Fala wydarzeń rewolucyjnych w latach 1848-1849, nazwana Wiosną Ludów, obejmowała występujące w Europie ruchy o niejednolitym podłożu oraz charakterze. Generalnie były to wystąpienia burżuazyjno-liberalne, gdzieniegdzie republikańskie, w znacznym stopniu narodowo wyzwoleńcze. Burżuazja domagała się respektowania przez rząd demokratycznych wolności, większej swobody w gospodarce i szerszego udziału we władzy. W sojuszu z burżuazją występowało drobnomieszczaństwo oraz inteligencja, a nawet robotnicy.
Idee liberalne i demokratyczne, popularyzowane przez powszechnie dostępną prasę oraz oddziaływanie tajnych związków i stowarzyszeń, organizowanie np. we Francji publicznych bankietów, stworzyły atmosferę narastającego konfliktu politycznego. W tym czasie zaostrzył się konflikt między liberalizmem a demokratyzmem. Gdy liberałowie obstawali przy wyborach cenzusowych – demokraci sądzili, iż nie ma demokracji bez powszechnego prawa wyborczego.
We Francji opozycja dążyła do rozszerzenia dostępu do władzy, gdyż rządy w monarchii lipcowej sprawowała wąska grupa oligarchii finansowej.
Oczekiwania burżuazji w Niemczech oraz w monarchii habsburskiej szły w kierunku obalenia ustroju feudalnego oraz charakterystycznych dla niego struktur władz i sposobów rządzenia. Burżuazja włoska i niemiecka oczekiwały zjednoczenia swych znajdujących się w stanie rozbicia politycznego państwa.
Ponownie ożyły w Europie dążenia narodowowyzwoleńcze pośród tych ludów, które były pozbawione własnych państw, jak Polacy i Węgrzy, bądź znajdowały się w rozbiciu politycznym, jak Włosi czy Niemcy.
Powikłana sytuacja polityczna zaostrzyła w Europie tzw. „kwestia socjalna”, dotycząca warunków życia i pracy robotników. Rozwój gospodarki przemysłowej pociągał za sobą znaczny wzrost liczby robotników. W rezultacie klęski nieurodzaju oraz zarazy ziemniaczanej w latach 1848-1847 nastał w Europie głód i pogorszyło się podłoże warstw najuboższych. Dotkliwy niedobór pszenicy, której ceny podwoiły się, oraz brak ziemniaków doprowadził do rozruchów głodowych we Francji, Niemczech, Belgii i Włoszech.
Wydarzenia lat 1848-1849 miały charakter złożony, żądania polityczne splatały się z fermentem społecznym, a nadzieje na wyzwolenie narodowe ze skruszeniem reakcyjnych rządów w Europie.
W styczniu 1848r. Wybuchła rewolucja na Sycylii, w lutym we Francji, w marcu w Wiedniu i Berlinie. Ruch rewolucyjny ogarnął także ziemie polskie, Węgry, Czechy, powstały narody południowosłowiańskie, zamieszkujące monarchię habsburską.
Początek wiosny ludów w Europie
12 I Włochy – rewolucja w Palermo na Sycylii, żądanie przeprowadzenia liberalnych reform oraz uniezależnienia Sycylii od Królestwa Neapolu
22-25 II Francja – 1)rząd odmawia zgody na publiczny bankiet, protestacyjne demonstracje przekształcają się w rozruch 2)starcia i barykady na ulicach, bratanie się wojska z ludnością Paryża 3)abdykacja Ludwika Filipa I i jego ucieczka do Anglii 4)zwycięstwo rewolucji – utworzenie rządu tymczasowego – proklamacja II Republiki
13-15 III Austria – 1)rewolucja w Wiedniu, starcia ludności z wojskiem, ucieczka K. Metternicha 2) zgoda cesarza na zniesienie cenzury i utworzenie Gwardii Narodowej, zapowiedź nadania konstytucji
17-18 III Prusy – 1)zgoda na zniesienie cenzury 2)utarczki między wojskiem a ludnością Berlina – śmierć ok. 200 osób 2)zapowiedź zwołania sejmu, nadania liberalnej konstytucji i utworzenie Gwardii Narodowej
Rewolucja, która ogarnęła Europę wiosną 1848 r., była dziełem głównie burżuazji pragnącej konstytucyjnej gwarancji dla aspiracji liberalnych i demokratycznych. Rozpoczęta w lutym i marcu, Wiosna Ludów osiągnęła punkt kulminacyjny w maju i czerwcu, gdy doszło do nowych wystąpień we Francji i w Australii. Już pod koniec lat 1848 nastąpił odpływ fali rewolucyjnej.
