziemie na wschód od linii Dźwiny i Dniepru, a Austria przyłączyła Podole po rzekę Zbrucz oraz obszar Małopolski na południe od Wisły

II rozbiór polski
Zabór ziem Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję i Prusy na mocy traktatu podpisanego w styczniu 1793 r, w którym zaborcy powoływali się na zagrożenie rewolucyjne ze strony Polski. Bezpośrednia przyczyną rozbioru była próba uniezależnienia się Rzeczypospolitej od Rosji, podjęta w okresie Sejmu Czteroletniego, a także zbliżenie rosyjsko-pruskie spowodowane rewolucją we Francji. W ramach podziału Prusy zajęły Gdańsk i Toruń, resztę Wielkopolski i Kujaw oraz część Mazowsza, a Rosja otrzymała wschodnie ziemie Rzeczypospolitej.

III rozbiór polski
Ostateczny zabór ziem Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję, Prusy i Austrię na mocy traktatu podpisanego 24 X 1795 r. W którym zaborcy powoływali się na zagrożenie rewolucyjne ze strony Polski. Bezpośrednią przyczyną rozbioru było powstanie kościuszkowskie. W ramach podziału Prusy otrzymały ziemie na północny zachód od linii Pilicy, Bugu i Niemna (z Warszawą), Rosja zajęła obszary na wschód od linii Niemna i Bugu (z Wilnem), Austria przyłączyła terytoria pomiędzy Pilicą a Bugiem (z Krakowem)

Powstanie Kościuszkowskie
Pierwsze polskie powstanie narodowe, trwające od marca do listopada 1794r, objęło swym zasięgiem ziemie Rzeczypospolitej (w kształcie po II rozbiorze), przejściowo też zabór pruski. Zostało przygotowane i wywołane przez rewolucyjnych spiskowców i emigrantów. Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania były aresztowania spiskowców oraz redukcja wojsk polskich, wcielanych do armii rosyjskiej. Wobec dyspropozycji sił i braku pomocy z zagranicy powstanie zostało stłumione przez wojska rosyjskie i pruskie, następstwem powstania był III rozbiór polski.

Sejm czteroletni (wielki)
Przedostatni sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej, obradujący od Października 1788 r do maja 1792. Zwołany w celu zawarcia przymierza z Rosją i zwiększenia armii, po ofercie sojuszu ze strony Prus odrzucił protektorat rosyjski i rozpoczął prace nad reformą państwa-ich efektem stała się Konstytucja 3 maja, a także wiele ustaw i projektów, dotyczących organizacji państwa, sądownictwa, prawa, gospodarki oraz sprawa społecznych. Obrady sejmu zawieszono z powodu interwencji rosyjskiej

Konstytucja 3 maja
Ustawa rządowa, konstytucja Rzeczypospolitej uchwalona 3 V 1791 r przez Sejm Czteroletni.Tekst ustawy opracował potajemnie król wraz z grupą polityków i intelektualistów. Projekt wprowadzono pod obrady z naruszeniem zwyczaju sejmowego, podczas nieobecności większości posłów opozycyjnych. Na mocy konstytucji Rzeczypospolita stawała się dziedziczną monarchią parlamentarną:zlikwidowano liberum veto, wolne elekcje i konfederacje. Konstytucja odwoływała się do oświeceniowych koncepcji suwerenności narodu i trójpodziału władzy, potwierdzała przewodnictwo szlachty, mieszczanom zapewniała prawa nadane wcześniej przez Sejm Czteroletni, chłopom gwarantowała opiekę rządu.

Konstytucja księstwa warszawskiego
Nadana 1807 przez cesarza Napoleona I, głosiła równość wszystkich wobec prawa, znosiła poddaństwo chłopów (bez uwłaszczenia), wprowadziła administracje na wzór francuski; zapoczątkowała prawna likwidacje systemu feudalnego na ziemiach polskich.

Konstytucja Królestwa polskiego
Nadana 1815 przez cara Aleksandra I, ustanawiała trwały związek z Rosja (wspólny monarcha); formalnie liberalna, łamana przez cara i władzę Królestwa Polskiego.