XX-lecie międzywojenne

Traktat wersalski:
Zakaz posiadania armi z poboru, oraz floty wojennej i lotnictwa; Niemcy stracili wszystkie kolonie; odszkodowania;
Powstanie Ligi Narodów; traktat mniejszościowy
Polska (granice sprzed 1 rozbioru plus tereny gdzie byli większością)
Po I w.ś:
Niepodległośc uzyskała Finlandia, Estonia, Polska, Czechosłowacja, z Serbi i Czarnogóry powstało Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS od 1929 Jugosławia); utworzono autonomiczne Wolne Państwo Irlandzkie;
Przemiany w Rosji:
-aktywizacja radykalnych odłamów socjaldemokracji (ZSSR 1922); - rozbudowa aparatu przymusu; - utworzenie Ogólnorosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka-> Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny ?OGPU); - rozbudowana sieć donosicieli pozwalała kontrolować każdą sferę życia społ. ? odejście od ideału komunizmu (1921 ogłoszono nową ekonomiczną politykę); - zezwolono na istnienie dóbr prywatnych
Traktat w Locarno (1925) Anglia, Francja, Belgia, Włochy, Niemcy, potem Polska, Czechy; pakt reński: zagwarantowano nienaruszalność granic między Niemcami a Francją i Belgia; traktaty arbitrażowe ( Polska, Czechy, Niemcy) -> rozstrzyganie spraw spornych na drodze pokojowej; Polska Czechy i Francja -> dwustronne traktaty gwarancyjne; ogólnie: rozluźnienie sojuszu polsko- francuskiego i osłabienie pozycji Polski na arenie miedzynar.
Zmiana polityki wobec Niemiec:
1924 przeważała opinia o złagodzeniu polityki; udzielono im znacznych kredytów na odbudowę gospodarki; 1929 po akceptacji plany Younga nastąpiło dalsze obniżenie odszkodowań; 1926 Niemcy zostały przyjęte do Ligi Narodów
Kryzys gospodarczy lata 30:
Czarny czwartek (24X 1929); walka z kryzysem: ?nowy ład? 1932 Roosvelt: zawieszenie wymienialności waluty ameryk.; zakaz wywozu złota z kraju; obniżka pensji urzędniczych (rezerwy finansowe); wprowadzenie robót publi.; zasiłki dla bezrobotnych; zalesianie nieużytków, bud. Dróg, lotnisk, elektrowni wodnych; zamiast małych nieefektywnych gospodarstw duże nowoczesne farmy; nakłanianie rolników do zmniejszenia powierch. upraw; Europa: przejście niektórych fabryk na własność państwa; organizacja robót publ.
Koniec parlamentaryzmu w Niemczech
-kryzys gospod. w Republice Weimarskiej (Niemcy po Iw.ś.); powst. Niemieckiej Narodowo- Socjalistycznej Partii Robotniczej (NSDAP 1920); nieudany zamach stanu w Monachium; wybory 1932; 33 Hitler zostaje kanclerzem Niemiec; wprowadzenie stanu wojennego; 1934 połaczenie stanowisk kanclerza i prezydenta; władza dyktatorska Hitlera III Rzesza; prześladowania Żydów (kryształowa noc 9/10 X 1938)
Etiopia vs. Włochy: 1935 napad, opór złamany 1936; Etiopia staje się częścią imperium włoskiego; oburzenie w Lidze Narodów; zbliżenie Niemiec do Włoszech 1936 porozumienie Berlin- Rzym
Kryzys Czechosłowacki:
38 niemiecka rewolta w Sudetach; appeasement (uspokajanie Hitlera przez ustępowanie jego żądaniom); Niemcy stanowili liczna mniejszość, wiec chcieli przyłączyć te tereny do Niemiec; powstaje protektorat Czech i Moraw;
Ośrodki władzy w Polsce:
- Rada regencyjna w Warszawie; - Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie; - Tymczasowy rząd ludowy Repu. Pol. w Lublinie; - Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu
Konsolidacja władzy: powołanie na urząd premiera Jędrzeja Moraczewskiego, przygotowanie wyborów do Sejmu Ustawodaw.; 22XI 1918 Józef Piłsudski ogłasza się Tymczasowym Naczelnikiem Państwa; J.M odstepuje; 16I 1919 powołano nowy rząd (koalicyjny) na czele stał Ignacy Paderewski
Walka o granice: Wsch i Płn-wsch: wojna polsko- bolszewicka, -ukrainskiej i walk z Litwinami; Zach i Płn-zach: konfederacja paryska oraz powstań śląskiego i wielkopolskiego; Płd: ustalona przez Radę Ambasadorów oraz zajęcia Śląska Cieszyńskiego przez Czechy;
Koncepcje polityki wschodniej: federalistyczna (zakładała stworz. za granicą wsch. niepodleg. państw połaczonych sojuszem z Polska) inkorporacyjna (granice powinny być ustalone tak, gdzie większością była ludność polska, ignorując dążenia innych narodów; polonizacja mniejszości)
Wojna polsko-ukraińska: 19X 1918 powst. Zach-ukrainskiej Repub. Ludowej na terenie Galicji; XI walka o Lwów; styczeń 1919 zjednocz. ZURT z Ukraińska Republiką Ludową; IV przybycie armi gen. Hallera i wyparcie Ukraińców za rzekę Zbrucz; walki na Wołyniu; 1IX podpisanie zawieszenia broni przez Semena Petrulę
Wojna polsko-bolszewicka (19-20) pomiędzy odrodzona IIRP a Rosją Sowiecką; latem R. zajmuje Kijów; lipiec uformowanie Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski; zapowiedz utworz. Polskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej -> mobilizacja wśród Polakow; 1VII 1920 sejm przekazuje część swojej władzy Radzie Obrony Państwa; dowódzca: St. Bułak- Bałachowicz, J. Piłsudski, T. Rozwadowski, W. Sikorski, J. Haller; 16 VIII wielka kontrofensywa wojsk polskich z nad rzeki Wieprz (cud nad wisla); IX bitwa niemeńska; granice wzdłuż lini: Dzisna- Dokszyce- Słucz- Ostróg- Zbucz; pokój ryski 18 III 1921;