Wielkie odkrycia geograficzne od XVw. do XVIw. i ich skutki oraz znaczenie dla rozwoju różnych cywilizacji.

Wielkie odkrycia geograficzne od XVw. do XVIw.
i ich skutki oraz znaczenie dla rozwoju różnych cywilizacji.

Ludzie w XV wieku wyobrażali sobie świat na wiele różnych sposobów. Znali tylko jego niewielką część, Średniowieczni naukowcy i badacze znali jedynie Azję - głównie przez podróże ?jedwabnym szlakiem? z Zachodu przez Środkową Azję do Chin i Afrykę, a raczej jej północną część. Nie podejrzewali, że Czarny Ląd jest tak obszerny, a wręcz przeciwnie - sądzili, że jest nawet mniejszy od Europy. Powszechne było mniemanie, że wszystkie znane wówczas lądy oblane były wodami wielkiego oceanu. Nie było także jasności co do kształtu Ziemi. Niektórzy wprawdzie przypuszczali, że jest kulista, ale nie mieli wystarczających dowodów, aby potwierdzić swoje tezy. Większość jednak żyła w przekonaniu, że ziemia jest płaska w kształcie koła, a na jej krańcach jest przepaść niezmierzona. Najbardziej oczywistą przyczyną odkryć nowych lądów była ludzka ciekawość. Ludzie zdawali sobie sprawę z tego, iż nie posiadają jeszcze zbyt obszernej wiedzy geograficznej i pragnąc ją poszerzyć, wyruszali w nieznane. Śmiałkowie, którzy podjęli się tego niebezpiecznego wyzwania, liczyli, że dzięki odkryciom zdobędą sławę i bogactwo. Inni z kolei pragnęli przeżyć niecodzienne przygody, nawrócić pogan na chrześcijaństwo. Dla przestępców była to okazja do ucieczki przed karą.
W XV wieku upadają wielkie potęgi gospodarcze Włoch - Genua i Wenecja, przez co kryzys przeżywa także handel na Morzu Śródziemnym. Handel zaczyna rozkwitać na wybrzeżach Hiszpanii i Portugalii. Opłacalny do tej pory handel ze Wschodem został zatamowany przez Turków, którzy zajęli granice pomiędzy Europą a cywilizacjami wschodnimi. Jedyną granicą dostępną dla Europejczyków były wysokie i niebezpieczne góry Ural, których jednak nie próbowali przejść. Większość szlaków handlowych przeżywa swoje gorsze czasy. Wzrosło również w Europie zapotrzebowanie na cenne kruszce takie jak złoto czy srebro, potrzebnych przede wszystkim do bicia monet oraz na towary sprowadzane z Azji, głównie z Indii i Chin. Były to między innymi: przyprawy korzenne (gałka muszkatołowa, cynamon, imbir, pieprz, goździki), owoce (morele, rodzynki), cukier z trzciny cukrowej, barwniki, pachnidła (balsam, aloes), tkaniny bawełniane czy jedwabne.
Z czasem naukowcy średniowieczni udoskonalili technikę żeglarską. Przywrócono znajomość zapomnianej od czasów starożytnych siatki kartograficznej, która umożliwiała dokładniejszą orientację na morzu czy oceanie. Zaczęto używać na statkach kompasu lub busoli, dzięki czemu marynarze wiedzieli w jakim kierunku płynąć. Przydatnym urządzeniem było również astrolabium - przyrząd nawigacyjny służący do mierzenia kątów, wyznaczania położenia ciał niebieskich, wysokości Słońca na horyzoncie oraz określania szerokości geograficznej, na której w danym momencie znajdował się statek. Nauczono się także mierzyć prędkość statków i głębokość morza. Na początku podróżowano na długich, płytkich i płaskich łodziach. Na ich pokładach znajdowało się około 200-300 ludzi, wprawiających łodzie w ruch poprzez wiosłowanie. Stosowano metodę żeglugi przybrzeżnej. Od pierwszej połowy XV wieku w użycie weszły statki, zwane karawelami. Pierwsze tego typu statki były stosunkowo niewielkie (około 15 metrów długości). Ich główną zaletą były ruchome liny, reje i żagle, dzięki czemu to żeglarze, a nie wiatr ustalali kierunek trasy. Były bardzo zwrotne i szybkie, co idealnie nadawało się do wypraw badawczych. Plusem była także ich praktyczność. Nie potrzeba było zabierać już tylu ludzi, wystarczyło 50, w tym 14 osób załogi, dwóch kapitanów, a resztę tworzyło wojsko. Karawele w 2/3 mieściły w sobie żywność oraz wodę do picia. Wodę mieszano z alkoholem, aby wystarczało jej na dłużej, a zamiast chleba, który szybko czerstwieje, spożywano suchary. Mięso rozdrabniano na kawałki i suszono.
Odkrycia geograficzne popierał Henryk Żeglarz - książę portugalski, który sądził, że dzięki nim wzrosną dochody państwa i w tym celu rozbudował flotę. Finansował wyprawy, które docierały wzdłuż wybrzeża Afryki na jej południowe krańce, głównie w poszukiwaniu drogi morskiej do Indii, gdyż lądowa była zatarasowana przez Turków. To właśnie pod jego opieką znajdował się Bartłomiej Diaz, który w 1488 roku odkrył Przylądek Dobrej Nadziei. Diaz nie dotarł do Indii, na co liczył. Pomógł jednak w zaplanowaniu wyprawy Vasco da Gamy w 1497 roku. Udzielił rad co do budowy statków, a nawet przebył część drogi z jego ekspedycją. W 1499 roku Diaz towarzyszył Pedro Cabralowi w podróży do Brazylii. Właśnie podczas tego rejsu Diaz utonął, gdy jego okręt uległ zniszczeniu podczas burzy w pobliżu Przylądka Dobrej Nadziei.
Vasco da Gama był pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Indii drogą morską. Odkrycie to spowodowało dominację Portugalczyków w handlu z Indiami. W wyniku wypraw Portugalczycy opanowali liczne punkty handlowe w Dalekiej Azji, a dzięki swoim faktoriom pozyskiwali tanio najcenniejsze dla Europejczyków towary: przyprawy, perły, jedwab, drogie kamienie, a następnie sprzedawali je w Europie z wielokrotnym zyskiem. Ubocznym skutkiem wypraw azjatyckich było przypadkowe odkrycie Brazylii, która w przeciwieństwie do bogatych miast Azji była zamieszkiwana przez prymitywne plemiona Indian. W efekcie kolonizacji oraz masowego sprowadzania niewolników z Afryki kultura dzisiejszej Brazylii stanowi połączenie tradycji portugalskich, murzyńskich i indiańskich.
Drugim państwem, która zainteresowała się wyprawami badawczymi nowych lądów była Hiszpania. Jej władcy, Ferdynand i Izabela sfinansowali wyprawę, w trakcie której miało miejsce najsławniejsze odkrycie geograficzne. Mowa o wyprawie Krzysztofa Kolumba, teoretycznie do Indii, a praktycznie do wysp Ameryki Północnej. W pierwszej wyprawie 1492-93 Kolumb odkrył najpierw Morze Sargassowe, następnie wylądował 12 X 1492 (ogólnie przyjęta data odkrycia Ameryki) na wyspie Guanahani w Bahamach, którą nazwał San Salwador. w dalszym ciągu wyprawy Kolumb odkrył jeszcze Kubę oraz Haiti, którą nazwał Hispaniolą, a następnie po zatonięciu Santa Marii powrócił do Hiszpanii. W wyprawie II (1493-96) Kolumb odkrył m.in.: Dominikanę, Marie-Galant, Gwadelupę, Antiguę, W. Dziewicze, Puerto Rico i Jamajkę - wyprawa ta zapoczątkowała konkwistę hiszpańską w Ameryce. W III wyprawie (1498-1500) Kolumb dotarł 1 VI 1498 do stałego lądu Ameryki Pd. (w pobliżu delty Orinoko) i odkrył wyspę Trynidad. W IV wyprawie (1502-04) opłynął wsch. wybrzeża Ameryki Środkowej od obecnego Hondurasu do Przesmyku Panamskiego. Przed wyprawami przyznano Kolumbowi dziedziczny tytuł Wielkiego Admirała i wicekróla odkrytych krajów, na skutek intryg tracił stopniowo przyznane przywileje. Kolumb był do końca życia przekonany, że dotarł do wschodnich wybrzeży Azji, mimo tej omyłki odkrycie jego należy do najważniejszych i najbardziej owocnych w skutki wydarzeń w dziejach ludzkości. O tym, że odkryty ląd nie jest Azją doszedł do przekonania Amerigo Vespucci i to od jego imienia nazwano kontynent Ameryką. Kiedy okazało się, że nowo odkryty ląd nie jest Indiami, pierwotna idea Kolumba ? dotarcie do Azji drogą na zachód ? pozostała niezrealizowana. Dokonał tego dopiero portugalski żeglarz Ferdynand Magellan, który żeglując wzdłuż wybrzeży Ameryki Południowej na południe, dotarł do cieśniny, którą później nazwano na jego cześć Cieśniną Magellana. Odkrył dotąd nieznany ocean, który nazwano Spokojny, dotarł do archipelagu wysp, które nazwano Filipinami i tam w potyczce z tubylcami zginął. Jego załoga jako pierwsza odbyła podróż dookoła świata, w ten sposób dostarczając dowodu na kolistość ziemi.
Negatywne skutki odkrycia Ameryki doświadczyła rdzenna ludność ? Indianie. Podbite ziemie nazwano koloniami, a ludzi, którzy je zdobywali ? konkwistadorami, działających głównie z żądzy wzbogacenia się. Do najsławniejszych należą Francisco Pizzaro i Hermn Corts. W koloniach zaczynała rozwijać się kultura osadników i używano języka kolonizatorów, który z czasem przejęła rdzenna ludność. Rozwinęło się niewolnictwo, czyli wyzyskiwanie Indian i Murzynów, sprowadzanych z Afryki. Europejczycy niszczyli uprawy, co spowodowało wśród ludności indiańskiej klęskę głodu. Powoli rdzenna ludność Ameryki zaczęła wymierać w skutek głodu, przepracowania i chorób, sprowadzonych z Europy (katar, ospa). Dla Europy skutki odkryć były pozytywne: podniósł się standard życia, wzbogaciła się o nowe towary (np. tytoń, herbata, kawa, owoce egzotyczne, ziemniaki, pomidory, kruszce do wyrobu monet, metale szlachetne). Dzięki wyprawom morskim, zmieniło się też diametralnie, życie duchowe oraz kulturalne Europy. Poszerzano znacznie swoją wiedzę na temat świata, a przede wszystkim zdano sobie sprawę z jego wielkości. Wzrosła wiedza ludzi o nieznanych dotąd lądach, przede wszystkim o nowych roślinach, zwierzętach, kulturze tubylców i ich sposobie zachowania. Opracowywano coraz dokładniejsze mapy nie tylko okolic Europy, ale także Ameryki i Australii.