Analiza porównawcza wierszy "Laura i Filon" F. Karpińskiego oraz "Filon i Laura wersja nowa" K. I Gałczyńskiego

"Laura i Filon" to jeden z najsławniejszych wierszy Franciszka Karpińskiego będący doskonałym przykładem literatury sentymentalnej - nurtu, który wyrósł w opozycji do klasycystycznego dydaktyzmu i charakteryzował się postrzeganiem świata przez pryzmat uczuć. Wiersz składa się z czterdziestu dziewięciu strof, każda po cztery wersy, w układzie 10,8,10,8 głosek. Występują rymy regularne, przeplatające, żeńskie, dokładne. Utwór należy do liryki pośredniej, sytuacyjnej. Ma charakter dialogowy w który wpleciono jednostrofowy element narracyjny. Laura, Doryda i Filon to imiona uznawane za ludowe, mające podkreślić związek z życiem na wsi. Tematem utworu jest nieporozumienie między zakochanymi w sobie pasterzami. Miejscem akcji jest bór w okolicach wsi. Wiejski charakter przestrzeni utworu zbudowany jest za pomocą konwencjonalnych rekwizytów: noc, księżyc, bór, jawor, koszyk malin, psy, wieniec. Wszystkie te elementy świadczą o tym, że utwór jest sielanką. Jest to gatunek literacki przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego. Wiodącym wątkiem utworu jest miłość, co wpisuje się w dyrektywy gatunkowe sielanki, jak również to, że wszystkie uczucia, pozytywne i negatywne, są wyolbrzymione. W utworze przeważają słowa o charakterze negatywnym, wiersz jest utrzymany w tonacji smutnej. Słowa włożone w usta bohaterów są nieadekwatne do sytuacji przez co cała historia ma charakter zabawny. Zdania w wierszu są długie i rozbudowane aby dać możliwość lepszego wyrażenia swoich myśli bohaterom. Język utworu jest prosty, jasny i czytelny. Nie ma tam zawiłych metafor czy długich porównań. Głównymi środkami stylistycznymi są epitety, apostrofy i wykrzyknienia, które wyrażają nastrój i uczucia bohaterów Miłość bohaterów wydaje się płytka, ogranicza się jedynie do euforii na myśl o schadzce, rozpaczy i złości w obliczu zdrady oraz radości po wyjaśnieniu nieporozumienia. Filon pragnąc sprawdzić szczerość ukochanej zaplanował całą scenę dlatego można mówić tu o teatralizacji. Utwór miał na celu pokazanie prostoty oraz idealizację miłości jednak dla współczesnego odbiorcy uczucie Laury i Filona jest płytkie, a ich zachowanie śmieszne.

Konstanty Ildefons Gałczyński był XX-wiecznym polskim poetą, felietonistą i prozaikiem. Jego wiersz "Filon i Laura wersja nowa" juz samym tytułem nawiązuje do utworu Franciszka Karpińskiego. Słowa "wersja nowa" są zapowiedzią nowej interpretacji pierwowzoru. Warto zwrócić uwagę na odwrócenie imion bohaterów w tytule. Może to być spowodowane chęciom podkreślenia odrębności jak i mieć znaczenie w odbiorze bohaterów. Wiersz składa się z ośmiu strof, każda po cztery wersy, w układzie 10,8,10,8 głosek. Występują rymy krzyżowe, żeńskie, niedokładne. Autor przez podobną budowę wiersza również nawiązuje do pierwowzoru. Niedokładność rymów nie jest bez znaczenia. Ma ona na celu ukazanie różnicy w treści i odbiorze. Język utworu jest bogatszy niż w wierszu Karpińkiego, ale nadal dominują w nim epitety. Nie mają one jednak wysławiać piękna miłości Laury i Filona, ale ukazywać jej śmieszność. Kolejnym nawiązaniem do pierwowzoru jest stylizacja języka na XVIII wiek. W utworze można jednak natrafić na wyrazy współczesne takie jak inwigilowała czy kino. Warto również zwrócić uwagę na pierwszą strofę obu wierszy. Autor powtarza słowa z wiersza "Laura i Filon". Podobnie postępuje jeszcze kilka razy w stosunku do niektórych wersów. Tematem wiersza również jest schadzka Laury i Filona jednak poeta eksponuje tutaj seksualny charakter spotkania.

Bohaterami obu wierszy są Laura i Filon. W wierszu Franciszka Karpińskiego Laura jest zazdrosną, popędliwa i emocjonalnie niezrównoważoną pasterką. Z łatwością przechodzi z miłości w nienawiść. Można stwierdzić, że jest też egoistką. Gdy Filon nie zjawia się na czas, nie myśli o tym, że mógł się spóźnić lub też mieć jakiś wypadek. Nie ufa mu gdyż pierwsza rzeczą o której pomyślała jest zdrada. Jest zazdrosna o Dorydę która uważa za piękniejszą od siebie. Świadczy to o niskiej samoocenie. Konstanty Ildefons Gałczyński przedstawia ją jako "smętna pasterkę" i animalizuje. Laura poczuwszy ruje - termin odnoszący się jedynie do zwierząt- biegnie na spotkanie z Filonem. Jedynym jej ludzkim odruchem poza mową jest przypudrowanie twarzy. Również matka która pojawia się w szóstej strofie traktuje Laurę jak przedmiot "córkę bierze do ręki". Drugim bohaterem jest Filon. W utworze Karpińskiego jest ona prostym pasterzem niemającym zaufania do swej ukochanej. Postanawia schować się w krzakach i podsłuchać wyznań Laury. Ma nadzieje, że Laura widząc jego nieobecność zacznie mówić do siebie i wyzna wszystkie swoje tajemnice. Podejrzenia Laury co do zdrady nie są wiec bezpodstawne. Wprawdzie Filon twierdzi, że kocha tylko Laurę, ale przyznaje że kiedyś łączyło go coś z Dorydą. Filon w wierszu Gałczyńskiego zostaje obdarty z uczucia do Laury i ukazuje swoje prawdziwe intencje. Autor pokazuje, że jego bohaterem kieruje jedynie potrzeba zaspokojenia swoich pragnień. O ile Filon w wierszu "Laura i Filon" kryje się pod maska czułości, słodkich słówek i obietnic miłości o tyle Filon Gałczyńskiego nie wysila się. Ogranicza się jedynie do słów "ja też" w odpowiedzi na miłosne wyznanie Laury. Filonowi ani trochę na niej nie zależy czego dowodem są słowa: "A tkliwy Filon wszczętej piosenki / musiał dokończy z Dorydą". Słowo "tkliwy" jest oczywiście ironią mającą na celu podkreślenie prawdziwej natury Filona, którą Franciszek Karpiński ukrył za maska miłosnych wyznań i czułych gestów. W wierszu Gałczyńskiego występuje jeszcze jedna postać, matka Laury. Nie mając zaufania do córki postanawia ja śledzić i ukrywa się na drzewie. Autor w sposób komiczny wprowadza ją do utworu. Matka karci Laurę za grzeszne i niebezpieczne zachowanie po czym zabiera córkę do domu. Warto tutaj ponownie podkreślić, że Laura w utworze jest traktowana przedmiotowo.

Wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego wyraźnie ośmiesza utwór Franciszka Karpińskiego. Naśladując język, zapożyczając sformułowania, a nawet całe strofy, ośmieszając bohaterów staje się jego parodią. Parodia to komiczna przeróbka lub utwór będący karykaturalnym i ośmieszającym naśladowaniem jakiegoś stylu, gatunku literackiego, konwencji językowej czy dzieła. Parodia ma na celu nie tylko ośmieszenie, ale również wytkniecie błędów czy niedorzeczności pierwowzoru. W tym przypadku celem autora było ośmieszenie i ukazanie płytkości i głupoty "miłości" jaka łączyła głównych bohaterów Karpińskiego Biorąc pod uwagę powyższą analizę obu utworów można stwierdzić, że wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego jest parodią wiersza "Filon i Laura"