Pochodzenie strusi
Pierwsze związki człowieka ze strusiem pochodzą z okresu 5500 lat przed naszą erą. Świadczą o tym liczne rysunki naskalne na obszarach dzisiejszej Sahary przedstawiające lamparty i gepardy polujące na ptaki.
Światowa populacja strusi wynosi około 2 milionów, a stado podstawowe liczy poniżej 400 tysięcy, z czego około 30% przypada na Afrykę. Szacuje się, że ponad 90% strusi na tym kontynencie żyje obecnie w warunkach fermowych bądź w ogrodach zoologicznych.
Opis strusi
Strusie Afrykańskie - są największymi ptakami świata. Ich wzrost od 250 do 270 cm, a masa ciała od 100 do 150 kg. Pasją Strusia jest bieganie, potrafią osiągnąć prędkość do 60 km/godzinę. Dożywają nawet 70-ciu lat.. Strusie nie latają, ale dzięki ich długim i silnie umięśnionym nogom dają kroki do 3,5 m. długości i osiągają prędkość nawet do 100 km/h. Temperatura ciała strusia wynosi od 42 do 44 stopni C, czyli są zwierzętami stałocieplnymi. Struś wytrzymuje ogromnie niskie temperatury nawet -40 stopni C. Ptak nie chowa głowy w piasek choć wszyscy w to wieżą.
Struś kopie z ogromna siłą dochodząca do 30kg/cm kw, a gdy wiruje wokół własnej osi to oznaka, że jest zestresowane lub zaniepokojone.
Struś żyje w małych stadach (5-6 sztuk) na pustyniach, półpustyniach i sawannach, przystosowany do niekorzystnych warunków (może przeżyć nawet 25-procentowy spadek masy ciała wskutek odwodnienia). Gniazduje na ziemi, samiec parzy się z 2, 3 i więcej samicami, każda składa 2-11 jaj o wadze do 1,8 kg (łącznie 10-40 jaj). Inkubacja trwa 42 dni. Wysiaduje głównie samiec i on zajmuje się pisklętami, które opuszczają gniazdo wkrótce po wylęgu. Struś jest bigamistą - strusia rodzina tworzy najczęściej 1 samiec i 2 samice. Struś to mistrz uwodzenia. Pomimo swojej wagi potrafi, tańczyć i wachlować skrzydłami w przysiadzie (tzw. Taniec Godowy)
Kury zaczynają się nieść po 24-tym miesiącu życia i średnio od lutego do października danego roku składa ok 40 - 80 jaj rocznie w największym okresie nieśności, a może je znosić nawet przez 40 lat.
Wygląd strusi
Samce są większe od samic. Głowa i 2/3 długiej szyi są prawie nie opierzone, barwa skóry głowy, szyi i nóg jest różna u poszczególnych podgatunków. Blisko jedną trzecią wysokości strusia stanowi długa, elastyczna szyja, zbudowana z 19 kręgów, dzięki której ptaki mają możliwość swobodnej penetracji terenu dla zdobycia pożywienia i mogą korzystać z liści niedostępnych dla innych roślinożerców poza żyrafą i słoniem.
Upierzenie tułowia samca czarne z białymi, długimi, puchowymi piórami skrzydeł i ogona. Samica jest szarobrązowa z jaśniejszym ogonem.
Stopy zakończone są dwoma (lub trzema) palcami wyposażonymi w ostre pazury.
Dziób strusia jest szeroki i płaski z dwoma nozdrzami, co ułatwia chłodzenie; podczas upałów często bywa otwarty. Dziób nie jest szczególnie twardy, stąd nie służy ani do ataku, ani do obrony.
Strusie mają bardzo duże oczy - (do 5 cm średnicy - jedna gałka waży ok. 60 g) i co idzie w parze - bardzo dobry wzrok. Mózg strusia waży mniej od jego gałki ocznej.
Słuch jest dobrze rozwinięty. Szeroki otwór słuchowy rejestruje nawet najsłabsze dźwięki i usprawnia w ten sposób system obronny. Stosunkowo słabo rozwinięty jest węch i smak.
Hodowla strusi w Polsce
Pierwsze próby hodowania strusi podjęto pod koniec XIX wieku w ogrodzie zoologicznym w Marsylii. Do Niemiec sprowadził te ptaki Karl Hagenbeck - podróżnik, właściciel wielkiej cyrkowej menażerii i założyciel ogrodu zoologicznego pod Hamburgiem. W drugiej połowie minionego stulecia nastąpił renesans zainteresowania hodowlą strusi ze względu na walory smakowe mięsa. Obecnie na świecie hoduje się około 2 milionów tych ptaków, nie tylko w Afryce. W Europie najwięcej ferm strusich założono we Włoszech i w Hiszpanii. W USA istnieje ich kilkanaście tysięcy, a w Australii - około 4 tysięcy. Największe ptaki świata zawędrowały także na kontynent azjatycki - hoduje się je w Chinach.
W Polsce chów strusi jest jedną z najmłodszych gałęzi produkcji zwierzęcej. Pierwszą fermę strusi afrykańskich (20 ptaków) w Polsce założyli Jan i Stanisław Armatowscy w 1993 roku w Garczynie koło Kościerzyny. Jeszcze kilka lat temu hodowcy postrzegani byli jako dziwacy, którzy chcą przenieść ptaka z Afryki na nasz grunt. Pierwsi hodowcy strusi w Polsce martwili się, czy znajdą zbyt na to ekskluzywne mięso i czy ptaki zniosą nasz niesprzyjający klimat. Okazało się, że obawy związane z aklimatyzacją strusi są niepotrzebne - ptaki świetnie znoszą nawet 25-stopniowe mrozy, a zimą można je przetrzymywać w nieogrzewanych pomieszczeniach. Popyt na mięso strusi w Polsce z roku na rok wzrasta. Nastała wręcz moda na strusinę - zaczęły jej poszukiwać zakłady mięsne, supermarkety, hotele i niektóre lokale gastronomiczne, w których potrawy z tego największego nielota na Ziemi stanowią nie lada rarytas. Duże zainteresowanie mięsem strusi wykazują też indywidualni konsumenci, którzy kupują je zwykle na specjalne okazje. Należy także wspomnieć o możliwości eksportowania żywych ptaków lub gotowych strusich produktów mięsnych. Już dziś państwa Wspólnoty oraz kraje azjatyckie proponują kilkuletnie stałe umowy na zakup mięsa strusi, oferując ceny wyższe od proponowanych przez odbiorców krajowych.
Zdaniem dr Jarosława Horbańczuka z Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk od tego momentu rozpoczął się dynamiczny rozwój chowu tych ptaków. Do lutego 2000 r. powstało w Polsce około 155 farm z ponad 6 tysiącami ptaków. Obecnie w Polsce istnieje około 500-600 farm strusich, w których utrzymuje się 15-18 tysięcy ptaków. Wielkość farm jest różna i waha się od kilku do nawet kilkuset strusi. Te ostatnie powstały z udziałem kapitału zagranicznego. Obok farm strusi afrykańskich w Polsce istnieje kilka farm strusi emu oraz 1 farma strusi nandu.
Omawiając chów strusi nie sposób pominąć jego aspektów ekonomicznych. Ta nowa, rozkwitająca dziedzina produkcji narzuca zasadnicze pytanie o koszty założenia fermy i jej dochodowość. Obecnie w kraju jest wielu chętnych, którzy licząc na ogromne zyski pragną natychmiast uruchomić strusie przedsiębiorstwo. Przyszli producenci powinni zdawać sobie sprawę z faktu, że założenie fermy strusi wymaga nadal dużych nakładów inwestycyjnych. Wiąże się to przede wszystkim z wciąż wysokimi cenami materiału reprodukcyjnego, a więc jaj wylęgowych (120 - 150zł), piskląt (500-1000 zł) czy ptaków młodych przeznaczonych do dalszego chowu (2-2,5 tysiąca zł). Nadto hodowca musi ponieść koszty adaptacji budynku (w wielu przypadkach niezbyt wysokie) lub wybudować obiekt nowy. Stosunkowo dużym wydatkiem może być wykonanie solidnego ogrodzenia (pożądane wokół całej fermy i dla wydzielenia wybiegów).
Od kilku już lat obserwuje się w Polsce wzrost zainteresowania agroturystyką. Właściciele gospodarstw agroturystycznych chcąc przyciągnąć jak najwięcej gości starają się uatrakcyjnić swoje obiekty w różnoraki sposób. Część rolników decyduje się na utrzymywanie w swoich zagrodach oryginalnych i rzadkich ras koni, kóz, ozdobnego drobiu, a ostatnio coraz częściej egzotycznych gatunków ptaków - strusi afrykańskich i emu. Na krajowych fermach agroturystycznych można nabyć pióra, skorupy jaj i całe malowane jaja, czapeczki, koszulki oraz kartki pocztowe i kalendarze.
Warunki do chowu strusi
Wybierając miejsce pod przyszłą fermę należy uwzględnić ukształtowanie terenu, nasłonecznienie, poziom wód gruntowych, przepuszczalność gruntu, osłonięcie od wiatrów, oddalenie od ruchu i hałasów, położenie w stosunku do drogi dojazdowej i uzbrojenie terenu. Wskazane jest, by fermy strusi zakładać 300 m od ferm innych zwierząt, 100 m od budynków inwentarskich w zabudowie gospodarczej, 100 m od toru kolejowego, 50 m od linii wysokiego napięcia. Nie zawsze jednak uda się te warunki spełnić, co oczywiście nie dyskwalifikuje miejsca do założenia fermy.
Wysokość pomieszczenia powinna przekraczać o około 50 cm wzrost dorosłego osobnika (2,5 - 2,7 m), a więc wynosić 3,0 - 3,2 m (dla emu 2,5m). Wszystkie elementy wewnętrzne - ściany, podłogi i strop powinny być gładkie dla umożliwienia dokładnej dezynfekcji. Wybiegi powinny bezpośrednio przylegać do budynku, a każde pomieszczenie musi mieć osobne wyjście na własny wydzielony wybieg. Zapewnienie strusiom odpowiedniej powierzchni wybiegów, po której mogą się swobodnie poruszać, wpływa korzystnie na prawidłowy rozwój głównie narządów ruchu i układu oddechowego, a nadto zwiększa odporność ptaków. Wybiegi mają z zasady kształt prostokąta o zaokrąglonych narożnikach. Dla strusi dorosłych bok długi wybiegu, niezależnie od liczby ptaków, musi mieć, co najmniej 60 m, co zapewnia im możliwość biegania. Wybiegi dla strusi w okresie reprodukcyjnym powinny być tak usytuowane, by zapewniały ptakom spokój. Wysokość ogrodzeń zależy przede wszystkim od wieku (wzrostu) ptaków.
Jeżeli hodowca zamierza utrzymywać 20 dorosłych ptaków z przychówkiem, powinien docelowo ogrodzić 3-4 hektary (na początek wystarczy 1- 1,5 ha). Strusie chować można w stadkach liczących po 10-15 osobników, gdzie stosunek samic do samców wynosi przeważnie 2:1 lub 3: 2.
Wymagania zoohigieniczne w pomieszczeniach i na wybiegach:
- Pomieszczenia dla strusi powinny być suche o dobrej wentylacji, bez przeciągów, o dobrym naświetleniu naturalnym, odpowiednio wysokie /2,70 - 3,00m/. Na jednego dorosłego ptaka przeznacza się 5 - 7 m2 powierzchni oraz 0,5 - 0,6 m długości karmnika. Temperatura zimą w pomieszczeniach 7- 10 C.
- Wybiegi powinny być obsiane dobrymi trawami i roślinami i roślinami motylkowymi, stanowiąc jednocześnie cenne źródło paszy w okresie letnim. Na jednego ptaka dorosłego przeznacza się około 250m wybiegu, dobrze ogrodzonego siatką drucianą i żerdziami. Ogrodzenie powinno być wysokie 2,0 - 2.2 m. Wybiegi powinny być w kształcie prostokąta o boku dłuższym nie mniej jak 40 m i powinny być minimum dwa użytkowane przemiennie
Inkubatory i Klujniki
INKUBATORY ilość jaj
Inkubator AL-75S-01 z osuszaczem powietrza 75
Inkubator AL.-150S-10 z osuszaczem powietrza 150
KLUJNIKI ilość jaj
Klujnik KL-24S-01 24
Klujnik KL-36S-01 36
Klujnik KL-60S-01 60
Podstawowe parametry inkubatorów:
1. W pełni zautomatyzowany proces inkubacji, system obracania jaj 90 st.
2. Sterownik z mikroprocesorem, dokładność odczytu przez czujnik do 0,10C
3. System PID umożliwiający utrzymanie temperatury na stałym poziomie
4. Czas trwania przechyłu regulowany od 1 min. do 4 godz.
5. Osuszacz powietrza utrzymujący wilgotność od 20 - 27 %
6. Obudowa z włókna węglowego (glasbord) oraz blachy aluminiowej z wypełnieniem styropianowym, wewnętrzne oświetlenie.
Podstawowe parametry klujników:
1. Automatyczne nawilżanie wtryskowe, utrzymanie temperatury do 0,1 st C.
2. Kosze z siatki ocynkowanej, kanałowy system nawiewny oświetlenie wewnętrzne
Wymiary inkubatorów:
Inkubator na 150 szt. jaj: wys. 200 cm / szer. 160 cm / gł. 95 cmInkubator na 75 szt. jaj: wys. 200 cm / szer. 120 cm / gł. 85 cm
Wymiary klujników
Klujnik na 24 jaja: wys. 140 cm / szer. 55 cm / gł. 65 cmKlujnik na 36 jaj: wys. 120 cm / szer. 65 cm / gł. 75 cm
Stojaki do przechowywania jaj
Rozmnażanie strusi
Samica w największym okresie nieśności składa przez okres kilkunastu lat od kilkudziesięciu do ok. 100 jaj w ciągu roku. Cały jej okres nieśności wynosi ok. 40 lat. Jajo strusia afrykańskiego ma skorupę dochodzącą do 2 mm grubości.
Pisklęta maja kilogram po wykluciu i bardzo szybko rosną. W wieku około roku wysokość młodego strusia afrykańskiego przekracza już 2 m.
Rodzaje wylęgów:
1. Wyląg w klujniku: Jaja strusie przeznaczone do wylęgu powinny być zbierane codziennie, czyszczone i poddawane dezynfekcji chemicznej, bądź fizycznej. Należy je przechowywać w temperaturze 12-18 oC i wilgotności względnej 60-75%. Zebrane i zdezynfekowane już jaja po zlokalizowaniu komory powietrznej umieszcza się na specjalnych półkach. Wierzchołek jaja z komorą powietrzną należy oznakować ołówkiem, aby można je przechowywać w ustawieniu osią długą pod kątem 45 0 w stosunku do pionu i skierowane komorą powietrzną ku górze. Po uzbieraniu odpowiedniej ilości jaj, najlepiej do 7 dni od zniesienia, przenosimy je do zdezynfekowanego już pomieszczenia. Najlepsze wyniki lęgów uzyskuje się przy średniej masie jaj wylęgowych ok. 1500 gram. Inkubacja właściwa trwa 41- 44 dni. Wylężone pisklęta przez co najmniej okres 1 doby powinny pozostać w klujniku do czasu całkowitego wyschnięcia. Po dokładnym ich przeglądzie należy jak najszybciej odkazić pępowinę 7% roztworem jodyny. Po czym pisklęta przenosi się do wychowalni o określonych parametrach zootechnicznych. Pierwszy okres odchowu do 3 tygodni życia ptaków włącznie jest bardzo istotny z uwagi na niewykształcony jeszcze mechanizm termoregulacji. Optymalna temperatura dla piskląt po wylęgu wynosi 33oC i następnie z każdym tygodniem obniża się o 2 -30oC, aż do 20-22oC.
2. Wyląg naturalny: Jaja wysiadywane od zniesienia pierwszego jaja przez okres 5- 6 tyg. Rodzice wykazują silny instynkt opiekuńczy. Tworzą gniazda w formie płytkiego dołu w piasku. Każda samica składa po kilka jaj i odchodzi. Zostaje tylko jedna, która na zmianę z partnerem wysiaduje około 60 - 80 jaj. Ze względu na swe czarne pióra samiec siedzi na jajkach nocą, a samica, która dzięki swemu kolorowi gubi się w spalonej słońcem trawie - w ciągu dnia. Wysiadywanie jaj trwa ponad miesiąc. Pisklęta wykluwają się prawie jednocześnie. Podczas deszczu czy ogromnego upału chowają się pod baldachimem piór swych rodziców. Małe wyglądają zupełnie inaczej niż ich rodzice. Posiadają pasiaste brązowe upierzenie, które pozwala im na bezpieczne ukrycie się w trawie do czasu kiedy staną się samodzielne.
Odchów: w okresie niskich temperatur podczas odchowu do 6 miesiąca życia ptaków należy dogrzewać pomieszczenie. Po tym okresie odchowu strusie przyzwyczajają się do panujących warunków na fermie i mogą bez ograniczeń korzystać z wybiegów porośniętych trawą z roślinami motylkowymi. Strusie zazwyczaj tworzą stadka (1 samiec i 2 -4 samice), rzadziej żyją osobno lub parami.
Zagrożenia w chowie strusi
Największe straty w wychowie piskląt występują w ciągu trzech pierwszych miesięcy życia i dotyczą głównie strusiąt (śmiertelność w tym okresie może sięgać kilkudziesięciu procent). Niemal u wszystkich piskląt od momentu wyklucia do około drugiego tygodnia życia występuje zjawisko "rozjeżdżania się nóg" (nogi są zbyt słabe, aby udźwignąć ciężar pisklęcia - ok. 450g - emu, 900g - struś). Pisklętom związuje się nogi plastikową taśmą na szerokość normalnego rozstawu, a po kilku dniach, gdy nogi się wzmocnią taśmę należy zdjąć.
Niedobór ryboflawiny w paszy prowadzi do zwyrodnienia włókien nerwowych, w efekcie czego u niektórych piskląt mogą wystąpić przykurcze palców. Przy tego rodzaju deformacji palce są ciągle zgięte w pozycji stojącej i siedzącej. Pisklęta unikają chodzenia lub poruszają się za pomocą opierania ciężaru na stawie skokowym. Przyczyna tego schorzenia nie jest do końca wyjaśniona, a dużą rolę mogą tu odgrywać czynniki genetyczne. Pisklę dotknięte tym schorzeniem można poddać rehabilitacji sporządzając tekturową podkładkę na stopę, którą należy przymocować bandażem do palców. Opatrunek należy zmieniać codziennie, gdyż ulega zabrudzeniu odchodami i rozmoczeniu. Rehabilitacja nie zawsze odnosi pozytywny skutek, opisane wyżej zmiany mogą się pogłębiać doprowadzając do zniekształcenia kończyn zwanego potocznie "splayd leg". Zwykle dolna nasada kości piszczelowej ulega rotacji powodując odstawanie nogi na bok; z reguły proces ten obejmuje jedną kończynę, najczęściej lewą. Pierwsze symptomy choroby nóg ujawniają się w ciągu pierwszego tygodnia po wylęgu, ale nie później niż do 2 tygodnia. Etiologia tego schorzenia wiąże się z zaburzeniami gospodarki mineralno witaminowej, którym towarzyszy zachwianie równowagi wapniowo - fosforowej, niedobór witaminy D3 witaminy E i selenu cynku i manganu. Zła jakość wapnia w paszy dla niosek lub nieprawidłowy stosunek wapnia do fosforu sprawia, że skorupy jaj są zbyt grube i pisklę może mieć problemy z wykluciem. Jeśli pisklę zbyt silnie szamotało się w jaju, to problemy z kończyną ujawniają się po 10 dniach od wyklucia. Przyczyną deformacji może być także brak ruchu w połączeniu z obfitym żywieniem białkowym, jak również częste stresy i niewłaściwe, śliskie podłoże. Leczenie farmakologiczne i mechaniczne najczęściej nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Chore ptaki kuleją, tracą kondycję, po pewnym czasie skręcona noga uniemożliwia im poruszanie się. Z powodu zdeformowanego kośćca pojawia się problem dojścia pisklęcia do karmy, co często jest przyczyną napełnienia żołądka piaskiem, jego przepełnienia i dalszego pogłębienia objawów klinicznych dotyczących kończyn.
Błędy żywieniowe, a szczególnie niedobór witaminy E i selenu oraz złe warunki zoohigieniczne (małe wybiegi, brak ruchu) prowadzą u młodych ptaków do miopatii mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. Strusie są bardzo płochliwe i mają skłonność do wpadania w stres, rzucają się wtedy do panicznej ucieczki. U nie wytrenowanych zwierząt przy dużym wysiłku dochodzi do nadmiernej produkcji kwasu mlekowego, co prowadzi do szoku i śmierci ptaka.
Najczęstszym schorzeniem występującym u strusi wynikającym z nieznajomości potrzeb żywieniowych tych ptaków są niedyspozycje przewodu pokarmowego (zatkania żołądka, zaparcia, biegunka). Zatkania występują u pojedynczych osobników w stadzie, objawiają się brakiem apetytu, utratą masy ciała, postępującym osłabieniem. W badaniach sekcyjnych stwierdza się ciała obce i materiały niestrawne w żołądku (drut, gwoździe, śruby, szkło).W tych przypadkach może dojść do uszkodzeń mechanicznych błony śluzowej żołądka, aż do przerwania jego ściany i zapalenia otrzewnej. Bardzo często na skutek zalegania paszy w żołądku i jelitach - szczególnie długiej trawy, siana, słomy, dochodzi do jej pęcznienia, zawijania się i w konsekwencji do nekrotycznego zapalenia otrzewnej. Strusie hodowane w warunkach fermowych pobierają każde obce ciało będące w ich zasięgu. Ptaki utrzymywane przez człowieka tracą tę umiejętność, a czynnikiem usposabiającym podobnie jak w przypadku połykania ciał obcych może być brak ruchu, nuda, stres, czy niewłaściwie skomponowana karma.
Żywienie strusi
Strusie to ptaki żyjące w stanie wolnym na sawannach Afryki i Australii. Żywią się głównie trawami często o dużej zawartości włókna. Doskonale wykorzystują składniki pokarmowe zawarte w różnych roślinach. W hodowli fermowej strusie żywi się specjalnymi paszami przemysłowymi uwzględniając ich potrzeby pokarmowe oraz zielonkami, głównie lucerną, koniczyną i trawami.
W żywieniu strusi należy uwzględnić ich zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminy.
Pisklęta karmione są od czwartego dnia życia dobrej jakości starterem dla strusi i stopniowo przyzwyczaja się je do zielonki. Wyjście na świeże powietrze powinno nastąpić przy dobrej pogodzie już w 3 lub 4 dnia życia, a od 4 tygodnia także w czasie deszczu. Oprócz tego pisklęta muszą cały czas mieć zapewnione także ciepłe pomieszczenie ok. (20).
Od 3 miesiąca strusie otrzymują dodatkowo grower do pożywienia z pastwiska. Dla strusi przeznaczonych na ubój stosuje się pożywienie z własnej farmy lub najbardziej optymalną karmę. Dzienna porcja paszy dla pisklęcia wynosi 4% jego masy ciała.
Strusiom do 6 miesiąca życia podawana jest gotowa pasza. W hodowli fermowej strusie żywi się specjalnymi paszami przemysłowymi uwzględniając ich potrzeby pokarmowe oraz zielonkami, głównie lucerną, koniczyną i trawami.
Dorosłe strusie pożerają dziennie ok.2 kg paszy treściwej. Żywią się głównie trawami o dużej zawartości włókna. Doskonale wykorzystują składniki pokarmowe zawarte w różnych roślinach. Brak wola, dobrze rozwinięte jelito grube umożliwiają bardzo dobre wykorzystanie pasz o dużej zawartości włókna. Dlatego też hodowcy mogą żywić paszami gospodarskimi takimi jak: kapusta, marchew, lucerna. Dorosłe osobniki, w okresie letnim, jedzą mieszankę, na którą składa się pokrojona na sieczkarni koniczyna, zboże (owies, pszenica, kukurydza, jęczmień) i mikroelementy; natomiast w zimowym - te same zboża w połączeniu z warzywami (marchew, buraki, kapusta), jabłkami i witaminami- odpowiednio posiekanymi).
W hodowli fermowej strusie żywi się specjalnymi paszami przemysłowymi uwzględniając ich potrzeby pokarmowe oraz zielonkami, głównie lucerną, koniczyną i trawami. W żywieniu strusi należy uwzględnić ich zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminy. Strusie dostają też wapno w granulkach. Mieszanki treściwe o zwiększonej ilości białka winny być podawane w okresie przygotowania do rozrodu i podczas jego trwania. Strusie to zwierzęta, które nie mogą żywić się pełnymi ziarnami. Prawie wszystko rośnie na strusim nawozie.
Problemy zdrowotne strusi
Nie można ukrywać, iż problemy zdrowotne dotyczą strusi tak samo jak innych stworzeń. Niemniej ogromna większość zagrożeń, dotyczy strusi bardzo młodych (do 1 miesiąca) lub wręcz będących dopiero co po wykluciu. Jest pewne, iż odpowiednie przygotowanie pomieszczeń, jak i wybiegów oraz dbałość o podstawową higienę potrafi zminimalizować występowanie jakichkolwiek schorzeń czy urazów.
Najczęstsze problemy zdrowotne strusi:
1. Zmiany fizyczne:
- Zniekształcenie kończyn: przyczyny: zaburzenia gospodarki mineralnej, niedobór wapnia, niedobór wit. D, brak ruchu. Zwykle dolna nasada kości piszczelowej ulega rotacji powodując odstawanie nogi na bok; z reguły proces ten obejmuje jedną kończynę, najczęściej lewą. Pierwsze symptomy choroby nóg ujawniają się w ciągu pierwszego tygodnia po wylęgu, ale nie później niż do 2 tygodnia.
- Rozjeżdżanie się nóg: przyczyna: jeszcze nie wykształcony silny system mięśniowy. Niemal u wszystkich piskląt od momentu wyklucia do ok. drugiego tygodnia życia występuje to zjawisko, nogi są zbyt słabe, aby udźwignąć ciężar pisklęcia- ok. 900g.). Pisklętom związuje się nogi plastikową taśmą na szerokość normalnego rozstawu, po kilku dniach, taśmę należy zdjąć.
- Zespół podwiniętych palców: Niedobór ryboflawiny w paszy prowadzi do zwyrodnienia włókien nerwowych, w efekcie czego u niektórych piskląt mogą wystąpić przykurcze palców. Palce są ciągle zgięte w pozycji stojącej i siedzącej. Pisklęta unikają chodzenia lub poruszają się za pomocą opierania ciężaru na stawie skokowym.
2. Urazy Mechaniczne:
- Stłuczenia - przyczyna: panika wśród ptaków, śliskie podłoże
- Złamania - przyczyna: panika wśród ptaków, śliskie podłoże
3. Połknięcie ciał obcych:
Może to być przyczyną śmierci. Zaleca się usunięcie wszystkiego, co może być wchłonięte przez ptaki. Zatkania występują u pojedynczych osobników w stadzie, klinicznie objawiają się brakiem apetytu, utratą masy ciała, postępującym osłabieniem. Jeżeli w żołądku są ciała obce i materiały niestrawne (drut, gwoździe, śruby, szkło). To może dojść do uszkodzeń mechanicznych błony śluzowej żołądka, aż do przerwania jego ściany i zapalenia otrzewnej. Ponadto bardzo często na skutek zalegania paszy w żołądku i jelitach - szczególnie długiej trawy, siana, słomy, dochodzi do jej pęcznienia, zawijania się i w konsekwencji do nekrotycznego zapalenia otrzewnej. Strusie hodowane w warunkach fermowych pobierają każde obce ciało będące w ich zasięgu, natomiast strusie dzikie spędzają każdego dnia dużo czasu na szukaniu i poznawaniu nowego pokarmu, co wyklucza pobieranie ciał obcych. Ptaki utrzymywane przez człowieka tracą tę umiejętność, a czynnikiem usposabiającym podobnie jak w przypadku połykania ciał obcych może być nuda, stres, czy niewłaściwie skomponowana karma.
4. Zaparcia i Biegunka:
Wynikają z niewłaściwego odżywiania, zanieczyszczenia paszy lub jej zmiany.
5. Choroby :
- Pomór rzekomy - niektóre objawy: osowiałość, brak apetytu, drgawki, opuchlizna szyi i głowy
- Ptasia grypa - niektóre objawy: słaby apetyt, osłabienie, biegunka.
-- Ptasia ospa - niektóre objawy: obrzmiałe powieki, guzki na skórze.
- Salmoneloza - niektóre objawy: osłabienie, biegunka, apatia.
- Mykoplazmoza - niektóre objawy: osłabienie, utrudnione oddychanie.
- Zapalenie pępowiny i woreczka żółtkowego - niektóre objawy: Zwiotczałe podbrzusze, zielonkawe zabarwienie skóry.
- Aspergiloza - niektóre objawy: brak apetytu, biegunka, trudności z oddychaniem.
- Kandydiaza - niektóre objawy: wycieńczenie, brak apetytu.
6. Pasożyty wewnętrzne:
- Kokcydioza - niektóre objawy: osowiałość, osłabienie, brak apetytu
- Tasiemiec strusi - niektóre objawy: nie zanotowano w Polsce
7. Pasożyty zewnętrzne:
- Wesz strusia - niektóre objawy: nie zanotowano w Polsce
- Piórojady - niektóre objawy: ubytki piór
- Kleszcze - niektóre objawy: spadek apetytu
- Strusia mucha - niektóre objawy: nie zanotowano w Polsce
Produkty ze strusia
Okazuje się, że struś jest bardzo wartościowym zwierzęciem hodowlanym. Właściwie można wykorzystać go w 100 procentach.
Ptaki te dostarczają wielu cennych produktów, a więc mięsa, skóry, jaj i piór, a także innych artykułów o mniejszym znaczeniu. Od jednego dorosłego ptaka przeznaczonego na ubój i ważącego 90 kg uzyskuje się w Polsce 33 - 35 kg mięsa, 1,2 - 1,5 m2 skóry, 1,6 - 1,8 kg piór, 4,5 kg podrobów jadalnych i 5 - 7 kg tłuszczu przeznaczanego do produkcji kosmetyków.
Jednym z głównych kierunków użytkowania strusi jest pozyskiwanie mięsa, które cieszy się coraz większą popularnością głównie w Japonii, USA i na Tajwanie, a z krajów europejskich we Włoszech, w Szwajcarii, Belgii, Francji, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii i bywa dostępne najczęściej w wybranych supermarketach, hurtowniach i restauracjach.
Mięso
Jednym z głównych kierunków chowu strusi jest pozyskanie mięsa zwanego strusiną. Zapotrzebowanie na to mięso stale rośnie. Podstawowymi zaletami strusiny są jej wysokie walory smakowe, stosunkowo niska kaloryczność oraz niewielką zawartość cholesterolu i tłuszczu - zbliżona do mięsa indyczego, a dużo mniejsza niż w wieprzowinie, baraninie, czy wołowinie oraz korzystny profil kwasów tłuszczowych.
Mięso to jest doskonałym źródłem białka i żelaza, nie ustępuje poziomem białka wołowinie czy wieprzowinie,.
Strusie mięso charakteryzuje się idealnym stosunkiem ilości kwasów tłuszczowych nasyconych do jedno- i wielonienasyconych. Zawiera sporo niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), które nie są syntetyzowane przez organizm i trzeba je dostarczać z pokarmem. Dodatkowo wśród kwasów tłuszczowych tego mięsa stosunkowo dużą część stanowi kwas arachidonowy.
Średnia zawartość cholesterolu w mięsie strusi wynosi około 55 mg/100 g tkanki. Pod względem zawartości cholesterolu mięso strusi zbliżone jest do mięsa indyczego, a zawiera go wyraźnie mniej niż wieprzowina, wołowina czy baranina.
Mięso jest koloru czerwonego, ale o większej intensywności barwy niż wołowina. Jest kruche i smaczne, jednak słodsze i nieco mniej soczyste niż wołowina i zbliżone smakiem do dziczyzny.
Z jednego strusia ważącego ok.100 kg uzyskuje się 40 kg dobrego mięsa. Największą masę mięsa dostarcza udo, które może ważyć nawet do 30 kg oraz tylne szynki.
Nie należy zapominać iż podczas gotowania nie następuje ubytek masy mięsa, jak ma to miejsce np. w wołowinie. Podsumowując, pod względem zdrowotnym oraz smakowym strusina jest produktem bardzo cennym i poszukiwanym.
Mięso ze strusia jest szczególnie cenione przez ludzi, którym zależy na zdrowym odżywianiu się, schudnięciu i utrzymaniu ładnej sylwetki. Jest popularne wśród sportowców, bo pomaga w kształtowaniu mięśni (jest bardzo chude i zawiera dużo białka).
Mięso strusi przyrządza się na wiele sposobów. Brytyjczycy, którzy bardzo lubią steki i befsztyki, przygotowują je podobnie jak wołowinę.
Przewożenie żywych strusi - ptaków bardzo delikatnych - powoduje, że mięso traci na jakości. Należy pamiętać, że przygotowuje się z nich ekskluzywne potrawy.
Skóra
Obok mięsa bardzo cennym strusim produktem jest skóra. Wartość skóry to połowa wartości całego ptaka. Obecnie skóra strusia uważana jest za produkt najwyższej jakości i bywa porównywana z luksusowymi skórami krokodyli i słoni. Ceni się ją nawet wyżej między innymi z racji większej wytrzymałości i odpornością na działanie wody, jak również za jej naturalną fakturę zewnętrzną.
Ze skóry strusi wytwarza się luksusową galanterię - buty, rękawiczki, torebki, paski, portfele, nesesery, kurtki. Zależnie od naturalnej faktury skóry kształtuje się jej cena. Najbardziej poszukiwana i jednocześnie najdroższa jest skóra z grzbietu i piersi z charakterystyczną pęcherzykowatą fakturą. Innego rodzaju skóra, pokryta zrogowaciałymi płytkami, pochodzi z kończyn dolnych ptaków. Wytwarza się z niej m.in. buty kowbojskie, które kosztują kilkaset dolarów. Od jednego strusia uzyskuje się 1.2- 1.4 m2 skóry. Na początku 2000 roku cena surowej skóry strusiej w klasie I wynosiła od 130 do 170 USD. Głównymi odbiorcami skór są Francja, Włochy, Hiszpania, Japonia.
Zdejmowanie skóry:
1. Do uboju przeznaczać należy ptaki ważące co najmniej 100 kg.
2. Bezpośrednio po uboju bardzo starannie trzeba spuścić krew i dokładnie oczyścić skórę z piór.
3. Skórę należy ściągnąć dokładnie według schematu cięć podanego na rysunku i filmie demonstracyjnym.
4. Rozpoczynamy rozcinanie skóry od wewnętrznej powierzchni jednego skrzydła (K-E) posuwając się dalej w kierunku punktu F. Następnie rozcinamy drugie skrzydło (L-E). Dalej należy rozciąć odcinki M-B oraz M-C i dokonać ściągnięcia skóry z części brzusznej kierując się w kierunku głowy wzdłuż środkowej linii szyi (G-H-I). Odciąć kończyny. Dalszą czynnością jest zdjęcie skóry z odcinka A-B oraz C-D.
5. Szczególną uwagę należy zwrócić na kloakę (F) - należy zdjęć skórę w całości z tej części ptaka (nie odcinać skóry z części grzbietowej!).
6. Należy również ściągnąć skórę z kończyn.
7. Po zdjęciu skórę należy natychmiast spłukać zimną wodą i pozbawić resztek mięsa i tłuszczu, w przeciwnym razie trudno jest ja zakonserwować. Gruba warstwa mięsa i tłuszczu długo utrzymuje wilgoć i utrudnia przenikanie soli.
8. Mięso i tłuszcz z mizdry skóry płasko zdjętej usuwa się na kłodzie za pomocą tępego noża wykonanego z twardego drewna.
9. Skórę wymizdrowaną należy włożyć do roztworu solanki (sól z wodą w proporcji 1:3) na 2-4 godziny, po czym rozwiesić do odcieknięcia na 2-4 godziny.
10. Następnie skórę należy rozłożyć i dokładnie nasolić (1-1,5 kg soli/skórę), złożyć mizdrą do wewnątrz, zapakować do podwójnej torby foliowej i dostarczyć natychmiast do naszej chłodni (tu będzie składowana w temp.2-3 C), nie później niż 4-5 dni od uboju ptaka.
Klasyfikacja skór:
Pióra
Znaczenie piór z punktu widzenia dochodowości stanowi około 10% wszystkich przychodów pochodzących ze sprzedaży strusich produktów.
Najcenniejsze są pióra białe, które wyrastają tylko u kogutów na skrzydłach i ogonie.
Pióra strusie wykorzystywane są plastyce i zdobnictwie, a dzięki ich własnościom antyelektrostatycznym, używa się ich również w optyce i elektronice do usuwania kurzu. . W przeciwieństwie do piór pawich, podobno pióra strusie "przynoszą szczęście", więc ludzie lubią nosić te mniejsze przy sobie, a z większych robią kompozycje w wazonach
Od jednego strusia po uboju uzyskuje się 1-1,2 kg piór krótkich (poniżej 22 cm) i 400-500 piór średnich i długich (powyżej 22 cm). W USA i w Europie za 1 kg strusich piór długich płaci się 300-350 USD. W Polsce strusie pióra są bardzo poszukiwane (rewie, teatry, wiele indywidualnych zamówień, a nawet lakiernie samochodowe). Największym popytem pióra cieszą się w Europie, USA, na Filipinach i w Brazylii (na tegoroczny karnawał Brazylijczycy zamówili aż 16 TON strusich piór).
Jaja
Jaja strusie znajdują zastosowanie w piekarnictwie. Ponadto mogą być również przedmiotem codziennej konsumpcji. Jaja te przyrządza się na wiele różnych sposobów. Na miękko gotowanie takiego jaja trwa około 45 minut, a na twardo dwukrotnie dłużej. W Polsce zainteresowanie strusimi jajami do spożycia odnotowuje się głównie ze strony restauracji, które szukając trochę oryginalności i egzotyki chcą serwować jajecznicę z jednego jaja przeznaczoną dla 8-10 osób.
Nadto, wielu indywidualnych konsumentów pragnie nabyć strusie jajo na szczególne okazje np. urodziny czy rocznicę ślubu. Głównie w tych kategoriach - dużej dozy egzotyki - można rozpatrywać możliwość wykorzystania jaj strusi do bezpośredniej konsumpcji. Zdecydowanie największy popyt na jaja strusi przypada na okres Wielkanocy. Obecnie cena jednego jaja strusiego wynosi w Polsce 50-100 zł. Jajo strusia wazy ok. 1,5 kg, lecz zdarzają się jaja do 2,3 kg. Zawiera ok. 1000 g białka i 320 g żółtka. Jeżeli chodzi o zawartość cholesterolu, klasyfikuje się pomiędzy indykiem i kaczką, a perlicą czy przepiórką. Całkowita jego zawartość jest zbliżona do zawartości w jajku kurzym. Analizując dalej wartość dietetyczną dowiemy się, iż w jajku strusim obserwowany jest stosunkowo duży udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych żółtka, a ich stosunek do kwasów nasyconych jest w porównaniu z innymi gatunkami drobiu najwyższy, co powoduje, że jaja strusie pod względem dietetycznym są wyborne
Od jednej samicy strusia w ciągu okresu nośności otrzymuje się od 40 do 60 sztuk jaj. Z tych samych jaj uzyskuje się również wydmuszki, które nadają się do malowanek rękodzielniczych, pisanek, można je również grawerować i rzeźbić, ponieważ grubość skorupy wynosi 2 mm. Na zachodzie skorupy wykorzystuje się do produkcji amuletów szczęścia (podobno noszenie przy sobie skorupy strusiego jaja "daje tyle szczęścia" co noszenie kawałka kości słoniowej), jak i oryginalnej biżuterii. Skorupy wykorzystuje się także do wyrobu oryginalnej biżuterii.
Rozbicie skorupy jaja strusiego na połowę nie jest takie proste, jak w przypadku jaj kurzych. Wynika to z grubości skorupy jaja strusiego, która wynosi 2-3 mm i jest 10-krotnie grubsza od skorupki jaja kurzego.
W przypadku, gdy zamierzamy jeszcze zachować skorupę jaja w całości, należy ostrożnie wyszczerbić małą dziurkę za pomocą ostrego dłuta lub po prostu ją wywiercić, a żółtko z białkiem wypłynie na zewnątrz. Jeżeli natomiast chcemy dodatkowo oddzielić żółtko od białka, powinniśmy za pomocą małego, ostrego młotka wyszczerbić cienką linię wokół obwodu jaja i wtedy je rozłupać. Bardzo pomocne przy tym jest użycie ząbkowanego noża, którym łatwo "przepiłowujemy" jajo wzdłuż zamierzonej linii.
Olej
Najlepszy tłuszcz jest biały, pochodzący z klatki piersiowej i grzebietu. Jest on wysokiej jakości i znajduje różne zastosowanie, jak np.: w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i medycynie.
Tłuszcz ze strusia zawiera wysoki procent nienasyconego oleju i witamin i doskonały do użytku w produktach mięsnych tj. pasztet i salami. Znakomicie służy do codziennego gotowania.
Podstawowy olej ze strusia ma zastosowanie w produkcji najlepszych kosmetyków do pielęgnowania skóry. Olej ze strusia jest lepszy od oleju mineralnego do produkcji kosmetyków: cechą jego jest wyjątkowe wchłanianie się, co nadaje się doskonale do pielęgnacji skóry nie zostawiając tłustej powłoczki na skórze. Podstawowy olej ze strusia, bez jakichkolwiek dodatków innych produktów, posiada niezrównane zalety. Olej ze strusia nie jest płynem, lecz balsamem, kiedy przechowywany jest w temperaturze pokojowej. Temperatura topnienia kształtuje się między 22,8 C i 27,4 C. Stosowany na skórze (37C), staje się bardzo płynny i łatwo penetruje i zwilża skórę. Nie zatyka porów. Kolejnym punktem widzenia jest to, że olej zwierzęcy jest bliższy skórze ludzkiej niż olej roślinny. Olej ze strusia zawiera nie nasycone kwasy, linoleik, linolenik, alfa-linolenik.
Uzyskany w procesie produkcyjnym olejek służy do wyrobu perfum, jak i środków do masażu w postaci balsamu leczniczego. Najcenniejszy tłuszcz pochodzi od emu. Złożony jest on prawie w 100% z trójglicerydów i zawiera aż 2/3 nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Dziób, pazury, rzęsy i kości
Z krążących opinii można się dowiedzieć iż zarówno dziób jak i pazury służą jako półprodukt do wyrobu bardzo skutecznych afrodyzjaków, można przygotować ozdoby.
Obok mięsa, skóry, piór i jaj wykorzystuje się także strusie rzęsy do wyrobu luksusowych pędzli malarskich dużego pazura wyrabia się wartościowe naszyjniki. największym ptaku świata dostarcza niezapomnianych wrażeń.
Kości wykorzystuje przemysł farmaceutyczny, pióra teatry i kwiaciarnie, skóry idą do produkcji torebek, portfeli, rękawiczek, z pazurów robi się elementy do bardzo twardych pilników.
Agroturystyka
Dodatkowym istotnym walorem chowu strusi jest ich atrakcyjność turystyczna. W kraju powstały już takie gospodarstwa o znacznej popularności, odwiedzane w czasie weekendu przez wiele osób. Na farmach tych utrzymuje się różne gatunki podgatunki strusi - niebiesko, czerwono i czarnoszyje, a także emu i nandu. Część gospodarstw posiada tzw. małą gastronomię i można skosztować w nich mięsa czy jajecznicy z jednego jaja. Na farmach agroturystycznych można nabyć pióra, czapeczki, koszulki oraz kartki pocztowe i kalendarze oraz skorupy jaj. Duże zainteresowanie mięsem strusim i innymi produktami (skóra, pióra i jaja - a także agroturystyka) zarówno ze strony rynku wewnętrznego i zewnętrznego stwarza korzystne perspektywy dla tych hodowców, którzy zdecydowali się na rozpoczęcie tej nowej i oryginalnej działalności rolniczej.